Prokuratura Krajowa

Główne zagadnienia poruszone w czasie szkolenia przeprowadzonego przez Anna Świtalska – Kozyra – Z-cę Dyrektora Departamentu Postępowania Przygotowawczego w Prokuraturze Krajowej to:

• taktyka prowadzenia czynności procesowych w sprawach dotyczących błędu medycznego;

• podstawy żądania wydania dokumentacji medycznej, jako środka dowodowego do ustalenia przyczyn i okoliczności przestępstwa będącego przedmiotem postępowania;

• dopuszczalność przesłuchanie w charakterze świadków lekarzy na okoliczności, na które rozciąga się obowiązek zachowania tajemnicy związanej z wykonywaniem zawodu, zakres i sposób zabezpieczania dokumentacji lekarskiej z uwzględnieniem zagadnień tajemnicy lekarskiej;

• sposób przechowywania i udostępniania protokołów przesłuchań podejrzanych, świadków i biegłych, a także innych dokumentów lub przedmiotów, na które rozciąga się obowiązek zachowania tajemnicy związanej z wykonywaniem zawodu;

• dopuszczenie dowodu z opinii biegłych (postanowienie o powołaniu biegłych – pytanie do biegłych i ich wpływ na treść opinii).

Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 7 kwietnia 2016 roku Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury (Dz. U., Poz. 508) przewidziało możliwość utworzenia odrębnych komórek organizacyjnych zajmującymi się sprawami karnymi związanymi z błędami lekarskimi.

Zgodnie z tymi nowymi rozwiązaniami w prokuraturach regionalnych mogą być utworzone działy zajmujące się prowadzeniem i nadzorowaniem spraw dotyczących błędów medycznych, których skutkiem jest śmierć pacjenta (§ 27 ust. 1 pkt 1 Regulaminu). Natomiast na poziomie prokuratur okręgowych mogą być utworzone działy do prowadzenia i nadzorowania wspomnianych spraw, których skutkiem jest ciężkie uszkodzenie ciała człowieka (§ 29 ust. 1 pkt 1). Ponadto, jeżeli w prokuraturze regionalnej lub okręgowej nie zostały utworzone wspomniane  działy, prokurator regionalny lub okręgowy może powierzyć prowadzenie i nadzorowanie tych spraw, jednemu lub kilku prokuratorom.

W oparciu o te przepisy Samodzielne Działy do Spraw Błędów Medycznych zostały utworzone w prokuraturach regionalnych w: Warszawie, Katowicach, Krakowie i Lublinie, a w prokuratorach regionalnych w Łodzi, Gdańsku, Szczecinie, Wrocławiu, Rzeszowie, Białymstoku i Poznaniu sprawami związanymi z błędami lekarskimi będą zajmować się koordynatorzy.

Jednocześnie Prokurator Krajowy zarządzeniem z 29 kwietnia 2016 r. wprowadził koordynowanie przez Departament Postępowania Przygotowawczego Prokuratury Krajowej postępowań przygotowawczych dotyczących błędów medycznych prowadzonych lub nadzorowanych w podległych jednostkach prokuratury.

Konieczność utworzenia takich wyspecjalizowanych komórek organizacyjnych lub stanowisk prokuratorskich wynikała z faktu, że postępowania w tej kategorii spraw są zazwyczaj skomplikowane, zarówno dowodowo jak i organizacyjnie. Dotyczą osób dotkniętych głęboką traumą związaną ze śmiercią lub ciężkim uszczerbkiem na zdrowiu osoby najbliższej. Rodzi to częste zarzuty w aspekcie bezstronności prowadzących te postępowania prokuratorów. Przez ten pryzmat oceniane jest każde uchybienie procesowe, czy opóźnienie czynności. Są to równocześnie  sprawy o bardzo dużej doniosłości społecznej.

Ocena dotychczasowej praktyki prowadzenia tych spraw w skali kraju wskazuje nadto na bardzo zróżnicowany poziom merytoryczny oraz przewlekłość postępowań.

Przeprowadzona jeszcze w Prokuraturze Generalnej analiza praktyki prokuratorskiej w zakresie prowadzenia postępowań przygotowawczych dotyczących tzw. błędów medycznych prowadzonych lub nadzorowanych przede wszystkim w prokuraturach rejonowych wykazała, że w 60% badanych spraw postanowienie o umorzeniu postępowania było niezasadne, wydane bez należytego wyjaśnienia istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności i bez przeprowadzenia wszystkich niezbędnych dowodów mających na celu wszechstronne wyjaśnienie okoliczności czynu, który był przedmiotem postępowania.

Ujawnione nieprawidłowości polegały w szczególności na brakach w zakresie materiału dowodowego, utrudniających lub wręcz uniemożliwiających prawidłową prawno-karną ocenę czynu, przyjmowanie błędnych albo niepełnych kwalifikacji prawnych oraz wadliwej konstrukcji opisów czynu będącego przedmiotem postępowania, które nie zawierały prawidłowego określenia znamion przestępstwa.

W 2015 roku w jednostkach organizacyjnych prokuratury na terenie całego kraju prowadzono łącznie 3394 postępowania o przestępstwa narażenia na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu przez lekarza będącego gwarantem bezpieczeństwa osoby zagrożonej ze skutkiem w postaci zgonu pacjenta albo spowodowania u niego ciężkiego uszkodzenia ciała (sprawy dotyczące błędów medycznych).

Tylko w 2015 roku wszczęto 1772 takie postępowania.

Należy podkreślić, że sprawy dotyczące błędów medycznych są inicjowane przede wszystkim zawiadomieniami osób pokrzywdzonych, a w niewielkim procencie zawiadomieniami lekarzy ze szpitali.  

Spośród spraw dotyczących błędów medycznych zakończonych w 2015 roku, tylko 4% z nich zakończono skierowaniem aktu oskarżenia lub wniosku o ukaranie w trybie art. 335 § 1 k.p.k., a 45% spraw umorzono.

Wnioski wynikające z przeprowadzonej analizy oraz danych statystycznych z 2015 roku dotyczących spraw o błędy medyczne wskazują na potrzebę koordynowania tych postępowań na szczeblu Prokuratury Krajowej, przeniesienie ich prowadzenia do jednostek prokuratur wyższego szczebla oraz specjalizację prokuratorów w tych sprawach.

Nowa, powyżej opisana struktura organizacyjna prokuratury w tym zakresie pozwala na wyspecjalizowanie się prokuratorów zajmujących tą kategorią spraw, a w konsekwencji marginalizację niepokojących zjawisk.

Podjęta została decyzja o zobowiązaniu prokuratorów regionalnych do bieżącego informowanie Prokuratury Krajowej o najpoważniejszych toczących się w podległych im jednostkach organizacyjnych prokuratury postępowaniach, wszczętych w związku z podejrzeniem popełnienia takiego przestępstwa wraz z dołączeniem kopii postanowienia o wszczęciu postępowania przygotowawczego, a w wypadku ich zakończenia przesłanie decyzji kończącej postępowanie.

Prokuratorom zwrócona zostanie uwaga, iż sprawy tego rodzaju powinny podlegać szczególnie wnikliwemu nadzorowi służbowemu kierownika jednostki.

Prowadzenie i nadzorowanie najpoważniejszych postępowań przygotowawczych dotyczących błędów medycznych przez doświadczonych prokuratorów z prokuratur regionalnych i okręgowych, przeszkolonych w zakresie metodyki ich prowadzenia, powinno wpłynąć na podniesienie poziomu  merytorycznego tych spraw.

Należy podkreślić, że terminowość dokonywanych czynności procesowych w toku postępowań przygotowawczych w tej kategorii spraw do czasu konieczności dopuszczenia dowodu z opinii biegłego nie budzi zastrzeżeń.

Długotrwałość tego typu spraw wynika głównie z oczekiwania na opinię powołanego w sprawie biegłego, a właściwie zespołu biegłych z katedry i zakładu medycyny sądowej. W większości przypadków, w celu ustalenia zakładu medycyny sądowej, który podejmie się wydania opinii sądowo-lekarskiej prokurator prowadzący postępowanie przygotowawcze kieruje zapytanie do wszystkich ośrodków naukowo badawczych – katedr i zakładów medycyny sądowej w ośrodkach akademickich w kraju.

Bardzo często prokuratorzy spotykają  się  z odmową wydania opinii sądowo-lekarskiej przez zespoły biegłych. Informacje Zakładów Medycyny Sądowej o braku możliwości podjęcia się wydania opinii  w sprawie o błędy medyczne uzasadniane są najczęściej: obciążeniem analogicznymi sprawami (wymagającymi interdyscyplinarnej zespołowej opinii biegłych o najwyższych kwalifikacjach), brakiem biegłych o konkretnych specjalizacjach i brakiem  możliwości współpracy ze specjalistami klinicystami, niezbędnymi do wydania opinii.

Dział Prasowy
Prokuratura Krajowa