Prokuratura Krajowa

Kredyty wypłacone w złotówkach

Pierwsza sprawa dotyczy mieszkanki Warszawy, która jesienią 2005 roku zawarła z bankiem umowę o kredyt hipoteczny na zakup i remont lokalu mieszkalnego. Zgodnie z umową kredyt został jej udzielony we frankach szwajcarskich w kwocie ponad 110 tys. CHF, a wypłacony jednorazowo w złotówkach w wysokości nieco ponad 270 tys. złotych. Aneksem z lutego 2006 roku, uwzględniając wniosek kobiety, bank zgodził się na przedłużenie karencji w spłacie kredytu do września 2006 roku. Po tej dacie spłata kredytu i odsetek miała następować  w stałych ratach do października 2030 roku w drodze potrącenia kolejnych rat z rachunku kredytobiorcy w pierwszym dniu każdego miesiąca. Brak środków na rachunku był równoznaczny z brakiem spłaty i powstaniem zadłużenia przeterminowanego, z którym wiązały się odsetki w wysokości stanowiącej czterokrotność stopy kredytu lombardowego NBP.

Pozwana przez bank kobieta uregulowała łącznie ponad 210 tys. złotych z udzielonego jej kredytu. Całkowitych spłat zaprzestała w marcu 2017 roku z uwagi na zły stan zdrowia.

W skierowanym w maju 2018 roku pozwie, bank zażądał zapłaty ponad 77 tys. CHF. Sąd Okręgowy w Warszawie jeszcze w tym samym miesiącu wydał nakaz zapłaty w całości uwzględniający powództwo.

Pozwana zakwestionowała decyzję sądu składając zarzuty, na które odpowiedziała strona powodowa, po czym wyrokiem z lutego 2021 roku Sąd Okręgowy w Warszawie uchylił nakaz zapłaty z maja 2018 roku i zasądził od pozwanej kwotę ponad 77 tys. CHF z odsetkami w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego, ale nie wyższymi od odsetek maksymalnych za opóźnienie oraz blisko 14 tys. złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Wyrok ten stworzył pomiędzy stronami procesu stan „powagi rzeczy osądzonej”,  a tym samym wyłączył skutecznie możliwość dochodzenia przez pozwaną swych roszczeń np. z tytułu nieważności umowy wobec tożsamości przedmiotu sporu i stron procesu. Stał się również podstawą do wszczęcia postępowania egzekucyjnego.

Druga ze spraw dotyczyła umowy kredytu hipotecznego denominowanego kursem franka szwajcarskiego w kwocie 180 tys. złotych, zawartej przez mieszkankę powiatu wrocławskiego w kwietniu 2008 roku na okres 300 miesięcy. Zabezpieczeniem kredytu była hipoteka kaucyjna ustanowiona na nieruchomości należącej do kredytobiorczyni. Wysokość zobowiązania wg. zapisów umowy była ustalana jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w CHF - po jej przeliczeniu zgodnie z kursem kupna obowiązującym w banku w dniu wykorzystania kredytu lub transzy kredytu. Rzeczywista roczna stopa oprocentowania kredytu w dniu zawarcia umowy wynosiła 5,74%, natomiast szacunkowa, łączna kwota wszystkich kosztów, opłat i prowizji przekroczyła 135 tys. złotych.

Wobec zaprzestania regulowania zobowiązań, następca prawny banku w lutym 2013 roku wypowiedział powyższą umowę kredytową, dokonując jednocześnie przeliczenia całości zadłużenia na walutę polską, a następnie dokonał cesji wierzytelności na kolejny podmiot, na rzecz którego finalnie Sąd Okręgowy we Wrocławiu w listopadzie 2017 roku w postępowaniu upominawczym, nakazał pozwanej zapłacić kwotę ponad 363 tys. złotych wraz z ustawowymi odsetkami.

Wobec niezłożenia sprzeciwu, nakaz zapłaty stał się prawomocny, a w marcu 2018 roku nadano mu klauzulę wykonalności, w oparciu o którą komornik wszczął postępowanie egzekucyjne. Pozwana w lipcu 2021 roku podjęła próbę wzruszenia prawomocnego orzeczenia wnosząc skargę o wznowienie postępowania, ale została ona odrzucona decyzją Sądu Okręgowego we Wrocławiu w maju 2022 roku.

Sąd nie zbadał zapisów umowy choć był do tego zobligowany

Prokurator Generalny wniósł skargi nadzwyczajne od przywołanych powyżej, prawomocnych orzeczeń sądów okręgowych w Warszawie i Wrocławiu, zarzucając naruszenie zasad, wolności i praw człowieka i obywatela, określonych w Konstytucji RP, w tym zasady sprawiedliwości społecznej, zasady równości wobec prawa, zasady ochrony konsumentów przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi oraz prawa do rzetelnej procedury sądowej, a także rażące naruszenie prawa procesowego.

W skargach podniesiono, że zarówno Sąd Okręgowy w Warszawie, jak i Sąd Okręgowy we Wrocławiu nie dokonały zbadania postanowień umów będących podstawą powstania zobowiązań, pod kątem występowania w nich niedozwolonych klauzul umownych. Tym samym nie oceniły ich ważności i skuteczności, a przecież to ważność umowy decyduje o zasadności roszczenia powoda. Niedokonanie analizy zapisów pod względem ich abuzywaności stanowiło zdaniem skarżącego, istotne zaniechanie, rzutujące na sytuację konsumenta. Zaskarżone orzeczenia tym samym naruszyły zasady ochrony konsumentów przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi, a w istocie pozbawiły obie pozwane należnej im ochrony sądowej.

Dodatkowo w skargach podkreślono, że zgodnie z treścią art. 385¹ § 1 kodeksu cywilnego, postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Niewątpliwie zapisy obu umów kredytowych zostały narzucone jednostronnie przez banki, a ich postanowienia pozbawione były koniecznych elementów pozwalających na samodzielne obliczenie rzeczywistej kwoty pozostałej do spłaty, bez odwoływania się do wewnętrznych tabeli kursów banków, niedostępnych dla konsumentów. Kwestionowane umowy pozwalały bankom na ustalenia kryteriów wpływających na wysokość długu w sposób arbitralny i nieprzewidywalny dla konsumenta.

W skargach zauważono nadto, że umowy kredytowe będące przedmiotem zaskarżonych orzeczeń to przykłady tzw. umów adhezyjnych, czyli takich, w których warunki umowne określane są jednostronnie przez bank, a konsument nie ma możliwości ich negocjowania. Postanowienia umowne godziły więc w równowagę kontraktową stron, a daleko idąca dysproporcja praw i obowiązków na niekorzyść pozwanych stanowiła rażące naruszenie interesów konsumentów.

Prokurator Generalny wniósł zatem o uchylenie prawomocnych orzeczeń i przekazanie obu spraw do ponownego rozpoznania właściwym sądom, a także o wydanie postanowień o wstrzymaniu wykonania zaskarżonych orzeczeń do czasu ukończenia postępowania wywołanego wniesieniem skarg nadzwyczajnych, z uwagi na grożącą pozwanym niepowetowaną szkodę wynikającą z prowadzonych wobec nich postępowań egzekucyjnych.

Dział Prasowy

Prokuratura Krajowa