Polski Atom

Równie ważne są dostępność i możliwość zakupu energii po racjonalnych i możliwych do zaakceptowania cenach. Jest to szczególnie istotne dla państw postindustrialnych, gdzie elektryczność dostarcza usługi istotne w procesie produkcji, komunikacji i obrotu towarowego.

Bezpieczeństwo energetyczne,  jako gwarancja dostaw energii definiowane jest zwykle przez odporność systemu energetycznego na wyjątkowe i nieprzewidywalne wydarzenia, które mogą zagrozić fizycznej integralności przepływu energii lub  prowadzić do niepowstrzymanego wzrostu jej cen niezależnie od podstaw ekonomicznych.  Jest to zatem część systemu bezpieczeństwa narodowego, bowiem niezawodny i stały dostęp do źródeł energii, po kosztach możliwych do poniesienia przez społeczeństwo, jest niezbędnym elementem każdej nowoczesnej gospodarki. Ogólniej rzecz ujmując bezpieczeństwo energetyczne to taki stan gospodarki, który zapewnia pokrycie bieżącego i przyszłego zapotrzebowania odbiorców na paliwa i energię, w sposób technicznie i ekonomiczne uzasadniony, przy minimalnym negatywnym oddziaływaniu sektora energii na środowisko i warunki życia społeczeństwa.

Światowe zapotrzebowanie na energię stale rośnie, a gwarancje jej stałych dostaw stają się szczególnie istotne w gwałtownie rozwijających się gospodarkach. Aby zapewnić utrzymanie dotychczasowego poziomu produkcji i stworzyć warunki do dalszego wzrostu ekonomicznego, energia musi być łatwo osiągalna i tania, a system jej dostarczania odporny na krótko- i długo-trwałe zakłócenia. Przerwy w dostawach energii mogą doprowadzić do znacznych strat finansowych i wywołać chaos w centrach ekonomicznych. Mogą też spowodować potencjalne szkody dla zdrowia i zamożności społeczeństwa.

Przewidywany wzrost zapotrzebowania na energię oznacza, że powinna być ona dostarczana z wielu źródeł, obecnie i w najbliższej przyszłości. Zróżnicowany miks energetyczny zapewnia bezpieczeństwo dla systemu energetycznego poprzez swoją elastyczność w zaspokajaniu potrzeb danego państwa.

Bezpieczeństwo dostaw energii zależne jest od wielu czynników, wśród których wyróżnić można kilka najważniejszych, takich jak:

• Różnorodność (dywersyfikacja) zdolności wytwórczych – zrównoważone i dobrze zbalansowane systemy produkcji energii, obejmujące różnorodne technologie wytwarzania elektryczności wraz z odpowiednimi mocami wytwórczymi umożliwiają maksymalne wykorzystanie wszystkich zalet danej technologii. Pozwalają ponadto pozostawanie cen na zaakceptowanym poziomie oraz zapewniają ciągłość dostaw energii do konsumentów.
   
• Ceny – dostawa taniej (na akceptowalnym poziomie) energii dla konsumenta jest pochodną kosztów jej wytwarzania, przesyłu i dystrybucji. Przerwanie sieci dostaw może wpływać negatywnie na poziom cen i stwarzać trudności ekonomiczne dla państw, które są narażone na nadmierną zależność od jednego źródła zaopatrzenia. Utrzymujący się wzrost i krótkotrwałe gwałtowne zwyżki cen ropy naftowej, gazu i elektryczności mogą wyzwalać inflację i recesję.
   
• Wymagany poziom inwestycji – dla zaspokojenia przewidywanego wzrostu zapotrzebowania na energię niezbędna jest realizacja znacznych inwestycji (produkcja, przesył). Możliwość realizacji takich inwestycji, szczególnie problematyczna w wielu państwach rozwijających się, będzie znaczącym czynnikiem wpływającym na bezpieczeństwo energetyczne w nadchodzących latach.
   
• Transport – energia musi być dostępna na żądanie i dlatego też łatwość i bezpieczeństwo, z jakimi paliwo i elektryczność będą transportowane, jest kluczowym czynnikiem zapewniającym bezpieczeństwo energetyczne.
   
• Koncentracja dostawców – zależność od ograniczonej liczby dostawców importowanego paliwa może spowodować wzrost zagrożenia i podnieść ryzyko wrogiego oddziaływania rynku paliw. W przypadku gdy dostawcy pochodzą z państw niestabilnych politycznie może wystąpić także rosnące ryzyko zakłóceń w dostawach.
   
• Dostępność infrastruktury i wiedzy eksperckiej – do zbudowania różnorodnego miksu energetycznego państwa muszą mieć dostęp do zróżnicowanych źródeł energii. Wymaga to posiadania niezbędnej wiedzy i infrastruktury w obszarze różnych technologii produkcji oraz systemów przesyłu i dystrybucji, takich jak: rurociągi, porty, wzajemne połączenia energetyczne (interkonektory) i linie przesyłowe.
   
• Sieć wzajemnych połączeń systemów energii – interkonektory systemów energii, szczególnie elektrycznej, także muszą być brane pod uwagę w analizie ryzyka energetycznego. Ograniczona liczba połączeń i wąski rynek dostawców powodują wzrost ryzyka zakłócenia dostaw energii, poprzez redukcję możliwych opcji zaspokajania potrzeb energetycznych.
   
• Zamienność paliw – różnorodność w zużyciu paliw może stanowić istotny czynnik podnoszący bezpieczeństwo energetyczne. Przekształcanie (konwersja) paliw typu: węgiel w gaz, gaz w paliwo ciekłe i gazyfikacja węgla ułatwiają zaspokajanie potrzeb nawet w przypadku gdy dostawy paliw konwencjonalnych mogą być zakłócone.
   
• Zagrożenia polityczne – system dostaw energii może być narażony na zakłócenia i dezorganizację wywołane przez różne i często sprzeczne interesy polityczne państw lub ataki terrorystyczne.
  
  Bezpieczeństwo energetyczne ma wiele aspektów:
   
• Bezpieczeństwo długoterminowe dotyczy głównie dostępności do zasobów energii pierwotnej oraz realizacji odpowiednich inwestycji w odpowiednim czasie i z odpowiednim wyprzedzeniem aby sprostać rosnącemu zapotrzebowaniu na energię wraz z rozwojem ekonomicznym i w zgodzie z polityką ochrony środowiska.
• Bezpieczeństwo krótkoterminowe koncentruje się na przeciwdziałaniu zakłócaniom dostaw energii pierwotnej oraz zdolności systemu energetycznego do reagowania na nagłe zmiany równowagi pomiędzy jej podażą i popytem.

Bezpieczeństwo energetyczne posiada wymiar zewnętrzny (geopolityczny) i wewnętrzny.

Wymiar zewnętrzny uwzględnia następujące czynniki:

• Geopolitykę i dostęp do paliw pierwotnych;
• Bezpieczeństwo i adekwatność infrastruktury międzynarodowej;
• Nieprzewidywalne wyczerpywanie się zasobów;
• Odporność na zmiany w polityce klimatycznej.

Wymiar wewnętrzny uwzględnia następujące czynniki:

• Zdolność do produkcji energii;
• Krajową infrastrukturę do transportu energii;
• Adekwatność rynku energii i możliwości jego regulacji;
• Stabilność cen;
• Niezawodność operacyjną źródeł wytwórczych.

Zagrożenie geopolityczne odnosi się zwykle do nośników energii pierwotnej (ropa, gaz, węgiel, uran lub źródła odnawialne) ponieważ ich rozmieszczenie zależy od zmienności i kaprysów geologii oraz klimatu. Zatem produkcja i konsumpcja energii są często fizycznie odseparowane i odbywają się w państwach i regionach o odmiennej historii, kulturze i systemach wartości.

Z wyjątkiem prac poszukiwawczych i wydobycia, pozostałe ogniwa w łańcuchu zaopatrzenia w energię takie jak oczyszczanie lub wzbogacanie, konwersja i dystrybucja mogą i powinny być fizycznie rozmieszczone bliżej ostatecznego odbiorcy lub znajdować się bezpośrednio pod jego kontrolą.

Zagrożenia zewnętrzne dostaw energii są funkcją relacji pomiędzy państwami produkującymi i konsumującymi, które wzajemnie ponoszą odpowiedzialność za ryzyko przerw w dostawach. Relacje te są często bardzo trudne do przewidzenia zwłaszcza, że większość łatwo dostępnych złóż węglowodorów zlokalizowanych jest w potencjalnie niestabilnych regionach. Najlepszą strategią minimalizacji takiego zagrożenia jest dywersyfikacja źródeł oraz szlaków transportowych dla zaopatrzenia w energię.

Sprawa samowystarczalności przybiera szczególnego znaczenia w przypadku rynku energii elektrycznej, bowiem z powodu wysokich kosztów jej magazynowania może być ona przesyłana w opłacalny sposób na relatywnie krótkie odległości. W państwach wyspiarskich, jak np. Japonia i Australia czy krajach wręcz izolowanych jak Korea Południowa, krajowa produkcja energii musi w całości pokrywać jej zapotrzebowanie.