Polonia

Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów został ustanowiony przez polski parlament w 2018 r. jako hołd polskim bohaterom, często bezimiennym, którzy nie bacząc na zagrożenie karą śmierci decydowali się pomagać osobom pochodzenia żydowskiego skazanym na eksterminację przez niemieckich okupantów ukrywając ich w swoich domach, organizując ucieczki i dostarczając fałszywe dokumenty. Wielu z nich zapłaciło za to najwyższą cenę, publiczne egzekucje obejmowały całe rodziny i wsie. Tak było w Markowej, gdzie Wiktoria i Józef Ulmowie wraz z szóstką małych dzieci ukrywali na poddaszu swojego domu ośmioro Żydów. Na skutek donosu niemieccy żandarmi rozstrzelali wszystkich obecnych w gospodarstwie.

Takie tragedie jak w Markowej stały się udziałem wielu polskich rodzin, choć skala pomocy bezimiennych bohaterów jest nieporównanie większa. Jak ocenia wiceprezes Instytutu Pamięci Narodowej Szpytma, może to być od kilkudziesięciu do nawet kilkuset tys. osób. Pojawiają się głosy ze liczba ta może dochodzić nawet do miliona. 

Od 1963  do 2022 roku izraelski Instytut Yad Vashem, zajmujący się uhonorowaniem osób nieżydowskiego pochodzenia, które niosły bezinteresowną pomoc, wyróżnił honorowymi odznaczeniami Sprawiedliwych wśród Narodów Świata ponad 7 tysięcy polskich obywateli. Jest to największa narodowościowa grupa wśród wszystkich wyróżnionych.  Cały czas trwają badania archiwistyczne i historyczne, które przybliżają nas do poznania wielu zapomnianych wątków historii polsko-żydowskiej z  czasów II wojny światowej.

Także w Polsce jest coraz więcej inicjatyw w mających na celu upamiętnienie osób, o których heroizmie nie ma kto zaświadczyć, bo nie żyją ani ratujący, ani ratowani. Szeroko zakrojone badania prowadzi IPN, świadectwa pamięci o osobach, które pomagały Żydom i zapłaciły za to najwyższą cenę a nie doczekały się upamiętnienia, gromadzi także Instytut im. Św. Jana Pawła II „Pamięć i Tożsamość” powołany przez Fundację Lux Veritatis. 26 marca br. w ramach obchodów Narodowego Dnia Pamięci Polaków ratujących Żydów w specjalnej Kaplicy Pamięci w sanktuarium NPM Nowej Ewangelizacji i św. Jana Pawła II w Toruniu odbędzie się uroczysta msza św. a po niej ceremonia odsłonięcia kolejnych tabliczek z nazwiskami Polaków, którzy oddali życie ratując Żydów.