Prokuratura Krajowa

Sąd Najwyższy uchylił orzeczenie w zaskarżonej części i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania sądowi rejonowemu.

Dwa odmienne orzeczenia w tej samej sprawie

Postanowieniem z 8 kwietnia 2009 roku Sąd Rejonowy dla Warszawy – Żoliborza w Warszawie stwierdził nabycie spadku przez wnuczkę zmarłego, na podstawie testamentu notarialnego sporządzonego 12 stycznia 1989 roku. Postanowienie uprawomocniło się 30 kwietnia 2009 roku.

Jak się jednak okazało, w chwili złożenia przez wnuczkę zmarłego wniosku o stwierdzenie nabycia spadku, w obrocie prawnym funkcjonowało już prawomocne postanowienie w tym przedmiocie. Postanowieniem z dnia 29 marca 1999 roku, Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy orzekł bowiem, iż spadek po tym samym zmarłym z mocy ustawy nabyli jego żona oraz dwaj synowie, po 1/3 części każde z nich. Orzeczenie to uzyskało walor prawomocności. 

Orzeczenie Sądu Najwyższego

Rozstrzygający sprawę Sąd Najwyższy podzielił argumentację zawartą w skardze nadzwyczajnej Prokuratora Generalnego. Uznał, że orzekając ponownie w tej samej sprawie sąd rażąco naruszył prawo oraz konstytucyjne zasady i prawa, w tym zasadę ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa, zasadę bezpieczeństwa prawnego, prawo dziedziczenia, a także prawo do sądu.

Rażące naruszenie prawa

W wyroku podkreślono, że sformułowany w skardze nadzwyczajnej zarzut rażącego naruszenia prawa procesowego okazał się zasadny, albowiem sąd wydał postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku pomimo, że sprawa o tym samym przedmiocie została już uprzednio prawomocnie rozstrzygnięta.

Działanie z urzędu

W wyroku podkreślono, że sąd spadku bada z urzędu kto jest spadkobiercą. Oznacza to, że sąd nie może poprzestać na tym, co zostanie mu zaoferowane przez uczestników postępowania, ale powinien dokonać oceny, czy stwarza to wystarczającą podstawę do prawidłowego stwierdzenia, kto nabył spadek. Powinien ponadto ustalić pełny krąg spadkobierców ustawowych, ewentualne istnienie testamentu i jego ważność, sprawdzić czy nie zachodzą negatywne przesłanki dziedziczenia, w tym też ustalić, czy wcześniej w sprawie nie toczyło się już jakiekolwiek postępowanie.

Jak wskazał Sąd Najwyższy, w przypadku stwierdzenia, że w danej sprawie toczyło się już postępowanie, które zostało prawomocne zakończone, sąd powinien odrzucić wniosek o stwierdzenie nabycia spadku, po uprzednim upewnieniu się, że dane pismo stanowi w istocie tego rodzaju wniosek.

Podzielając stanowisko Prokuratora Generalnego, Sąd Najwyższy wskazał, że wydając kolejne postanowienie w tej samej sprawie, sąd rejonowy wydał orzeczenie w warunkach nieważności postępowania, wobec zaistnienia negatywnej przesłanki procesowej. Wskazał, że świadczy to o rażącym naruszeniu prawa i godzi w powagę wymiaru sprawiedliwości.

Naruszenie praw konstytucyjnych

Sąd Najwyższy zwrócił uwagę również na to, że równoległe funkcjonowanie dwóch prawomocnych orzeczeń w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku tworzy stan niepewności prawnej, w ramach którego spadkobiercy nie mogą uzyskać jednoznacznego potwierdzenia uprawnień spadkowych. Zdaniem Sądu Najwyższego stanowi to oczywisty przejaw naruszenia chronionych konstytucyjnie praw do sądu i do dziedziczenia. Podkreślił, że stwarza to dotkliwą sytuację nie tylko dla każdego ze spadkobierców, lecz godzi także w cele i założenia prawomocności, a w konsekwencji i w autorytet organu państwa zaangażowanego w kształtowanie stabilnych stosunków powstałych w następstwie uprawomocnienia się orzeczenia, urągając konstytucyjnej zasadzie ochrony zaufania obywatela do państwa i jego organów oraz zasadzie bezpieczeństwa prawnego.

Uwzględniając skargę nadzwyczajną Prokuratora Generalnego, Sąd Najwyższy  uchylił postanowienie w zaskarżonej części i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu dla Warszawy – Żoliborza w Warszawie, zauważając wady pierwotnie zapadłego w sprawie orzeczenia oraz uznając za konieczne zweryfikowanie charakteru wniosku złożonego przez wnuczkę zmarłego.  

 

Dział Prasowy

Prokuratura Krajowa