Polski Atom

Materiał informacyjny
opracowany przez Departament Energii Jądrowej
Ministerstwa Klimatu i Środowiska
10 grudnia 2021 r.

BIEŻĄCY PRZEGLĄD WYDARZEŃ W ENERGETYCE JĄDROWEJ NA ŚWIECIE

ENERGIA JĄDROWA POWRACA, STWIERDZA SZEF MAE, ALE OSTRZEGA PRZED SAMOZADOWOLENIEM

Energetyka jądrowa ma wrócić na światową scenę energetyki ze względu na swój potencjał w zakresie przyczyniania się do bezpieczeństwa energetycznego i walki ze zmianami klimatu, powiedział Fatih Birol, dyrektor generalny Międzynarodowej Agencji Energetycznej (MAE) podczas otwarcia Światowej Wystawy Jądrowej w Paryżu.

„Energia jądrowa powraca politycznie, gospodarczo i technologicznie. Jest to bardzo stanowczy program, chyba że pojawią się niespodzianki ze strony rządu lub przemysłu” – powiedział Birol w przemówieniu inauguracyjnym.

Według Birola bezpieczeństwo dostaw i niskoemisyjna wartość energetyki jądrowej są czynnikami stojącymi za powrotem energii jądrowej do głównego nurtu polityki energetycznej. Powiedział jednak, że rządy i przemysł jądrowy nie powinny przyjmować tego trendu za pewnik i powinny działać na rzecz wspierania energii jądrowej.

Przemysł jądrowy musi poprawić produktywność i wydajność, obniżyć koszty i pokazać, że jest w stanie realizować projekty zgodnie z harmonogramem. Rządy muszą zapewnić długoterminową eksploatację istniejących flot reaktorów, ponieważ w większości krajów jest to najtańsze źródło wytwarzania energii elektrycznej.

Według Birola, niedawny kryzys dostaw energii, który doprowadził do niezwykle wysokich cen energii i elektryczności, skłonił wiele osób do uświadomienia sobie, że bezpieczeństwo energetyczne i stabilność sieci mają „wartość złota”.

Birol powiedział, że ceny gazu ziemnego są średnio siedem razy wyższe w Europie, Azji i Ameryce Północnej niż kilka miesięcy temu, co prowadzi do rozczarowania konsumentów.

„Moim zdaniem przemysł gazowy strzelił sobie samobójczego gola” – powiedział, dodając, że „gaz ziemny został nam przedstawiony jako niezawodne, przystępne cenowo i czyste źródło energii, które towarzyszy przejściu na czystą energię, ale […] przemysł gazowy nie uzyskał ostatnio dobrych ocen od milionów użytkowników na całym świecie”.

Birol powiedział, że przyszłość światowej energii leży w elektryczności. Dane MAE pokazały, że w ciągu ostatniej dekady świat uruchamiał rocznie około 250 GW mocy elektrycznych, co jest obecnie liczbą niewystarczającą do osiągnięcia celów klimatycznych.

Powiedział, że od teraz świat będzie musiał uruchamiać około 850 GW mocy rocznie, aby móc powstrzymać globalne ocieplenie o 1,5°C w porównaniu z poziomami sprzed epoki przemysłowej, co jest celem wyznaczonym przez globalną politykę klimatyczną.

W majowym raporcie MAE stwierdziła, że energetyka jądrowa może wnieść znaczący wkład w budowę globalnego sektora energetycznego o zerowej emisji gazów cieplarnianych netto w 2050 r., chociaż dwie trzecie nowych mocy jądrowych prawdopodobnie powstanie w gospodarkach rozwijających się, gdzie flota reaktorów może wzrosnąć czterokrotnie do 2050 roku.

W swoim raporcie World Energy Outlook 2021 z października tego roku, MAE stwierdziła, że 23% istniejącej floty jądrowej w gospodarkach zaawansowanych może zostać wycofane z użytku do 2030 r., niszcząc niskoemisyjne podstawy dostaw energii elektrycznej zapewnianej przez energię jądrową i podkreślając potrzebę szybszego wdrażania zaawansowanych reaktorów nowej generacji.

W ciągu następnej dekady rozwój energetyki jądrowej będzie w dużej mierze zdeterminowany przez prawie 60 GW mocy, które są budowane w 19 krajach na początku 2021 r. Po 2030 r. jest planowanych ponad 100 GW projektów, które nie zostały jeszcze rozpoczęte.

DEKARBONIZACJA LOGISTYKI ŁAŃCUCHA DOSTAW ENERGETYKI JĄDROWEJ

Firmy zajmujące się jądrowym cyklem paliwowym podejmują kroki w celu zmniejszenia emisji dwutlenku węgla w swoich działaniach. Orano współpracuje z przewoźnikiem kolejowym Fret SNCF, aby rozwijać swój bezemisyjny transport we Francji i Europie; Dział kolejowy brytyjskiej firmy Nuclear Transport Solutions uruchomił nowy projekt lokomotywy, aby przetestować zastosowanie niskoemisyjnej, odnawialnej alternatywy dla oleju napędowego; a w Rosji firma ARMZ Mining Machinery zwiększyła wykorzystanie w swoich operacjach wydobywczych Priargunsky elektrycznych maszyn zasilanych prądem z akumulatorów.

FORATOM ZALECA WZMOCNIENIE ROLI ENERGETYKI JĄDROWEJ W NISKOEMISYJNYM SYSTEMIE ENERGETYCZNYM UE

Według zaktualizowanego raportu zleconego przez Foratom, przyszły niskoemisyjny system energetyczny oparty na zmiennych odnawialnych źródłach energii będzie wymagał zabezpieczenia dodatkowej elastycznej mocy. Organizacja twierdzi, że energia jądrowa zapewnia kluczową przewagę konkurencyjną, ponieważ jest jedyną możliwością dysponowania, niskoemisyjną i niezależną od pogody technologią, która może wesprzeć transformację systemu energetycznego w bezpiecznych warunkach.

W 2018 r. Foratom zamówił raport w firmie konsultingowej Compass Lexecon, aby ocenić rolę, jaką energia jądrowa może odegrać w długoterminowych scenariuszach głębokiej dekarbonizacji. W badaniu zatytułowanym Pathways to 2050: Role of nuclear in a low-carbon Europe, stwierdzono, że w perspektywie krótko- i średnioterminowej dalsza eksploatacja istniejącej europejskiej floty elektrowni jądrowych pomoże jej osiągnąć cele w zakresie emisji i pozwoli uniknąć tymczasowego wzrostu emisji, który może grozić zablokowaniem inwestycji w paliwa kopalne. W dłuższej perspektywie energia jądrowa może wspierać zmienne źródła odnawialne, zapewniając sprawdzoną, bezemisyjną, niezawodną moc i elastyczność wytwarzania oraz zmniejszając zależność systemu od jeszcze niesprawdzonych technologii magazynowania.

Foratom uznał za konieczne opracowanie zaktualizowanej wersji raportu, głównie w wyniku dwóch głównych zmian, jakie zaszły od tego czasu: wyjścia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej oraz zaktualizowanych celów UE w zakresie dekarbonizacji na 2030 i 2050 r. Compass Lexecon przedstawił zaktualizowany raport w styczniu tego roku.

Foratom właśnie opublikował analizę tego raportu stwierdzając, że jej celem było m.in. porównanie wniosków Compass Lexecon dotyczących zrównoważonego rozwoju z oceną techniczną energii jądrowej dokonaną przez Wspólne Centrum Badawcze UE w odniesieniu do kryterium „nie wyrządzać znaczącej szkody” w unijnej taksonomii zrównoważonych finansów oraz poprawienie niektóre wyników, wykorzystując ustalenia Foratomu dotyczące kwestii zrównoważonego rozwoju.

Foratom twierdzi, że wczesne zamknięcie elektrowni jądrowych doprowadziłoby do zwiększenia emisji CO₂ do 2025 r., hamując w ten sposób ambitne cele na rok 2030 w zakresie łagodzenia zmian klimatu. Wymagałoby to również uruchomienia nowych mocy cieplnych w celu zapewnienia bezpieczeństwa dostaw, powodując wzrost zanieczyszczeń powietrza. Ponadto, aby osiągnąć cele środowiskowe, potrzebne byłyby nowe moce słoneczne i wiatrowe.

„Zgodnie z raportem wczesne zamknięcie elektrowni jądrowych nie tylko spowoduje wzrost kosztów konsumenckich, ale również spowoduje negatywny wpływ na środowisko” – zauważył dyrektor generalny Foratom Yves Desbazeille. „Obejmują one wzrost emisji CO2 i innych zanieczyszczeń powietrza, wyższe zużycie surowców i większy wpływ na użytkowanie gruntów”.

Na podstawie tej oceny Foratom określił następujące zalecenia polityczne:

• uznanie faktu, że energia jądrowa jest rozwiązaniem przystępnym cenowo, które pomoże UE w realizacji jej ambicji klimatycznych i zapewni bezpieczeństwo dostaw;
• unikanie przedwczesnego zamykania elektrowni jądrowych, ponieważ grozi to zniweczeniem długoterminowych celów w zakresie dekarbonizacji;
• poddanie wszystkich technologii niskoemisyjnych tej samej solidnej i naukowej ocenie, aby zapewnić zrównoważoną transformację;
• opracowanie struktury rynku, która wspiera wszystkie technologie niskoemisyjne; oraz
• uznanie wkładu energii jądrowej do zrównoważonej gospodarki wodorowej.

TVO SKŁADA WNIOSEK O ZEZWOLENIE NA ROZRUCH REAKTORA W BLOKU OLKILUOTO-3

Fińskie przedsiębiorstwo Teollisuuden Voima Oyj (TVO) zwróciło się do krajowego regulatora jądrowego Stuk o pozwolenie na rozpoczęcie operacji osiągnięcia pierwszej krytyczności przez reaktor jądrowy EPR o mocy 1600 MWe zainstalowany w bloku nr 3 elektrowni Olkiluoto w zachodniej Finlandii. TVO ubiega się również o zezwolenie regulacyjne na przeprowadzenie testów małej mocy na tym bloku, dostarczonym przez konsorcjum Areva-Siemens.

Pierwsza krytyczność oznacza osiągnięcie po raz pierwszy kontrolowanej, samopodtrzymującej się reakcji łańcuchowej rozszczepienia jądrowego w rdzeniu reaktora. Areva poinformowała, że gorące testy funkcjonalne w bloku Olkiluoto-3 postępują szybciej niż wcześniej zapowiadano. Paliwo zostało po raz pierwszy załadowane do rdzenia reaktora pod koniec marca 2021 r., a następnie w lipcu przeprowadzono testy pracy na gorąco.

Konsorcjum Areva-Siemens buduje blok OL3 w ramach kontraktu „pod klucz” o stałej cenie. Budowa Olkiluoto-3 rozpoczęła się w 2005 roku. Zakończenie budowy reaktora pierwotnie zaplanowano na rok 2009, ale projekt miał różne opóźnienia i niepowodzenia. W maju TVO osiągnęło konsensus z dostawcą instalacji w sprawie warunków realizacji projektu Olkiluoto 3. W tym czasie podano, że elektrownia OL3 ma zostać podłączona do sieci w październiku tego roku i rozpocząć regularną produkcję energii elektrycznej w lutym 2022 roku.

TVO w sierpniu ogłosiło, że z powodu przedłużającego się remontu turbiny i prac inspekcyjnych nastąpi kolejne trzymiesięczne opóźnienie w rozruchu reaktora, przy czym pierwsza krytyczność spodziewana jest teraz w styczniu 2022 r., początkowa produkcja energii elektrycznej w lutym 2022 r., a regularna produkcja komercyjna w czerwcu 2022 r.

PLANY PIERWSZEJ ELEKTROWNI JĄDROWEJ W KENII OPÓŹNIONE O DEKADĘ

Według Agencji Energetyki Jądrowej i Energii (NuPEA) Kenia opóźni o dekadę plany budowy swojej pierwszej w historii elektrowni jądrowej, obiektu o wartości 5 miliardów dolarów, który ma zapewnić dopasowanie między podażą i popytem na energię elektryczną.

Bloomberg poinformował, że według Ericka Ohagi, dyrektora państwowej agencji ds. rozwoju infrastruktury jądrowej, pierwsza komercyjna elektrownia jądrowa w tym kraju ma zostać podłączona do sieci w 2036 r.

„Harmonogramy się zmieniły, ponieważ dostawy energii muszą podążać za popytem” – powiedział Ohaga. Stwierdził, że Kenia poprawia swoje możliwości, szkoląc specjalistów ds. energetyki jądrowej i przeprowadzając dalsze analizy w najbardziej odpowiednich miejscach dla budowy elektrowni. Zgodnie z raportem z badania oddziaływania projektu preferowanym obszarem jest Hrabstwo Tana River, prowincja na wschodzie kraju.

Kenia, która ma siódmą co do wielkości gospodarkę Afryki i 52 miliony mieszkańców, rozważa wdrożenie energetyki jądrowej, aby zaspokoić rosnące zapotrzebowanie na energię. W 2019 r. powołano Kenya Nuclear Power and Energy Agency (NuPEA), aby podjąć przygotowania do opracowania programu energetyki jądrowej. NuPEA ogłosiła na początku tego roku, że plany Kenii dotyczące budowy pierwszej komercyjnej elektrowni jądrowej zostały opóźnione poza wstępne szacunki na 2030 r. Dyrektor generalny NuPEA, Collins Juma, powiedział, że Kenia nada priorytet stosowaniu małych reaktorów modułowych w przeciwieństwie do planowanego pojedynczego reaktora o mocy 1000 MW. „Chcemy mieć te małe reaktory etapami, gdy monitorujemy, jak rośnie zapotrzebowanie na energię elektryczną w kraju i jak sieć jest przygotowana na przyjęcie dodatkowej energii”. Powiedział, że SMR są tańsze i szybsze we wdrażaniu, „ale nadal będą dostępne około 2035 lub 2036 roku”.

Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej poinformowała niedawno, że Kenia poczyniła postępy we wdrażaniu zaleceń wcześniejszej misji przeglądu infrastruktury jądrowej MAEA, ale potrzebne są dalsze prace w takich obszarach, jak kierowanie programem jądrowym i ratyfikacja międzynarodowych konwencji w dziedzinie bezpieczeństwa jądrowego.

INNE WIADOMOŚCI

Narodowa Administracja Bezpieczeństwa Jądrowego (NNSA) Departamentu Energii USA podpisała umowę o współpracy o wartości 13 mln USD z Niowave z Michigan w celu wsparcia komercyjnej produkcji molibdenu-99 (Mo-99), krytycznego izotopu używanego w ponad 40 000 zabiegów medycznych w USA każdy dnia, w tym diagnozy chorób serca i raka, poinformowało American Nuclear Society. Jest to czwarta i ostateczna umowa, która zostanie podpisana w ramach ogłoszonego przez NNSA w lipcu 2020 r. programu finansowania w celu wspierania krajowej produkcji Mo-99 na skalę komercyjną bez użycia wysoko wzbogaconego uranu. Na początku tego roku NNSA przyznała dwie dotacje o łącznej wartości 37 mln USD firmie NorthStar Medical Technologies i jedną o wartości 35 mln USD firmie Shine Technologies.

Centralne Biuro Projektowe Inżynierii Maszynowej, spółka zależna Atomenergomash, otrzymała  kontrakt na zaprojektowanie głównych pomp obiegowych dla reaktora prędkiego BREST-OD-300. Biuro ma dwa lata na zaprojektowanie i przetestowanie prototypów przed wyprodukowaniem czterech wymaganych pomp. BREST-OD-300 to reaktor prędki chłodzony ołowiem o mocy 300 MWe, budowany w Seversku od czerwca.

Rosyjska państwowa korporacja jądrowa Rosatom chce do 2030 r. rozmieścić cztery nowe pływające elektrownie jądrowe w zatoce Chaun w regionie Czukotki na Dalekim Wschodzie. Anton Moskwin, wiceprezes ds. marketingu i rozwoju biznesu powiedział w trakcie Światowej Wystawy Jądrowej w Paryżu, że nowe elektrownie będą zasilać kopalnię miedzi Baimskaja na Czukotce.
W lipcu 2021 r. Rosatom poinformował, że planuje wykorzystać trzy pływające elektrownie jądrowe, z których każda będzie wykorzystywać dwa nowe reaktory RITM-200M, każdy o mocy 55-MWe, których wersja służy do napędu rosyjskich lodołamaczy arktycznych. Czwarta jednostka byłaby utrzymywana w rezerwie do użytku podczas naprawy lub przeładunku paliwa.
Jedyna na świecie pływająca elektrownia jądrowa, zacumowana w portowym mieście Pewek w autonomicznym okręgu Czukotki, rozpoczęła komercyjną działalność w maju 2020 roku. Statek o wyporności 21 000 ton ma na pokładzie dwa bloki z reaktorami KLT-40S, każdy o mocy elektrycznej 35 MW, wystarczające dla zaopatrzenia w energię miasta liczącego około 200 000 mieszkańców. Jest zadokowany w Pewek od września 2019 r. i dostarcza zarówno energię elektryczną, jak i ciepło lokalnym społecznościom i zakładom przemysłowym.

Opracowano w DEJ na podstawie: WNN, NucNet