Prokuratura Krajowa

Skazany wniósł o wyłączenie zamieszczania jego danych w Rejestrze

Łukasz K. został skazany wyrokiem z 27 czerwca 2013 roku za czyn z art. 197 par. 3 pkt. 2 kodeksu karnego (zgwałcenie małoletniego poniżej lat 15) i art. 157 par. 2 kodeksu karnego (uszczerbek na zdrowiu poniżej 7 dni) na karę 8 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności. Skazany zwrócił się pismem do Sądu Okręgowego w Gdańsku o wyłączenia zamieszczania jego danych osobowych w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym, zaś w wypadku nie uwzględnienia tego wniosku o nie zamieszczanie jego danych w rejestrze publicznym.

Sąd Okręgowy w Gdańsku wydał 7 lutego 2018 roku postanowienie, w którym nie uwzględnił wniosku skazanego o wyłączenie zamieszczenia danych skazanego w Rejestrze. Na powyższe postanowienie zażalenie złożył obrońca skazanego.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

Sąd Apelacyjny w Gdańsku orzeczeniem z 27 czerwca 2018 roku postanowił o wyłączeniu zamieszczania danych skazanego Łukasza K. w Rejestrze Publicznym Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym.

W ocenie Sądu zasady funkcjonowania publicznego Rejestru Sprawców Przestępstw Seksualnych stanowią nadmierną i sprzeczną z zasadą proporcjonalności ingerencję Państwa (ustawodawcy) w prawa i wolności człowieka zagwarantowane w art. 8 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Sąd stwierdził, że przedstawiony stan prawny obligował do odmowy zastosowania przepisów aktu prawa krajowego pozostających w sprzeczności z mającymi pierwszeństwo w zastosowaniu postanowieniami aktu prawa międzynarodowego.

Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

Sąd Apelacyjny w Gdańsku, odmawiając zmieszczenia danych skazanego w Rejestrze, oparł swoje stanowisko na orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, przedmiotem którego były rejestry przestępców seksualnych obowiązujących w innych państwach europejskich. Sąd wskazał, iż rejestry te mają charakter ograniczony, a więc jedynie w części mogą znaleźć zastosowanie w przypadku polskiej ustawy.

Czyn spełnia warunki określone w ustawie

Jednocześnie Sąd Apelacyjny uznał, że przypisany oskarżonemu czyn spełnia warunki wskazane w art. 29 ust. 1 pkt. 1 lit a ustawy. W ocenie Sądu skazany i jego obrońca nie wykazali, aby wystąpiły wyjątkowe okoliczności które uzasadniałyby wyłączenie zamieszczenia jego danych z Rejestru Publicznego z uwagi na dobro małoletniego pokrzywdzonego. Sąd nie zakwestionował również zasadności umieszczenia danych w rejestrze z dostępem organicznym, czy też w rejestrze publicznym.

Kasacja Prokuratora Generalnego

Z rozstrzygnięciem Sądu Apelacyjnego w Gdańsku o nie umieszczeniu danych skazanego w Rejestrze, nie zgodził się Minister Sprawiedliwości Prokurator Generalny Zbigniew Ziobro. Działając z jego upoważnienia kasację na niekorzyść skazanego do Sądu Najwyższego złożył prokurator Robert Hernand – Zastępca Prokuratora Generalnego. W kasacji wskazał, że wyrok został wydany z rażącym naruszeniem przepisów prawa procesowego oraz przepisów ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym. Sąd Apelacyjny w Gdańsku dopuścił się rażącego i mającego istotny wpływ na treść postanowienia naruszenia przepisów art. 6 ust. 2, art. 7 ust. 4, art. 11, art. 16 i art. 18 ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym poprzez nieuwzględnienie w toku rozważań rzeczywistego brzmienia wskazanych przepisów i skutków ich obowiązywania. W ocenie Zastępcy Prokuratora Generalnego skutkowało to wyrażeniem błędnego poglądu, że umieszczenie danych skazanego w Rejestrze publicznym dostępnym bez ograniczeń pozostaje w sprzeczności z art. 8 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.

Zastępca Prokuratora Generalnego podkreślił, że argumentacja zawarta w wyrokach ETPCz potwierdza, że podobne rejestry nie stanowią naruszenia art. 7 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Trybunał stwierdził m. in., że wpisanie danej osoby do Krajowego Rejestru Przestępców Seksualnych oraz wynikające dla niej z tego faktu obowiązki nie stanowią „kary” w rozumieniu tego artykułu. Należy je bowiem uważać za środek prewencyjny, do którego zasada nie działania prawa wstecz nie ma zastosowania (np. Ibbotson v. Wielka Brytania z 21 października 1998 r., skarga nr 40146/98; Adamson v. Wielka Brytania z 26 stycznia 1999 r., skarga nr 42293/98; Bouchacourt v. Francja, Izba (Sekcja V), skarga nr 5335/06, § 38-45; Gardeł v. Francja, Izba (Sekcja V), skarga nr 6428/05; M.B. v Francja, Izba (Sekcja V), skarga nr 22115/06 – wszystkie z dnia 17 grudnia 2009 r.).

Ochrona małoletnich

Zastępca Prokuratora Generalnego podkreślił, że zgodnie z art. 8 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z praw do życia prywatnego, z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwa jak np. zapobieganie przestępstwom, ochrona zdrowia i moralności lub ochrona praw i wolności innych osób. Jak wskazano w uzasadnieniu projektu ustawy ingerencja ta jest proporcjonalna i uzasadniona.

W ocenie Zastępcy Prokuratora Generalnego Sąd Apelacyjny w Gdańsku w sposób niewystarczający pochylił się nad prewencyjno – zapobiegawczym celem ustawy, która wprowadza nowe środki ochrony społeczeństwa, w szczególności małoletnich, przed przestępczością na tle seksualnym. Ma ona na celu zapobieganie przestępczości seksualnej.

Uchybienia Sądu Apelacyjnego

W ocenie Zastępcy Prokuratora Generalnego Sąd Apelacyjny w Gdańsku, oparł reformatoryjną zmianę postanowienia Sądu I Instancji wyłącznie na wynikach abstrakcyjnego, a zarazem wadliwego rozważenia zagadnień związanych z poszczególnymi unormowaniami ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym. Uchybienia te doprowadziły do niezasadnego uwzględnienia wniosku Łukasza K. o wyłączenie zamieszczenia jego danych osobowych w Rejestrze Publicznym Rejestru Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym w sytuacji, kiedy wymieniony został prawomocnie skazany za zgwałcenie małoletniego poniżej lat 15.

Wyłączenie zamieszczenia danych w Rejestrze

Jak wskazał Zastępca Prokuratora Generalnego w szczególnie uzasadnionych przypadkach sąd może orzec o wyłączeniu zamieszczanych danych o skazanym w Rejestrze ze względu na ochronę życia prywatnego lub inny ważny interes prywatny pokrzywdzonego lub jego osób najbliższych, a zwłaszcza dobro małoletniego pokrzywdzonego lub gdy zamieszczenie danych spowodowałoby niewspółmierne surowe skutki dla skazanego. Natomiast w Rejestrze publicznym Sąd może orzec o wyłączeniu zamieszczenia danych takiego sprawcy tylko wtedy, gdy zachodzi wyjątkowy przypadek, uzasadniony wyłącznie dobrem małoletniego pokrzywdzonego zgodnie z treścią art. 9 ust. 4 ustawy.

Ochrona obywateli przed sprawcami przestępstw seksualnych

W kasacji Zastępca Prokuratora Generalnego uznał, że Sąd I instancji słusznie podkreślił, że Rejestr ma służyć nie tylko interesom Państwa i wykrywaniu przestępczości seksualnej, ale także ochronie obywateli przed sprawcami szczególnie dotkliwych – z uwagi na sposób działania sprawcy, młody wiek pokrzywdzonych lub ich nieporadność – przestępstw seksualnych. Interes prywatny pokrzywdzonego musi w tym przypadku ustąpić tak określonemu celowi nadrzędnemu, jakim jest dobro publiczne, społeczne i to nie tylko w wymiarze materialnym, ale także w wolnościowym. Zastępca Prokuratora Generalnego podzielił pogląd Sądu I instancji, który uznał, iż zasada proporcjonalności, a tym samym art. 47 oraz 51 Konstytucji, nie zostały naruszone w przypadku Rejestru z dostępem ograniczonym, jaki i Rejestru publicznego.

Jak wskazał Zastępca Prokuratora Generalnego ustawa przewiduje zarówno enumeratywnie katalog osób podlegających wpisowi oraz możliwość usunięcia wpisanych danych z rejestru, jak i zaskarżenie postanowienia w tym przedmiocie. Wskazuje również okres przetwarzania danych oraz rozdziela dane widoczne w Rejestrze publicznym od danych widocznych jedynie w Rejestrze o ograniczonym dostępie. W ocenie Zastępcy Prokuratora Generalnego powyższe uregulowania zapewniają podstawowe środki ochrony osób podlegających wpisowi, które gwarantują realizację zasady proporcjonalności.

Sąd Apelacyjny pominął cel i charakter ustawy

Zastępca Prokuratora Generalnego wskazał, że Sąd Apelacyjny w Gdańsku skupił swoje rozważania na wykazaniu niezgodności ustawy z art. 8 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Tym samym Sąd pominął rzeczywisty cel ustawy i charakter Rejestru Przestępców na Tle Seksualnym, w tym gwarancje ustawodawcy w zakresie ograniczeń wskazanego enumeratywnie katalogu osób podlegających wpisowi, rozdzielenie danych osobowych w zakresie art. 7 ust 1 od ograniczonych danych z art. 7 ust. 4 ustawy, możliwość ich usunięcia oraz możliwość zaskarżenia. Ponadto Sąd nie dokonał analizy konkretnej sprawy, dotyczącej konkretnego skazanego, tj. Łukasza K. czyniąc abstrakcyjne rozważania na gruncie wskazywanych przez siebie przepisów, z pominięciem w ich toku brzmienia art. 29 ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym.

Zastępca Prokuratora Generalnego wniósł o uchylenie postanowienia Sądu Apelacyjnego w Gdańsku i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania.

Rejestr Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym

Przewidziany w ustawie o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym z 13 maja 2016 roku Rejestr Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym stanowi oddzielny od Krajowego Rejestru Karnego Rejestr, uwidoczniający szereg danych osobowych prawomocnie skazanych sprawców przestępstw na tle seksualnych, wymienionych w art. 2 ustawy. Rejestr składa się z dwóch oddzielnych baz danych, zwanych: „Rejestrem z dostępem ograniczonym” i „Rejestrem publicznym”. W ramach Rejestru z dostępem ograniczonym dane dostępne są jedynie podmiotom wymienionym w art. 12 powołanej ustawy w związku z prowadzonymi postępowaniami oraz w zakresie, w jakim jest to konieczne dla wykonania nałożonych na nie zadań określonych w ustawie, szczególnie w celu ochrony małoletnich. Informacje te nie są dostępne powszechnie, a jedynie dla podmiotów wymienionych w art. 12 ustawy.

Czyje dane mogą być umieszczone w rejestrze

Przepisy przejściowe i końcowe ustawy z 13 maja 2016 roku  o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym w art. 29 ust. 1 przewidują, że w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy:

1)   w Rejestrze z dostępem ograniczonym zamieszcza się dane o osobach prawomocnie skazanych za popełnienie przestępstw, przeciwko którym prawomocnie warunkowo umorzono postępowanie karne w sprawach o przestępstwa oraz wobec których prawomocnie orzeczono środki zabezpieczające w sprawach o przestępstwa, jeśli w kwalifikacji prawnej przyjętej w prawomocnym orzeczeniu, które zapadło przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, powołano:

a)  art. 197 par. 3 pkt 2 lub par. 4 kodeksu karnego,

b)  art. 197 par. 1 kodeksu karnego i pokrzywdzonym był małoletni,

c)  art. 168 par. 1 ustawy z dnia 19 kwietnia 1969 r. – kodeks karny i pokrzywdzonym był małoletni,

d)  art. 168 par. 2 ustawy z dnia 19 kwietnia 1969 r. – kodeks karny, jeśli sprawca działał ze szczególnym okrucieństwem,

e)  art. 204 par. 1 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 lipca 1932 r. – Kodeks karny i pokrzywdzonym był małoletni;

2)   w Rejestrze publicznym zamieszcza się dane o osobach, o których mowa w pkt 1 lit. a i d.

Natomiast przepis art. 30 ustawy przewiduje, że w sprawach o czyn, o którym mowa w art. 2, jeżeli czyn ten został popełniony przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, nie stosuje się przepisów niniejszej ustawy. Jeżeli prawomocne orzeczenie kończące postępowanie w sprawie zapadło po dniu wejścia w życie ustawy, a w przyjętej kwalifikacji prawnej powołano przepis wskazany w art. 29 ust. 1 pkt 1, stosuje się odpowiednio przepisy art. 29. Artykuł 30 ustawy przewiduje, że termin, o którym mowa w art. 29 ust. 2 i 4, biegnie w takich wypadkach od dnia uprawomocnienia się orzeczenia.

Dział Prasowy

Prokuratura Krajowa