Prokuratura Krajowa

Stan faktyczny

24 marca 2015 roku pozwany konsument zawarł z toruńską spółką z branży finansowej  umowę pożyczki na kwotę 500,00 złotych na okres 30 dni. Zgodnie z treścią umowy, opłata przygotowawcza wyniosła 225,00 złotych, a oprocentowanie roczne określono na 10 %. Łączne zobowiązanie do spłaty wyniosło 729,15 złotych, natomiast koszt przedłużenia terminu spłaty pożyczki na kolejne 30 dni 200,00 złotych. Zabezpieczeniem przedmiotowej pożyczki był weksel in blanco, który w przypadku braku spłaty pożyczkodawca miał prawo wypełnić na kwotę wynikającą z deklaracji wekslowej. Pożyczkobiorca złożył podpis na wekslu in blanco, podpisał także deklarację wekslową, w której wyraził zgodę na wypełnienie weksla do kwoty 50 tysięcy złotych wraz ze wszystkimi kosztami i odsetkami oraz kosztami uzupełnienia weksla, opatrzenie klauzulą „bez protestu”, z miejscem i terminem płatności według własnego uznania i wezwanie w terminie 3 dni od daty wystawienia weksla do jego wykupienia.

Pozwany nie spłacił pożyczki, w konsekwencji czego weksel in blanco został wypełniony w dniu 6 maja 2015 roku przez osobę reprezentującą pożyczkodawcę na kwotę 50 tysięcy złotych. Następnie prawa własności weksla zostały przeniesione na kancelarię prawną, która pozwem z dnia 4 sierpnia 2015 roku wystąpiła do sądu o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym i orzeczenie kwoty 50 tysięcy złotych wraz z ustawowymi odsetkami. Jednocześnie powód wskazał, że pozwany został powiadomiony o indosie oraz wezwany do wykupu weksla pismem z dnia 13 lipca 2015 roku. Jednakże pożyczkobiorca nie stawił się w miejscu wykupu ani też nie uiścił kwoty wskazanej na wekslu na rachunek bankowy powoda.

Orzeczenie Sądu Rejonowego w Toruniu

Nakazem zapłaty z dnia 11 września 2015 roku Sąd Rejonowy w Toruniu nakazał pozwanemu zapłatę dochodzonej pozwem kwoty. Pozwany nie wniósł zarzutów od ww. nakazu w ustawowym terminie.

Postanowieniem z dnia 5 listopada 2015 roku sąd nadał nakazowi zapłaty klauzulę wykonalności. Na podstawie powyższego tytułu wykonawczego w stosunku do dłużnika prowadzone jest postępowanie egzekucyjne przez komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w Toruniu.

Sprawa zostanie zbadana przez Sąd Najwyższy

Działając z upoważnienia Prokuratora Generalnego Zbigniewa Ziobro Zastępca Prokuratora Generalnego Robert Hernand wniósł skargę nadzwyczajną od prawomocnego nakazu zapłaty Sądu Rejonowego Toruniu z dnia 11 września 2015 roku.

Prokurator Generalny zarzucił zaskarżonemu rozstrzygnięciu  naruszenie zasad, wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji RP takich jak godność człowieka i ochrona konsumenta, jako strony słabszej strukturalnie w stosunkach prywatnoprawnych z przedsiębiorcą oraz naruszenie w sposób rażący przepisów prawa materialnego, w tym art. 58 § 1 kodeksu cywilnego i art. 41 w związku z art. 47 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim poprzez ich niezastosowanie.

Jak podniesiono w skardze pomiędzy kwotą zaciągniętej pożyczki, a kwotą wynikającą z deklaracji wekslowej, zasądzoną zaskarżonym nakazem zapłaty, występuje rażąca dysproporcja świadcząca o tzw. nadzabezpieczeniu wierzytelności.

Sąd Najwyższy wielokrotnie wskazywał, że nadmierne lub zbyteczne zabezpieczenie wierzytelności może być przyczyną stwierdzenia nieważności umowy. Zasada swobody umów, zgodnie z którą strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, doznaje na gruncie przepisów kodeksu cywilnego ograniczenia, jeżeli jej treść lub cel sprzeciwia się właściwości (naturze) stosunku prawnego, ustawie bądź zasadom współżycia społecznego.

Kwota udzielonej pozwanemu pożyczki wynosiła 500,00 złotych, natomiast kwota łącznego zobowiązania wynikającego z zawartej pomiędzy pozwanym a pożyczkodawcą umowy 729,15 złotych. Z kolei weksel in blanco wystawiony przez pozwanego, stanowiący zabezpieczenie tej wierzytelności, został wypełniony przez pożyczkodawcę na kwotę 50 tysięcy złotych. Tym samym, kwota zabezpieczenia udzielonej pożyczki stukrotnie przewyższa kwotę należności głównej zobowiązania, a zatem w żaden sposób nie można mówić o ekwiwalentności tych świadczeń.

W ocenie Prokuratora Generalnego, od samego początku umowa pożyczki zakładała zatem rażące pokrzywdzenie pożyczkobiorcy, przy nadmiernym i nieproporcjonalnym uprzywilejowaniu pożyczkodawcy. Mimo, iż powód miał świadomość co do znaczenia i skutków prawnych umowy, to zawierała ona postanowienia sprzeczne z właściwościami samego zabezpieczenia oraz z zasadami współżycia społecznego, co prowadzi do jej nieważności.

Ponadto jak wskazano w skardze, działanie pożyczkodawcy tj. żądanie zabezpieczenia wierzytelności wynikającej z umowy pożyczki pieniężnej krótkoterminowej, zawartej pomiędzy stronami, bez formuły „nie na zlecenie” lub innej równoznacznej, wbrew dyspozycji przepisu art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim było pozbawione podstawy prawnej.

Zgodnie z treścią obowiązujących przepisów, weksel in blanco wystawiony przez pozwanego, z uwagi na potrzebę jego ochrony jako konsumenta, nie mógł stanowić zabezpieczenia zawartej przez niego z pożyczkodawcą umowy, bez opatrzenia go stosowną klauzulą. Zatem sprzeczność indosu z ww. przepisami oznacza w istocie jego nieważność z powodu naruszenia przepisów bezwzględnie obowiązujących, chroniących konsumenta. Tym samym, wierzytelność z weksla in blanco wystawionego przez pożyczkobiorcę nie mogła zostać skutecznie przeniesiona na powoda.

Prokurator Generalny wniósł zatem o uchylenie zaskarżonego nakazu zapłaty i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Toruniu. Ponadto Prokurator Generalny wniósł również o wydanie przez Sąd Rejonowy w Toruniu I Wydział Cywilny postanowienia o wstrzymaniu wykonania zaskarżonego nakazu zapłaty, do czasu ukończenia postępowania ze skargi nadzwyczajnej, z uwagi na grożącą pozwanemu niepowetowaną szkodę wynikającą z prowadzonego przez komornika postępowania egzekucyjnego.

Dział Prasowy

Prokuratura Krajowa