Prokuratura Krajowa

Zarzuty

W zażaleniu prokurator podniósł trzy zarzuty obrazy szeregu przepisów prawa procesowego, polegające na dowolnym i bezpodstawnym przyjęciu, iż:

1. zakres ochrony immunitetowej wynikający z przedstawicielstwa Marcina Romanowskiego w Zgromadzeniu Parlamentarnym Rady Europy obejmuje czyny zarzucone mu w niniejszej sprawie;
2. w sprawie zachodzą niedające się usunąć wątpliwości prawne dotyczące kwestii ochrony immunitetowej;
3. wystąpiła negatywna przesłanka procesowa w postaci braku wymaganego zezwolenia na ściganie.

Podstawy prawne

W uzasadnieniu zażalenia prokurator przedstawił analizę prawną wszystkich przepisów regulujących kwestie immunitetu przedstawiciela do Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy. 

Statutu Rady Europy w art. 40 stanowi, że „Rada Europy, przedstawiciele członków i Sekretariat korzystają na terytorium członków z przywilejów i immunitetów niezbędnych do wykonywania ich funkcji”. 

Z artykułu 15 „Porozumienia Ogólnego w sprawie przywilejów i immunitetów Rady Europy” wynika, iż „podczas sesji Zgromadzenia Doradczego przedstawiciele w Zgromadzeniu oraz ich zastępcy, niezależnie od tego, czy są członkami parlamentu, korzystają na terytorium własnego państwa z immunitetów przyznawanych w tym państwie członkom parlamentu.” Immunitet ten stosuje się również podczas podróży na miejsce posiedzenia Zgromadzenia i z powrotem. 

Natomiast w Protokole Dodatkowym do Porozumienia Ogólnego w sprawie przywilejów i immunitetów Rady Europy w zakresie immunitetów wskazano (artykuł 5) m.in.: „przywileje, immunitety i ułatwienia przyznawane są przedstawicielom państw członkowskich nie dla ich osobistej korzyści, lecz w celu zapewnienia im całkowitej niezależności przy wykonywaniu ich funkcji związanych z Radą Europy. Państwo członkowskie ma zatem nie tylko prawo, ale i obowiązek uchylić immunitet swojemu przedstawicielowi w każdym wypadku, gdy immunitet ten mógłby utrudniać sprawowanie wymiaru sprawiedliwości oraz gdy może być on uchylony bez uszczerbku dla celu, w którym został przyznany.”

Każdy immunitet jest wyjątkiem od zasady równości wobec prawa i zasady ponoszenia odpowiedzialności karnej. Tak więc powyższe przepisy, jako regulacje o charakterze wyjątkowym, nie powinny być interpretowane rozszerzająco.

Analiza prawna

Z powyższych przepisów wynika, iż:

1. immunitet przedstawiciela ZPRE nie wyłącza możliwości przedstawienia zarzutów, zatrzymania oraz zastosowania środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania w związku z przestępstwem popełnionym przez posła na Sejm RP, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem przez niego mandatu członka Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy.
2. w przypadku, gdy sprawa ma charakter wyłącznie sprawy krajowej, członek Zgromadzenia korzysta z ochrony przewidzianej przez przepisy prawa krajowego.

W realiach niniejszej sprawy czyny zarzucane Marcinowi Romanowskiemu nie pozostają w związku z wykonywaniem przez niego mandatu członka ZPRE. Żaden z tych czynów nie ma nic wspólnego z zasiadaniem lub jakąkolwiek działalnością Marcina Romanowskiego w ZPRE. Wobec powyższego zakres ochrony immunitetowej wynikający z przedstawicielstwa Marcina Romanowskiego w Zgromadzeniu Parlamentarnym Rady Europy nie obejmuje czynów zarzuconych mu w niniejszej sprawie.

Po drugie, sprawa ma charakter sprawy krajowej. Wszystkie 11 czynów zostało popełnionych przez Marcina Romanowskiego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w okresie od 22 listopada 2018 roku do dnia 12 grudnia 2023 roku, a więc przed objęciem przez wyżej wymienionego stanowiska przedstawiciela Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy (24 stycznia 2024 r.).

Właściwa procedura

W sytuacji, gdy sprawa ma wyłącznie charakter sprawy krajowej członek Zgromadzenia korzysta z ochrony przewidzianej przez przepisy prawa krajowego. W przypadku przedstawicieli państwa polskiego jest to ochrona przewidziana przepisami art. 105 ust. 2-5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej uzupełnionymi przepisami ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora. 

Wyrażenie zgody przez Sejm na pociągnięcie posła na Sejm RP będącego przedstawicielem Zgromadzenia do odpowiedzialności karnej za czyn zabroniony jest skuteczne i wystarczające także w kontekście ochrony immunitetowej przysługującej przedstawicielowi ZPRE. 

W niniejszej sprawie zatrzymanie, postawienie zarzutów i zawnioskowanie o tymczasowe aresztowanie Marcina Romanowskiego zostało poprzedzone podjęciem przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 12 lipca 2024 roku uchwały o zezwoleniu na pociągnięcie posła Marcina Romanowskiego do odpowiedzialności karnej, a nadto jego zatrzymanie i tymczasowe aresztowanie.

Opinia biegłego

Prokurator powołał w charakterze biegłego prof. dra hab. Władysława Czaplińskiego, pracownika naukowego Instytutu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk, w celu ustalenia regulacji prawnych określających zakres immunitetu członków Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy i jego skutków w prawie krajowym. 

W wydanej opinii biegły wskazał m.in., iż istotą przywilejów i immunitetów jest zapewnienie możliwości uczestniczenia w pracach RE. W postępowaniu o uchylenie immunitetu lub postępowaniu weryfikacyjnym art. 15a Porozumienia Ogólnego powinien być interpretowany w taki sposób, że członkom i zastępcom członków ZPRE przysługuje immunitet od pozbawienia wolności, jeżeli wykonują swe funkcje jako członkowie Zgromadzenia lub podróżują służbowo w sprawach Zgromadzenia, na terytorium państwa pochodzenia lub poza nim. Jak stanowi jednoznacznie powoływany tu przepis w innych przypadkach podlegają reżimowi prawa krajowego. 

Władysław Czapliński w opracowanej opinii zwrócił również uwagę na okoliczność, iż kwestia immunitetu członka ZPRE związana jest ściśle z działalnością takiej osoby w Zgromadzeniu, podkreślając, iż zakres przywilejów i immunitetów jest ściśle powiązany z działalnością Rady Europy. Jeżeli zatem czyny nie są związane z celami i funkcjami Rady Europy, to nie obejmuje ich immunitet ZPRE.

Postanowienie Sądu

Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie, uzasadniając stanowisko o nieuwzględnieniu wniosku prokuratora, oparł się wyłącznie na treści pisma Przewodniczącego ZPRE Theodorosa Rousopoulosa z dnia 16 lipca 2024 roku, złożonego do akt przez obrońcę podejrzanego. Na podstawie treści powyższego pisma Sąd uznał, iż w sprawie zachodzi „negatywna przesłanka procesowa” określona w art. 17 § 1 pkt.10 kpk w postaci braku wymaganego zezwolenia na ściganie. Dodatkowo Sąd wskazał, że w sprawie zachodzą niedające się usunąć wątpliwości prawne dotyczące zakresu ochrony immunitetowej, które należy rozstrzygać na korzyść podejrzanego (art. 5 § 2 kpk). 

W zażaleniu prokurator zarzucił Sądowi, iż nie dokonał własnej analizy prawnej, a oparł się wyłącznie na treści pisma niestanowiącego źródła prawa. Sąd rozstrzygający wniosek o zastosowanie tymczasowego aresztowania powinien dokonać własnych ustaleń i oceny, czy podejrzany Marcin Romanowski jest objęty ochroną wynikającą z immunitetu zastępcy przedstawiciela Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy w zakresie dotyczącym niniejszego postępowania. Takich ustaleń i ocen Sąd nie dokonał. 
Sąd oczywiście w żadnym razie nie był związany stanowiskiem Przewodniczącego ZPRE, które nie odnosiło się do realiów niniejszej sprawy i nie stanowi źródła prawa. 

W omawianej sytuacji doszło również do naruszenia regulacji dotyczących zasady in dubio pro reo, albowiem Sąd nie podjął żadnych czynności zmierzających do usunięcia wątpliwości. W ocenie prokuratora istniały jednoznaczne podstawy do usunięcia przez Sąd rzekomych wątpliwości w oparciu o merytoryczną analizę przepisów, do której był uprawniony i zobowiązany. 

W niniejszej sprawie o tym, czy podejrzanemu Marcinowi Romanowskiemu przysługuje immunitet, czy też został on skutecznie uchylony, powinna decydować analiza i wykładnia przepisów prawa, a w szczególności art. 40 Statutu Rady Europy oraz art. 14 i 15 Porozumienia Ogólnego w sprawie przywilejów i immunitetów Rady Europy. 

Ta analiza jednoznacznie wskazuje, że sprawa przeciwko Marcinowi Romanowskiemu ma charakter sprawy krajowej i wystarczające było zastosowanie krajowej procedury uchylenia immunitetu. 

Wobec powyższych okoliczności prokurator zaskarżył postanowienie Sądu I Instancji, wnosząc jednocześnie o jego zmianę i zastosowanie środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania. 
Oznacza to również, iż prokurator na obecnym etapie nie wystąpi do Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy z wnioskiem o uchylenie immunitetu Marcinowi Romanowskiemu.

Prok. Przemysław Nowak
Rzecznik Prasowy 
Prokuratury Krajowej