Prokuratura Krajowa

Stan faktyczny

Pozwany zawarł z Korporacją Finansowo – Inwestycyjną z Gdańska umowę pożyczki, która została zabezpieczona trzema wekslami własnymi. Każdy z weksli był płatny w określonej dacie i w każdym z nich zawarte było zobowiązanie wystawcy, że w przypadku zwłoki w zapłacie, zapłaci odsetki w wysokości 1 % dziennie. Mężczyzna w dniach 17 stycznia oraz 8 kwietnia 2002 roku dokonał spłaty w łącznej kwocie 11 400,00 złotych, która to suma została zaliczona na spłatę odsetek.

Orzeczenie sądu

Z uwagi na brak pełnej spłaty powód wystąpił do sądu o orzeczenie nakazu zapłaty. W pozwie i kolejnym piśmie uściślającym żądanie pozwu wskazano, że powód dochodzi od pozwanego zapłaty kwoty 26 700,00 złotych, na którą składa się kwota główna 17 000,00 złotych z weksli oraz skapitalizowane odsetki w kwocie 9 700,00 złotych wraz z odsetkami umownymi w wysokości 1 % dziennie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Z uzasadnienia pozwu wynika, że skapitalizowane odsetki zostały również naliczone w umownej wysokości 1 % dziennie.
Nakazem zapłaty, wydanym w postępowaniu nakazowym w dniu 21 czerwca 2002 roku przez Sąd Rejonowy w Gdańsku Wydział I Cywilny, pozwany został zobowiązany do zapłacenia powodowi kwoty 26 700,00 złotych z odsetkami umownymi w wysokości 1 % dziennie od dnia 11 kwietnia 2002 roku do dnia zapłaty oraz kosztami sądowymi w kwocie 522,30 złotych i kosztami zastępstwa procesowego w kwocie 6 015,00 złotych, w terminie dwóch tygodni od doręczenia nakazu.
Orzeczenie zostało wydane na podstawie trzech wypełnionych weksli własnych: z dnia 14 września 2001 roku na kwotę 3 000,00 złotych; z dnia 19 września 2001 roku na kwotę 4 000,00 złotych i z dnia 12 grudnia 2001 roku na kwotę 10 000,00 złotych, mających stanowić zabezpieczenie udzielonych pożyczek.
Wobec braku wniesienia przez pozwanego zarzutów, nakaz zapłaty uprawomocnił się.
Następnie wierzytelność wynikającą z wydanego przez Sąd Rejonowy w Gdańsku nakazu zapłaty była kilkakrotnie przenoszona na inne podmioty. Ponadto postanowieniem z dnia 10 czerwca 2003 roku sąd nadał zaskarżonemu nakazowi zapłaty klauzulę wykonalności także na małżonkę pozwanego.

Sprawa zostanie zbadana przez Sąd Najwyższy

Działając z upoważnienia Prokuratora Generalnego Zbigniewa Ziobro Zastępca Prokuratora Generalnego Robert Hernand wniósł skargę nadzwyczajną od wyroku Sądu Rejonowego w Gdańsku, zarzucając mu rażące naruszenie prawa materialnego oraz naruszenie zasad i wartości konstytucyjnych.
Prokurator Generalny podkreślił, że orzeczenia sądowe powinny być sprawiedliwe, wydawane w oparciu o przepisy prawa, które jest stosowane i zinterpretowane w sposób prawidłowy. Wskazał, że w przypadku pozwanego i finalnie również jego małżonki zostali oni obciążeni obowiązkiem zapłaty kwoty, jako roszczenia głównego nie wynikającej z weksli, będących podstawą wydania nakazu zapłaty. Suma wekslowa została bowiem powiększona przez wierzyciela o odsetki za opóźnienie o charakterze „lichwiarskim”, rażąco nadmiernych i nie pozostających w choćby zbliżonej proporcji do świadczenia wzajemnego. Ponadto nakazem tym zasądzono dalsze odsetki w wysokości 1 % dziennie wbrew brzmieniu art. 48 Prawa wekslowego, który w sposób wyczerpujący wskazuje jakich sum może żądać posiadacz weksla od zwrotnie zobowiązanego.
Zastrzeżenie odsetek za zwłokę w spełnieniu świadczenia pieniężnego, w wysokości 1% dziennie czyli 365 % rocznie stanowi niewątpliwie lichwę. Wysokość odsetek winna bowiem być wiązana z ekwiwalentnością wynagrodzenia pożyczkodawcy, stanowić zabezpieczenie wymuszenia terminowości spłaty zadłużenia, a nie stanowić niemożliwego do wykonania dla pożyczkobiorcy zobowiązania do zapłaty. Wskazana wysokość odsetek czyniła bowiem niemożliwym spłatę zadłużenia głównego.
Jak wskazano w skardze zaskarżone orzeczenie jest oczywiście niesprawiedliwe i niewątpliwie naruszyło zasadę pochodną zaufania obywatela do Państwa, z którą wiąże się bezpośrednio zasada bezpieczeństwa prawnego. Usankcjonowanie nakazem zapłaty żądania tak wygórowanych kwot, całkowicie nieproporcjonalnych do wysokości udzielonych pożyczek, skutkujące naliczeniem odsetek w stosunku rocznym (365 dni) od pożyczonej kwoty 17 000,00 zł jest sprzeczne z poczuciem sprawiedliwości. Tym bardziej godzi ono w powyższą konstytucyjną zasadę, że prawomocny nakaz zapłaty opatrzony klauzulą wykonalności, stanowiący tytuł wykonawczy, jest podstawą możliwości egzekwowania przez wierzyciela tych kwot, przy pomocy środków przymusu sankcjonowanych przez Państwo.
Ustawa o prawie wekslowym z dnia 28 kwietnia 1936 roku przewiduje możliwość zastrzeżenia odsetek w wekslu, jednakże nie jest to możliwe w wekslach każdego rodzaju. Odsetek nie można zastrzegać w wekslach płatnych w określonej dacie lub pewien czas po dacie. Zatem w zaskarżonej sprawie zapis na wekslach dotyczący zapłaty odsetek w wysokości 1% w przypadku zwłoki winien być uznany za nienapisany, a wskazana wysokość odsetek uznana za sprzeczną z przepisami regulującymi dochodzenie roszczeń z weksla.
Przedłożone w niniejszej sprawie weksle były zatem ważne, lecz tylko na kwoty sumy wekslowej oznaczonej w ich treści. Powyższe nie wykluczało jednak możliwości dochodzenia przez wierzyciela odsetek należnych wskutek zwłoki w zapłacie weksla, których może on żądać na podstawie art. 48 pkt 2 Prawa wekslowego.
Prokurator Generalny wniósł zatem o uchylenie zaskarżonego nakazu zapłaty i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu Gdańsk – Południe w Gdańsku.

Dział Prasowy
Prokuratura Krajowa