60 proc. lichwiarskiego oprocentowania – skuteczna skarga Prokuratora Generalnego
19.10.2022
Sąd Najwyższy uwzględnił skargę nadzwyczajną Prokuratora Generalnego Zbigniewa Ziobro od prawomocnego nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym wydanego przez Sąd Rejonowy Lublin - Zachód w Lublinie i uchylił zaskarżone orzeczenie, które sankcjonowało niedozwolone, lichwiarskie odsetki. Jedocześnie Sąd Najwyższy przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.
Umowa pożyczki
Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie w dniu 16 listopada 2011 r. nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym orzekł, że pożyczkobiorca w ciągu dwóch tygodni od doręczenia nakazu winien zapłacić bankowi kwotę ponad 30 tys. zł wraz z umownymi odsetkami w wysokości 59,75 proc. w skali roku od kwoty ponad 8 tys. zł. Wobec braku zaskarżenia orzeczenia, nakaz zapłaty uprawomocnił się.
Zobowiązanie mężczyzny wynikało z umowy pożyczki gotówkowej zawartej 30-go listopada 2005 r. pomiędzy nim a wrocławskim oddziałem banku. Pożyczkobiorcy udzielona została pożyczka pieniężna w kwocie 7,5 tys. zł z trzyletnim terminem jej spłaty. Z umowy wynikało, że w przypadku braku spłaty w wyznaczonym terminie, pożyczkobiorca zapłaci karne odsetki w wysokości 59,75 proc. w skali roku.
Skarga nadzwyczajna
Prokurator Generalny ocenił, że wywiedzenie skargi nadzwyczajnej od nakazu zapłaty lubelskiego sądu jest konieczne dla zapewnienia zgodności orzeczenia z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej. Skarżący podniósł, że usankcjonowanie nakazem zapłaty żądania kwot całkowicie nieproporcjonalnych do wysokości udzielonej pożyczki jest sprzeczne z poczuciem sprawiedliwości.
Ówczesny stan prawny
Sąd Najwyższy podzielił argumentację Prokuratora Generalnego zawartą w skardze, w tym że przepisy kodeksu cywilnego w okresie, w którym bank postanowił skorzystać z wysokich odsetek za zwłokę w spełnieniu świadczenia, nie zawierały ograniczenia procentowego lub kwotowego odsetek maksymalnych. Przeciwdziałaniu zastrzegania zbyt wysokich odsetek służył wówczas art. 58 § 2 k.c., który pozwalał uznać zbyt wygórowane odsetki jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
Sąd Najwyższy podzielił również argumentację zawartą w skardze nadzwyczajnej wskazującą na to, że pomimo braku w tamtym czasie przepisów prawa określających maksymalną wysokość odsetek, nie mogły one być ustawiane w sposób całkowicie dowolny. Przyznał rację Prokuratorowi Generalnemu, że treść wprowadzonego w życie w 2006 r. art. 359 k.c. winna stanowić wskazówkę dla oceny czy poziom odsetek ustalonych w okresie przed wejściem w życie przepisów o odsetkach maksymalnych mieści się w granicach dozwolonej swobody umów.
Niedozwolone odsetki
Sąd Najwyższy zgodził się również z podniesionym w skardze argumentem, że określone w umowie obciążenie pożyczkobiorcy – niemal 60 proc. odsetek w skali rocznej – w skutkach musiało się okazać dla pożyczkobiorcy rujnujące, pożyczkodawcy natomiast miało przysporzyć korzyści nie dających się uzasadnić żadnymi racjami. Miało zatem lichwiarski charakter i było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
Sąd Najwyższy podzielił również argumentację Prokuratora Generalnego, w zakresie w jakim wskazał, że umowa winna zostać uznana za nieważną w zakresie dotyczącym wysokości odsetek za zwłokę w spełnieniu świadczenia, na co zwrócił uwagę uchylając zaskarżone orzeczenie i przekazując sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu Lublin – Zachód w Lublinie.
Dział Prasowy
Prokuratura Krajowa