Polski Atom

JĄDROWE WIADOMOŚCI ZE ŚWIATA

Materiał informacyjny
opracowany przez Departament Energii Jądrowej
Ministerstwa Klimatu i Środowiska
06 października 2023 r.

1. MAEA otwiera centrum szkoleniowe w zakresie bezpieczeństwa jądrowego

Nowe Centrum Szkoleniowo-Demonstracyjne Bezpieczeństwa Jądrowego Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (MAEA) umożliwia uczestnikom zapoznanie się z fizyczną ochroną obiektów jądrowych i materiałów promieniotwórczych, a także z wykrywaniem i reagowaniem na przestępstwa związane z materiałami promieniotwórczymi i obiektami jądrowymi.

Przedstawiciele 45 krajów wzięli udział w ceremonii otwarcia obiektu o powierzchni 2000 metrów kwadratowych w laboratoriach agencji w Seibersdorf pod Wiedniem w Austrii, wybudowanego za 18 milionów euro (18,9 miliona dolarów). Jego budowa była podyktowana tym, że według MAEA w ostatnich latach wzrosła liczba wniosków o szkolenia w zakresie bezpieczeństwa jądrowego, zwłaszcza od czasu wejścia w życie w 2016 r. poprawki do Konwencji o ochronie fizycznej materiałów promieniotwórczych.

Dyrektor Generalny MAEA Rafael Mariano Grossi powiedział: "Bezpieczeństwo jądrowe jest jednym z najważniejszych obszarów naszej pracy. Musimy upewnić się, że materiały promieniotwórcze nigdy nie wpadną w niepowołane ręce. Międzynarodowe centrum bezpieczeństwa jądrowego to miejsce, w którym eksperci z całego świata będą szkolić się w zakresie bezpieczeństwa jądrowego i fizycznej ochrony materiałów promieniotwórczych, będą doskonalić swoje umiejętności. Dajemy krajom narzędzia do lepszego, bezpieczniejszego i bezpieczniejszego korzystania z energii jądrowej".

Centrum, które w przyszłym tygodniu powita pierwszych uczestników, początkowo będzie oferować 23 różne kursy szkoleniowe, począwszy od 5-dniowego podstawowego użytkowania i konserwacji ręcznych przyrządów do wykrywania promieniowania, a skończywszy na 20-dniowym praktycznym szkoleniu w zakresie instalacji, integracji, obsługi i konserwacji sprzętu ochrony fizycznej.

Nowy ośrodek dysponuje symulowanymi środowiskami, narzędziami wirtualnej rzeczywistości i zaawansowanym oprogramowaniem, a także zapewni szkolenia w zakresie bezpieczeństwa informacji i komputerów, kryminalistyki jądrowej i ochrony ważnych wydarzeń publicznych, a także praktykę w zakresie systemów bezpieczeństwa chroniących obiekty jądrowe.

Elena Buglova, dyrektor Wydziału Bezpieczeństwa Jądrowego MAEA, powiedziała: "Tworząc to nowe centrum, MAEA może zaoferować unikalne działania szkoleniowe w celu wyeliminowania istniejących luk przy użyciu najnowszego, specjalistycznego sprzętu, komputerowych narzędzi symulacyjnych i zaawansowanych metod szkoleniowych".

 

2. Rozpoczyna się drugi zrzut wody w Fukushimie. Stężenie trytu znacznie poniżej limitów

Stężenie trytu w drugiej partii oczyszczonej wody wypuszczanej z japońskiej elektrowni jądrowej Fukushima-Daiichi jest znacznie poniżej limitu operacyjnego obowiązującego w Japonii, potwierdzili pracujący na miejscu eksperci Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (MAEA).

Japonia rozpoczęła wypuszczanie pierwszej partii oczyszczonej wody 24 sierpnia. Woda jest wypuszczana partiami, a właściciel i operator obiektu Tokyo Electric Power Company (Tepco) rozpoczął wypuszczanie drugiej partii wody w ostatni czwartek (5 października).

Podobnie jak poprzednio, eksperci MAEA w Fukushima-Daiichi pobrali próbki z drugiej partii rozcieńczonej wody 3 października, po przygotowaniu jej do wypuszczenia. Analiza MAEA potwierdziła - podobnie jak w przypadku pierwszej partii - że stężenie trytu w rozcieńczonej wodzie, która jest zrzucana do oceanu, jest znacznie poniżej limitu operacyjnego wynoszącego 1500 bekereli na litr.

Ponad 1,3 miliona ton wody - oczyszczonej ze wszystkich materiałów radioaktywnych z wyjątkiem trytu - będzie stopniowo wlewane do oceanu przez podwodny tunel.

Poziom trytu zostanie obniżony do 1/40 stężenia dozwolonego przez japońskie normy. Japonia poinformowała, że poziom trytu w wodzie będzie niższy od poziomu uznawanego za bezpieczny do picia zgodnie z normami Światowej Organizacji Zdrowia.

Woda była w dużej mierze wykorzystywana do chłodzenia trzech uszkodzonych rdzeni reaktorów, które pozostają wysoce radioaktywne. Część z niej wyciekła do piwnic budynków reaktorów, ale została zebrana i zmagazynowana w zbiornikach.

W ciągu ostatnich dwóch lat MAEA przeprowadziła przegląd aspektów bezpieczeństwa związanych z obsługą i odprowadzaniem oczyszczonej wody w elektrowni Fukushima-Daiichi, która została zamknięta po trzęsieniu ziemi i tsunami w kwietniu 2011 roku. W raporcie MAEA stwierdzono, że zrzut wody jest zgodny z międzynarodowymi standardami bezpieczeństwa.

 

3. Szwedzka energetyka jądrowa: rząd dąży do zmiany prawa

Rząd Szwecji przedstawił w parlamencie projekt ustawy zmieniającej szwedzkie przepisy dotyczące energii jądrowej. Ma on na celu usunięcie obecnego prawa ograniczającego liczbę działających reaktorów do dziesięciu, a także umożliwienie budowy reaktorów w nowych lokalizacjach, a nie tylko w już istniejących.

"Propozycje oznaczają, że przepis kodeksu środowiskowego, który stanowi, że rząd może zezwolić na nowy reaktor jądrowy tylko wtedy, gdy zastępuje on trwale zamknięty reaktor i jest budowany w miejscu, w którym znajduje się jeden z istniejących reaktorów, zostanie usunięty" - powiedział przedstawiciel rządu. "Musi istnieć możliwość dopuszczenia do eksploatacji więcej niż dziesięciu reaktorów w tym samym czasie i w innych lokalizacjach niż dotychczas. Konsekwentna zmiana jest proponowana w przepisie ustawy o działalności jądrowej, który zawiera odniesienie do zakazów zawartych w kodeksie ochrony środowiska".

Zmiany w prawie mają wejść w życie 1 stycznia 2024 roku. W październiku ubiegłego roku wstępujący centroprawicowy rząd koalicyjny Szwecji przyjął pozytywne stanowisko wobec energii jądrowej, a Chrześcijańscy Demokraci, Liberałowie, Umiarkowani i Szwedzcy Demokraci opublikowali pisemne porozumienie w sprawie polityki - zwane Porozumieniem Tidö. W odniesieniu do energii, porozumienie mówi, że celem polityki energetycznej jest "zmiana ze 100% odnawialnych źródeł energii na 100% wolne od paliw kopalnych". W Porozumieniu Tidö zakłada się, że zapotrzebowanie na energię elektryczną wyniesie co najmniej 300 TWh w 2045 r., czyli dwukrotnie więcej niż obecnie.

W porozumieniu stwierdzono również, że należy opracować niezbędne przepisy w celu stworzenia warunków do budowy i eksploatacji małych reaktorów modułowych (SMR) w Szwecji. Ponadto proces wydawania pozwoleń dla elektrowni jądrowych musi zostać skrócony.

W styczniu tego roku premier Ulf Kristersson oraz minister ds. klimatu i środowiska Romina Pourmokhtari przedstawili formalną propozycję zmiany szwedzkich przepisów dotyczących energii jądrowej. Proponowane zmiany legislacyjne były następnie otwarte do konsultacji przez trzy miesiące.

W dniu 28 września rząd podjął ostateczną decyzję o wprowadzeniu ustawy do parlamentu.

"Dostęp do czystej energii elektrycznej ma kluczowe znaczenie dla transformacji Szwecji. Dzięki dzisiejszej decyzji zwiększamy tempo zielonej transformacji i torujemy drogę dla większej ilości energii jądrowej w większej liczbie miejsc" - powiedział Kristersson. "Dzięki nowej energii jądrowej tworzymy warunki do redukcji emisji dwutlenku węgla".

"Rozbudowa energetyki jądrowej jest jednym z najważniejszych działań na rzecz klimatu dla Szwecji", dodała Pourmokhtari. "Musimy podwoić produkcję energii elektrycznej do roku 2045, a duża jej część musi pochodzić ze stabilnej podstawy systemu. Dlatego partie koalicyjne pracują z pełnym zaangażowaniem, aby usunąć przeszkody, które wcześniej zostały ustanowione przeciwko rozwojowi energetyki jądrowej".

Wicepremier i minister ds. energii, biznesu i przemysłu Ebba Busch powiedziała: "Szwedzkie firmy i rodziny muszą móc liczyć na czystą energię elektryczną po konkurencyjnych cenach o każdej porze roku. Zapewnienie energii jądrowej takich samych warunków jak innym rodzajom energii wolnej od paliw kopalnych, a tym samym utorowanie drogi dla rozwoju energetyki jądrowej, ma kluczowe znaczenie dla budowy stabilnego systemu elektroenergetycznego w całym kraju".

"To pierwszy z kilku kroków mających na celu umożliwienie i ułatwienie nowych inwestycji w energię jądrową w Szwecji" - zauważył Tobias Andersson, przewodniczący komisji gospodarczej. "Wyborcy, którzy powołali ten rząd, oczekują nowych reaktorów jądrowych i jesteśmy zdeterminowani, aby tak się stało".

 

4. Rumunia tworzy plan działania w zakresie licencjonowania NuScale VOYGR

Rumuńska Krajowa Komisja Kontroli Działalności Jądrowej (CNCAN) zatwierdziła dokument licencyjny dla małej elektrowni modułowej NuScale VOYGR-6.

Po przeprowadzeniu kompleksowej oceny, CNCAN wydała oficjalne pismo zatwierdzające w sierpniu 2023 r., jako potwierdzenie zgodności dokumentu licencyjnego z krajowymi wymogami regulacyjnymi, poinformowała spółka Nuclearelectrica. Zatwierdzenie to "stanowi kluczowy kamień milowy projektu SMR, który ułatwi wdrożenie procesu licencjonowania dla wszystkich etapów elektrowni NuScale w Rumunii".

Dokument Licensing Basis Document (LBD) określa wymogi licencyjne dla projektu sześciomodułowej elektrowni, obowiązujące krajowe i międzynarodowe dokumenty regulacyjne, kodeksy i normy, a także charakterystykę projektu, która zapewnia spełnienie wymogów i kryteriów bezpieczeństwa jądrowego.

Dokument LBD określa podstawę licencyjną projektu referencyjnego w certyfikacie projektowym amerykańskiej Komisji Nadzoru Jądrowego (NRC) dla standardowego projektu elektrowni NuScale oraz zgodność z rumuńskimi wymogami licencyjnymi i przepisami bezpieczeństwa jądrowego wydanymi przez CNCAN w celu ustanowienia ram autoryzacji dla wszystkich etapów rozwoju proponowanego projektu elektrowni jądrowej.

Co więcej, LBD umożliwia przejście do kolejnych etapów projektu, ponieważ stanowi podstawę do rozpoczęcia drugiej fazy badania FEED (Front-End Engineering and Design). Zatwierdzenie dokumentu licencyjnego przez CNCAN zapewnia plan licencyjny umożliwiający osiągnięcie kluczowych etapów projektu - lokalizacji, budowy, uruchomienia i eksploatacji.

NuScale Power i RoPower Nuclear - należące wspólnie do rumuńskich spółek Nuclearelectrica i Nova Power & Gas - prowadzą obecnie badanie FEED fazy 1 w celu przeanalizowania preferowanej lokalizacji pierwszej elektrowni VOYGR-6 SMR, którą jest dawna elektrownia węglowa w Doicesti w Rumunii. Nowe finansowanie ogłoszone w maju wesprze fazę 2 badania, która rozpocznie również proces uzyskiwania zezwoleń i licencji dla projektu.

"Zatwierdzenie LBD przez CNCAN, po złożonym i dokładnym procesie oceny specyficznym dla organu regulacyjnego ds. energii jądrowej, pokazuje silne zaangażowanie NuScale i wysoki poziom odpowiedzialności za zgodność z przepisami i harmonogram projektu" - powiedział Cosmin Ghita, dyrektor generalny Nuclearelectrica. "Dla nas, w Nuclearelectrica, jest to kolejne, niezależne potwierdzenie solidnej, bezpiecznej i niezawodnej technologii SMR oraz dalsza motywacja do kontynuowania wdrażania projektu technologii SMR, który zmieni rolę energii jądrowej w gospodarce".

John Hopkins, prezes i dyrektor generalny NuScale, dodał: "To ważny krok naprzód na naszej drodze do wprowadzenia naszej czystej, niezawodnej technologii do Rumunii, aby pomóc w zasilaniu tego kraju w energię elektryczną. Jako pierwsza i jedyna technologia SMR, która została zatwierdzona przez amerykańską NRC, jesteśmy dumni, że rumuńska Narodowa Komisja Kontroli Działań Jądrowych po raz kolejny potwierdziła najwyższy poziom bezpieczeństwa naszego projektu".

NuScale Power Module, na którym oparte są elektrownie jądrowe VOYGR, to reaktor wodny ciśnieniowy ze wszystkimi komponentami do wytwarzania pary i wymiany ciepła w jednej jednostce o mocy 77 MWe. Firma oferuje 12-modułową elektrownię VOYGR-12 o mocy 924 MWe, a także czteromodułowe elektrownie VOYGR-4 (308 MWe) i sześciomodułowe VOYGR-6 (462 MWe) oraz inne konfiguracje w zależności od potrzeb klienta.

W 2021 r. NuScale Power i państwowa korporacja energetyki jądrowej Nuclearelectrica podpisały umowę o współpracy w celu zbudowania elektrowni NuScale VOYGR-6 o mocy 462 MWe w Rumunii do końca dekady. W czerwcu ubiegłego roku obie firmy podpisały protokół ustaleń, aby rozpocząć prowadzenie badań inżynieryjnych, przeglądów technicznych oraz działań związanych z licencjonowaniem i wydawaniem pozwoleń na realizację projektu.

 

5. Konferencja Generalna MAEA: Trzy kolejne kraje zobowiązują się do bezpiecznego i pokojowego stosowania technologii jądrowej

Podczas dorocznego spotkania traktatowego, które odbyło się przy okazji 67. regularnej sesji Konferencji Generalnej MAEA, trzy kolejne kraje zobowiązały się do zapewnienia bezpieczeństwa jądrowego i pokojowego wykorzystania technologii jądrowej. Białoruś, Egipt i Zimbabwe złożyły dokumenty ratyfikacyjne, aby stać się stroną różnych wielostronnych traktatów pod auspicjami MAEA. Obejmują one spektrum tematów mających na celu wzmocnienie globalnego bezpieczeństwa jądrowego, a także umożliwienie rozwoju nauki i technologii jądrowej.

Spotkanie traktatowe, zwoływane corocznie przez Biuro Prawne MAEA podczas dorocznej Konferencji Generalnej, ma na celu promowanie powszechnego przystąpienia do najważniejszych traktatów wielostronnych, których depozytariuszem jest Dyrektor Generalny MAEA, oraz zapewnienie państwom członkowskim możliwości złożenia dokumentów ratyfikacyjnych w celu przyjęcia, zatwierdzenia lub przystąpienia do traktatów.

W tym roku Białoruś ratyfikowała poprawkę do Konwencji o ochronie fizycznej materiałów jądrowych (A/CPPNM), Egipt ratyfikował Konwencję bezpieczeństwa jądrowego (CNS), a Zimbabwe dostarczyło sześć dokumentów. Obejmowały one: dokumenty przystąpienia do CNS; Konwencję wiedeńską o odpowiedzialności cywilnej za szkodę jądrową; Wspólny protokół dotyczący stosowania Konwencji wiedeńskiej i Konwencji paryskiej; Protokół zmieniający Konwencję wiedeńską o odpowiedzialności cywilnej za szkodę jądrową; oraz dokumenty przyjęcia poprawki do CPPNM i Umowy w sprawie przywilejów i immunitetów MAEA.

CPPNM ustanawia zobowiązania prawne dla stron w zakresie fizycznej ochrony materiałów jądrowych wykorzystywanych do celów pokojowych podczas transportu międzynarodowego; kryminalizacji niektórych przestępstw związanych z materiałami promieniotwórczymi, oraz współpracy międzynarodowej, na przykład w przypadku kradzieży, rabunku lub innego bezprawnego zaboru materiałów promieniotwórczych lub ich wiarygodnego zagrożenia.

Wejście w życie CPPNM w 1987 r. i jego nowelizacja w 2016 r. były kluczowymi kamieniami milowymi w rozwoju międzynarodowych ram prawnych w zakresie bezpieczeństwa jądrowego, ponieważ pozostają one jedynymi prawnie wiążącymi międzynarodowymi zobowiązaniami w dziedzinie fizycznej ochrony materiałów promieniotwórczych i obiektów jądrowych wykorzystywanych do celów pokojowych. CPPNM, wzmocniony poprawką, jest istotny dla wszystkich państw, nie tylko tych, które posiadają obiekty jądrowe lub materiały promieniotwórcze.

Celem CNS jest zobowiązanie umawiających się stron eksploatujących lądowe, cywilne elektrownie jądrowe do utrzymania wysokiego poziomu bezpieczeństwa poprzez ustanowienie podstawowych zasad bezpieczeństwa, do których państwa będą się stosować. Konwencja opiera się na wspólnym interesie stron w osiągnięciu wyższego poziomu bezpieczeństwa, który będzie rozwijany i promowany poprzez regularne spotkania. Zobowiązuje ona strony do przedkładania raportów z realizacji swoich zobowiązań w ramach "wzajemnej oceny" na spotkaniach odbywających się w siedzibie MAEA. Mechanizm ten jest głównym innowacyjnym i dynamicznym elementem Konwencji.

Dokument przystąpienia do Konwencji wiedeńskiej o odpowiedzialności cywilnej za szkodę jądrową ma na celu ustanowienie minimalnych standardów w celu zapewnienia ochrony finansowej przed szkodami wynikającymi z pokojowych zastosowań energii jądrowej. Ponieważ cele Konwencji wiedeńskiej są w dużej mierze odzwierciedlone w Konwencji paryskiej o odpowiedzialności osób trzecich w dziedzinie energii jądrowej, wspólny protokół ma na celu ustanowienie stosunków traktatowych między obiema konwencjami oraz wyeliminowanie konfliktów, które mogą powstać w wyniku jednoczesnego stosowania obu konwencji do tego samego incydentu jądrowego.

Umowa w sprawie przywilejów i immunitetów MAEA, zatwierdzona przez Radę Gubernatorów w 1959 r., przyznaje Agencji, jej majątkowi i aktywom immunitet od procesów sądowych oraz daje Agencji zdolność do zawierania umów, nabywania i zbywania majątku oraz wszczynania postępowań sądowych.

"Coroczne spotkanie traktatowe jest żywym przykładem naszego zaangażowania w wielostronną współpracę. W świecie działań jądrowych potrzebujemy całkowitej pewności. Dwuznaczność nie jest dobrym pomysłem, jeśli chodzi o materiały promieniotwórcze i reaktory jądrowe. Zwłaszcza, gdy kwestia ta wydaje się być tak bardzo kluczowa, musimy zobowiązać się do przestrzegania norm prawnych, które zapewniają powszechne przestrzeganie zasad" - powiedział dyrektor generalny MAEA Rafael Mariano Grossi.

 

Opracowano w DEJ na podstawie: WNN, NucNet, NEI Magazine