Polski Atom

Materiał informacyjny
opracowany przez Departament Energii Jądrowej
Ministerstwa Klimatu i Środowiska

7 lipca 2021 r.

Bieżący Przegląd Wydarzeń w Energetyce Jądrowej na Świecie

1. Rosenergoatom potwierdza sukces ćwiczenia gotowości na wypadek sytuacji kryzysowej

Rosenergoatom, operator elektrowni jądrowych należący do rosyjskiego koncernu Rosatom, ogłosił pomyślne zakończenie corocznych ćwiczeń w zakresie gotowości na wypadek awarii. Osobno poinformował, że w pierwszym półroczu tego roku Rosja wyprodukowała o 7% więcej energii elektrycznej z energetyki jądrowej niż w analogicznym okresie 2020 roku.

Tegoroczne ćwiczenia odbyły się w dniach 30 czerwca - 1 lipca w elektrowni jądrowej Nowoworoneż, która była ostatnio wykorzystywana do takich ćwiczeń w 2011 roku. Wzięło w nich udział ponad 600 osób z 20 organizacji, w tym z Centrum Kryzysowego Rosenergoatomu w Moskwie.

Personel elektrowni korzystał z pełnowymiarowych symulatorów, które mogą testować reakcje na wszelkiego rodzaju sytuacje awaryjne. Jako scenariusz w tegorocznym ćwiczeniu przyjęto silne trzęsienie ziemi w środkowym pasie Rosji, w wyniku którego wszystkie bloki energetyczne zostały wyłączone, a zasilanie elektrowni jądrowej w Nowoworoneżu zostało utracone, doszło do zakłóceń w rejonie przemysłowym, a zniszczeniu uległo część krytycznego wyposażenia elektrowni jądrowej.

W pierwszym dniu ćwiczeń personel elektrowni rozmieścił mobilny sprzęt ratunkowy, w tym mobilne generatory diesla i agregaty pompowe, przeprowadził „rozpoznanie promieniotwórcze” oraz zorganizował ewakuację personelu. Rannemu pracownikowi „udzielono pierwszej pomocy i zabrano do szpitala”. Drugiego dnia jednostka ratowniczo-gaśnicza zakładu w Nowoworoneżu ćwiczyła umiejętności wymagane do gaszenia różnych rodzajów pożarów w ramach scenariusza szkoleniowego. Specjaliści z nowoworoneskiego oddziału ratowniczego centrum technicznego Rosatomu zademonstrowali możliwości nowoczesnej technologii, w tym sprzętu zrobotyzowanego, w celu wyeliminowania skutków wypadków spowodowanych przez człowieka.

„Rosenergoatom jest w pełni odpowiedzialny za zapewnienie bezpieczeństwa [rosyjskich] elektrowni jądrowych na wszystkich etapach, od projektowania po ich likwidację” – powiedział Andrei Petrov, dyrektor generalny Rosenergoatomu. „Dlatego niezwykle ważne jest zapewnienie bezpieczeństwa obiektów, gdy odbiegają one od normalnej eksploatacji. W tym celu co roku w jednej z elektrowni jądrowych przeprowadzamy kompleksowe ćwiczenia gotowości na wypadek awarii, gdzie sprawdzamy poziom współpracy w zakresie gotowość do radzenia sobie z wypadkami w trudnych sytuacjach – dodał.

Władimir Powarow, dyrektor elektrowni jądrowej Nowoworoneż, podkreślił, że w tym obiekcie znajdują się trzy typy reaktorów - WWER-440, WWER-1000 i WWER-1200.

„W ramach ćwiczenia oceniliśmy własne przygotowanie na złożone sytuacje, np. wielokrotne awarie na kilku typach jednostek. Opracowane zostały wszystkie kwestie współdziałania, co wskazuje na wysoki poziom planowania awaryjnego i przygotowania do rozwiązania każdej sytuacji kryzysowej”.

Elektrownia jądrowa w Nowoworoneżu, która dostarcza 90% energii elektrycznej i ciepła zużywanego przez obwód woroneski, przez cały czas trwania ćwiczeń działała normalnie.

Rosenergoatom poinformował również, że produkcja energii elektrycznej w rosyjskich elektrowniach jądrowych w pierwszej połowie 2021 r. wyniosła 110,4 TWh (terawatogodzin), co stanowi wzrost o prawie 7% w stosunku do 103,2 TWh wyprodukowanych w tym samym okresie ubiegłego roku. „Wskaźnik obciążenia” na koniec okresu wyniósł 83,23%.

W ubiegłym miesiącu energetyka jądrowa wyprodukowała 17,646 TWh, czyli o 1,2 TWh więcej niż w czerwcu 2020 r. Cel federalny na cały 2021 r. to 217,7 TWh, w porównaniu z 215,746 TWh w ubiegłym roku.

Rys. Rozmieszczenie, liczba i moc czynnych reaktorów energetycznych na świecie [wg. MAEA] - w załączeniu

Rosja obecnie eksploatując 38 energetycznych reaktorów jądrowych o sumarycznej mocy 28,6 GWe, dysponuje czwartą co do wielkości flotą reaktorów energetycznych na świecie. Energia jądrowa stanowi ponad 20% całkowitej produkcji energii elektrycznej w kraju. W budowie znajdują się trzy reaktory o mocy 3,5 GWe.

Więcej na: https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Rosenergoatom-confirms-success-of-emergency-prepar

2. Zielona taksonomia

Dwie grupy eksperckie, które zostały wyznaczone przez Komisję Europejską do oceny roli energetyki jądrowej w taksonomii zielonych finansów, opublikowały w miniony piątek swoje raporty, które potwierdzają wcześniejsze wnioski, ale także stawiają pewne pytania.

Taksonomia zrównoważonego finansowania to pakiet przepisów regulujących inwestycje w działania, które według UE są przyjazne dla środowiska.

Wspólne Centrum Badawcze UE (Joint Research Centre, JRC), eksperckie zaplecze naukowe Komisji, zostało poproszone o ocenę, czy UE powinna uznać energetykę jądrową za zieloną (zrównoważoną) inwestycję. W kwietniu JRC stwierdziło, że energia jądrowa kwalifikuje się do uznania za źródło zrównoważone i że nie szkodzi zdrowiu ludzkiemu ani środowisku bardziej niż inne źródła produkcji energii elektrycznej już uwzględnione w taksonomii bloku.

KE zdecydowała się jednak nie uwzględniać energii jądrowej w taksonomii, która weszła w życie zeszłego lata, i zapowiedziała, że energetykę jądrową obejmie uzupełniający akt delegowany oczekiwany w 2021 r.

KE zwróciła się do dwóch kolejnych grup ekspertów – grupy ekspertów ds. ochrony przed promieniowaniem na podstawie art. 31 Euratomu oraz komitetu naukowego ds. zagrożeń dla zdrowia, środowiska i pojawiających się zagrożeń (SCHEER) – o dokonanie przeglądu raportu JRC i wydanie opinii w tej sprawie w odniesieniu do kryterium taksonomii „nieczynienia znaczących szkód” (Do no significant harm, DNSH).

Raport grupy ekspertów na podstawie art. 31, opublikowany przez KE w dniu 2 lipca, potwierdził ogólne ustalenia JRC dotyczące ochrony ludzi przed promieniowaniem, głębokich składowisk geologicznych jako sposobów postępowania z odpadami paliwowymi oraz zgodności energii jądrowej z różnymi ramami regulacyjnymi ustanowionymi przez UE.

Raport SCHEER, również opublikowany w piątek, stwierdza, że komisja uznała ustalenia JRC za „kompleksowe” w odniesieniu do nieradiologicznego wpływu energii jądrowej. Jednak w raporcie zapisano, że „istnieje kilka ustaleń, w których raport jest niekompletny i wymaga uzupełnienia o dalsze dowody”.

Komitet SCHEER powiedział, że „szeroko zgadza się” z ustaleniami JRC, że działania związane z eksploatacją elektrowni jądrowych nie powodują „nieodwracalnej szkody dla zdrowia ludzkiego lub środowiska”, pod warunkiem, że działania te spełniają szereg kryteriów technicznych zgodnie z przepisami UE.

Jednak według SCHEER operacyjne ramy regulacyjne „same w sobie nie są wystarczające, aby złagodzić te skutki, np. w górnictwie i przerobie rudy uranowej, gdzie ciężar oddziaływań odczuwalny jest poza Europą”.

KE stwierdziła, że teraz będzie musiała wziąć pod uwagę te trzy raporty – JRC, grupy art. 31 i SCHEER – aby podjąć decyzję o włączeniu energetyki jądrowej do aktów delegowanych do rozporządzenia w sprawie taksonomii.

Yves Desbazeille, dyrektor generalny brukselskiej grupy przemysłu jądrowego Foratom, powiedział, że wnioski grupy z art. 31 są „bardzo uspokajające”.

O raporcie SCHEER powiedział: „Nie wchodząc w szczegóły tego zapytania, należy pamiętać, że rozporządzenie taksonomiczne wymaga zachowania neutralności technologicznej”.

JRC ocenił energetykę jądrową zgodnie z kryteriami określonymi w taksonomii, powiedział i dodał, że jeśli potrzebna jest bardziej szczegółowa ocena poza tymi kryteriami, to powinna ona dotyczyć wszystkich technologii objętych taksonomią, a nie tylko jądrowej.

Więcej na: https://www.nucnet.org/news/two-new-expert-reports-handed-to-european-commission-on-role-of-nuclear-7-1-2021

3. Cigar Lake wznowi działalność, gdy minie ryzyko pożaru

Pracownicy wracają do kopalni uranu Cigar Lake w północnym Saskatchewan w Kanadzie, przed planowanym ponownym uruchomieniem w tym tygodniu, ogłosił koncern wydobywczy Cameco.

Część personelu została ewakuowana w ubiegłym tygodniu jako środek ostrożności ze względu na bliskość pożaru. Cameco ogłosił 1 lipca, że podjął decyzję o ewakuacji około 230 pracowników z rejonu kopalni Cigar Lake. Około 80 pracowników pozostało do zabezpieczenia terenu i wykonywania podstawowych obowiązków ochrony.

W tym czasie sytuację komplikowała wyjątkowo ciepła, sucha pogoda, wynikająca z czapy cieplnej, która w ostatnich dniach osiadła nad zachodnią Kanadą, wraz ze zmiennymi warunkami wiatru i zadymienia.

W dniu 2 lipca Cameco powiedział, że pożar przeszedł obok głównego obszaru wydobywczego bez poważnego wpływu na sam teren. „Podczas gdy nasze inspekcje trwają, uważamy, że nie doszło do jakichkolwiek uszkodzeń konstrukcyjnych żadnego z budynków, a wszystkie aktywa wydają się nienaruszone” – powiedział.

Wczoraj koncern ogłosił, po konsultacji z urzędnikami prowincji ds. zarządzania pożarami z Agencji Bezpieczeństwa Publicznego Saskatchewan, że jego zdaniem zagrożenie dla Cigar Lake, jakie stwarza pożar, ustąpiło.

Dzięki lepszym warunkom pogodowym i zadymieniu, minimalnemu prawdopodobieństwu dalszych zamknięć dróg w okolicy, wobec faktu, iż cała infrastruktura w Cigar Lake pozostała nienaruszona, zdaniem Cameco można bezpiecznie ponownie rozmieścić pełny zestaw personelu i wznowić regularne operacje kopalni.

Cameco obecnie przewozi pracowników i wykonawców z powrotem na teren Cigar Lake. Końcowe inspekcje i przygotowanie sprzętu będą miały miejsce w ciągu najbliższych dni, aby przygotować operację powrotu do produkcji uranu.

Cigar Lake jest to największa kopalnia uranu na świecie, która w roku 2019 wyprodukowała 6924 tU, co stanowiło 13% światowej produkcji tego surowca. Ruda z Cigar Lake jest przetwarzana w zakładzie McClean Lake zarządzanym przez francuską firmę Orano (d. Areva), 70 km od kopalni. Produkcja uranu w Cigar Lake została zawieszona z powodu ograniczeń wywołanych przez pandemię COVID-19 na pięć miesięcy od marca 2020 r. i po raz drugi w grudniu; została wznowiona w kwietniu tego roku.

Więcej na: https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Cigar-Lake-to-resume-operation-as-wildfire-risk-pa

4. Armia USA finalizuje plany likwidacji zabytkowego reaktora

Korpus Inżynieryjny Armii Stanów Zjednoczonych (USACE) wraz z Urzędem Stanowym Alaski i innymi stronami sfinalizowały porozumienie w sprawie zachowania historii reaktora jądrowego w Fort Greely na Alasce. W przyszłym roku ma rozpocząć się ostateczna likwidacja reaktora wodnego ciśnieniowego SM-1A o mocy 20,2 MWt, który działał tam w latach 1962-1972.

SM-A1 znajduje się w obiekcie wojskowym Fort Greely w pobliżu Delta Junction w środkowej Alasce, 225 mil na północny wschód od Anchorage. Bazując na prototypie dla stacjonarnych elektrowni średnich mocy zbudowanym w Fort Belvoir w stanie Wirginia, reaktor został zaprojektowany jako obiekt testowy dla tego typu urządzeń w środowisku arktycznym. Podczas gdy jego głównym zdaniem było dostarczanie energii elektrycznej i pary grzewczej do systemów zasilania w Fort Greely, to drugą misją było zbadanie ekonomiki eksploatacji elektrowni typu jądrowego w porównaniu z konwencjonalnymi systemami opalanymi olejem w odległym obszarze, gdzie koszty paliwa są wysokie, a linie zaopatrzenia niezwykle długie.

Budowa reaktora, który wykorzystywał paliwo z tlenku uranu wysokowzbogaconego platerowanego stalą nierdzewną, rozpoczęła się w 1958 roku, a pierwszy stan krytyczny osiągnięto w marcu 1962. Po ostatecznym wyłączeniu w 1972 roku reaktor przygotowano do bezpiecznego przechowywania (safstor). Wiązało się to z usunięciem paliwa jądrowego, drobną dekontaminacją, wysyłką wstępnie zapakowanych odpadów promieniotwórczych, zabetonowaniem niektórych elementów reaktora, zaplombowaniem zbiornika ciśnieniowego oraz zainstalowaniem znaków ostrzegawczych i urządzeń monitorujących. Niektóre obszary zostały utrzymane jako obszary ograniczonego dostępu ze względów bezpieczeństwa radiologicznego.

USACE zamierza teraz zakończyć likwidację i demontaż SM-1A, aby obiekt mógł zostać udostępniony do nieograniczonego użytku. Ostateczna ocena środowiskowa i stwierdzenie braku znaczącego wpływu likwidacji reaktora, które uwzględniły uwagi otrzymane podczas publicznego przeglądu tego przedsięwzięcia na początku bieżącego roku, mają zakończyć się jeszcze w tym miesiącu, po czym USACE twierdzi, że będzie mógł przystąpić do realizacji planu likwidacji. Oczekuje, że jeszcze w tym roku wyda zapytanie ofertowe (RFP) dotyczące likwidacji i prac demontażowych.

Ochrona zabytków

USACE podpisały również porozumienie ramowe z Urzędem Ochrony Zabytków Stanu Alaska i miastem Delta Junction, określające sposób zachowania i upamiętnienia historii SM-1A i jego misji arktycznej. Obejmie to udokumentowanie demontażu obiektu za pomocą wideo i fotografii cyfrowej, a także nagranie wywiadów z byłymi operatorami, pracownikami i innym personelem związanym z budową, eksploatacją i zamknięciem SM-1A.

USACE zapowiedziało, że będzie ratować przedmioty historyczne podczas likwidacji i demontażu „jeśli będzie to bezpieczne i wykonalne”.

SM-1A jest jedną z trzech nieaktywnych elektrowni jądrowych należących do US Army, za które odpowiada USACE. Pozostałe to reaktor MH-1A, który został zainstalowany na byłym statku klasy Liberty z czasów II wojny światowej o nazwie Sturgis i stał się pierwszą na świecie pływającą elektrownią jądrową, oraz SM-1 w Wirginii. Likwidację MH-1A zakończono w 2019 r.; likwidacja SM-1 obecnie jest w toku, a jej zakończenie przewidywane jest na 2025 rok. Na YouTube dostępny jest film „przechadzający się” po reaktorze SM-1A.

Więcej na: https://www.world-nuclear-news.org/Articles/US-Army-finalises-plans-to-decommission-historic-r

5. Euratom otrzymuje finansowanie programu badawczo-innowacyjnego

Komisja Europejska przyjęła program prac Euratomu na lata 2021–2022, wdrażający program badawczo-szkoleniowy Euratomu na lata 2021–2025, który stanowi uzupełnienie programu „Horyzont Europa”. Program prac określa cele i konkretne obszary tematyczne, które otrzymają 300 mln EUR (355 mln USD) dofinansowania.

Program badawczo-szkoleniowy Euratomu ma na celu: poprawę i wspieranie bezpieczeństwa jądrowego, ochrony, zabezpieczeń, ochrony przed promieniowaniem, gospodarowania zużytym paliwem i odpadami promieniotwórczymi oraz ich likwidacji, w tym bezpiecznego korzystania z energii jądrowej i zastosowań promieniowania jonizującego niezwiązanych z energetyką; utrzymywanie i dalszy rozwój wiedzy fachowej i kompetencji w dziedzinie jądrowej w UE; wspieranie rozwoju syntezy jądrowej jako potencjalnego przyszłego źródła energii do produkcji energii elektrycznej i przyczynianie się do realizacji europejskiej mapy drogowej dla syntezy jądrowej; oraz wspieranie polityki UE i jej państw członkowskich w zakresie ciągłej poprawy bezpieczeństwa jądrowego, zabezpieczeń i ochrony.

Program wykorzystuje te same instrumenty i zasady uczestnictwa, co Horyzont Europa. Budżet wynosi 1,38 mld euro na realizację nowego programu na okres od 1 stycznia 2021 r. do 31 grudnia 2025 r. Rada Unii Europejskiej w dniu 12 maja przyjęła rozporządzenie ustanawiające program badawczo-szkoleniowy Euratomu na lata 2021-2025.

„Inwestycje te będą wspierać badania nad syntezą jądrową i wspierać postęp w wielu dziedzinach, od dalszej poprawy bezpieczeństwa jądrowego i ochrony przed promieniowaniem, po zwiększenie zastosowań technologii jądrowych niezwiązanych z energią” – powiedziała Komisja.

W zakresie syntezy jądrowej program prac Euratomu określa jasną strategię dla EUROfusion – Europejskiego Konsorcjum na rzecz Rozwoju Energii Termojądrowej. Celem strategii jest zapewnienie powodzenia projektu ITER oraz przyspieszenie przygotowań do uruchomienia elektrowni demonstracyjnej. Partnerstwo na rzecz syntezy jądrowej dostarczy niezbędną wiedzę, przygotuje europejskie zespoły do eksploatacji ITER oraz zapewni szkolenie nowej generacji naukowców i inżynierów zajmujących się syntezą jądrową.

W zakresie rozszczepienia jądrowego program prac Euratomu zapewni najwyższe standardy bezpieczeństwa jądrowego elektrowni, reaktorów badawczych, materiałów i paliw. Działania te obejmują również gospodarowanie odpadami promieniotwórczymi i ich przerób, takie jak europejski wspólny program w zakresie gospodarki odpadami promieniotwórczymi – EURAD oraz Europejskie Partnerstwo w Zakresie Ochrony przed Promieniowaniem (RPEP).

W dziedzinie kształcenia i szkolenia nowy program prac podejmuje kroki w celu zagwarantowania, że UE utrzyma kompetencje jądrowe poprzez dwa ważne tematy związane z kształceniem i szkoleniem. Ponadto naukowcy jądrowi będą mogli wziąć udział w konkursie na stypendia doktoranckie „Maria Skłodowska-Curie”, realizowanym w ramach programu „Horyzont Europa”

Zaproszenia do składania wniosków Euratom 2021-2022 zostały opublikowane na portalu finansowania i przetargów KE w dniu 2 lipca, a następnie 7 lipca rozpocznie się przyjmowanie wniosków.

„Program badawczo-szkoleniowy Euratomu na lata 2021–2022 przygotuje nas na przyszłość” – powiedziała Mariya Gabriel, komisarz ds. innowacji, badań naukowych, kultury, edukacji i młodzieży. „Cieszę się, że nowy program prac ma na celu zwiększenie koordynacji z państwami członkowskimi poprzez partnerstwa i wyjście poza tradycyjne kwestie energetyczne o wielkim znaczeniu, takie jak bezpieczeństwo jądrowe, aby również zająć się problemami społecznymi, takimi jak zdrowie i edukacja”.

Więcej na: https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Euratom-research-and-innovation-programme-receives

Czy wiesz, że…

Uran jest traktowany przez państwa rozwijające energetykę jądrową jako surowiec strategiczny i podejmują one działania mające na celu zapewnienie dywersyfikacji dostępu do jego złóż nie tylko na własnym terytorium, lecz także poza granicami. Zapewniają sobie w ten sposób gwarancje i niezależność dostaw uranu oraz mniejsze koszty jego pozyskiwania. Działania takie podejmowane są przez firmy rosyjskie, chińskie i francuskie. Od początku lat 90. XX w. obserwuje się konsolidację na światowym rynku producentów uranu. Dokonuje się ona poprzez przejęcia firm, ich łączenie i zamykanie.

Przemysł wydobywczy uranu charakteryzuje się istnieniem mniejszej ilości dostawców (producentów) niż ma to miejsce w przypadku innych podstawowych metali. W 2019 r. zaledwie 10 przedsiębiorstw pokryło ponad 85% produkcji tego surowca.

Wśród przedsiębiorstw wydobywczych pierwsze miejsce od kilu lat utrzymuje firma z Kazachstanu KazAtomProm, która w roku 2019 wyprodukowała 12229 tU (22%). Kolejne pozycje zajmują francuska Orano (d. Areva) – 5809 tU (11%), kanadyjska Cameco – 4754 tU (9%) i międzynarodowa grupa firm wchodząca w skład rosyjskiego Rosatomu - Uranium One Holding z wynikiem 4624 tU (8%).

Infografika - Czołowi producenci uranu na świecie [wg. WNA] - w załączeniu

Materiał DEJ opracowany na podstawie: WNN, NucNet, WNA, NEInt