Prokuratura Krajowa

Wielokrotne represje

W okresie studiów oraz w czasie zatrudnienia na stanowisku propagatora kultury w Zarządzie Regionu Środkowo – Wschodniego NSZZ „Solidarność”, wnioskodawca zajmował się niezależną działalnością wydawniczą. Spotkały go za to liczne represje w latach 70 – tych i 80- tych. Mężczyzna był wielokrotnie zatrzymywany, przesłuchiwany, a w okresie od 13 grudnia 1981 roku do 20 września 1982 roku internowany. W trakcie internowania znalazł się w szpitalu, co miało bezpośredni związek z pobytem w więzieniu we Włodawie i w Lublinie, kiedy to funkcjonariusze wielokrotnie używali wobec niego siły. Tam też wobec internowanych stosowano różnego rodzaju szykany, np. wywożenie do lasu i 2 godzinny postój w samochodach, zastraszanie m.in. wywozem na wschód. Ponadto wnioskodawca był umieszczony w ciasnych celach, bez możliwości ruchu, co nie pozostawało bez wpływu na jego stan zdrowia.

Choroba, której nabawił się w czasie pobytu w więzieniu, w późniejszym okresie nawracała. Dlatego też był zmuszony do wystąpienia o urlop zdrowotny podczas studiów. Co więcej, z uwagi na wcześniejsze internowanie wnioskodawca nie mógł znaleźć żadnej pracy, wszędzie otrzymywał odpowiedź odmowną, by przeżyć musiał wyprzedać prywatne rzeczy.

16 tysięcy złotych odszkodowania za internowanie

Mężczyzna wniósł o odszkodowanie i zadośćuczynienie za krzywdy wynikłe z orzeczenia o internowaniu i innych orzeczeń związanych z jego działalnością opozycyjną w latach 1977-1989 w wysokości 25 tysięcy złotych, gdyż była to maksymalna kwota, którą wówczas przewidywały przepisy prawa.

Wyrokiem z dnia 6 stycznia 2009 roku Sąd Okręgowy w Lublinie na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 roku o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U. z 1991 r., Nr 34, poz. 149 ze zm.) zasądził od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy kwotę 16 tysięcy złotych tytułem zadośćuczynienia za internowanie, w pozostałej części wniosek oddalił. Wobec braku odpowiedniego wniosku nie sporządzono pisemnego uzasadnienia wyroku, który uprawomocnił się 14 stycznia 2009 roku.

Przepis art. 8 ust 1 a ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego ograniczył możliwość zasądzenia odszkodowania za poniesioną szkodę i zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wynikłe z internowania, będącego wyrazem represji za działalność o charakterze niepodległościowym, do kwoty 25 tysięcy złotych.

Jednakże w dniu 1 marca 2001 roku Trybunał Konstytucyjny orzekł, że przepis ten jest niezgodny z Konstytucją RP.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Lublinie  

Pismem z 24 kwietnia 2018 roku pełnomocnik mężczyzny złożył do Sądu Apelacyjnego w Lublinie wniosek o wznowienie postępowania zakończonego wyrokiem z dnia 6 stycznia 2009 roku, powołując się m.in. na wskazany powyżej wykrok Trybunału Konstytucyjnego. Wskazał, że wnioskodawca wnosił o zasądzenie 25 tysięcy złotych, gdyż tak przewidywała ustawa. Ponadto Sąd Okręgowy w Lublinie w ustnych motywach wyroku podał, że miarkował wysokość przyznanej kwoty z uwagi na maksymalną wysokość zadośćuczynienia wskazaną w art. 8 ust. 1 a ustawy lutowej. Ta argumentacja przekonała wnioskodawcę, aby nie składać apelacji od wyroku, bowiem uważał, że doznał wielu krzywd ze strony ówczesnych władz, lecz także miał świadomość faktu, że inne osoby były dłużej internowane i mają subiektywnie większe poczucie krzywdy.

Postanowieniem z 20 czerwca 2018 roku Sąd Apelacyjny w Lublinie oddalił wniosek o wznowienie postępowania, argumentując, że zgromadzony dotychczas w sprawie materiał dowodowy nie dawał podstaw do stwierdzenia, że rzeczywista szkoda i krzywda, wynikłe z internowania w okresie stanu wojennego, byłyby wyższe niż kwota 25 tysięcy złotych. Zaznaczył, że brak odwołania wnioskodawcy od tego wyroku wskazuje, że nie kwestionował wysokości zasadzonej kwoty, którą Sąd Okręgowy w Lublinie uznał za adekwatną do poniesionej szkody i krzywdy.

Sąd Najwyższy zajmie się sprawą

Działając z upoważnienia Prokuratora Generalnego Zbigniewa Ziobro, Zastępca Prokuratora Generalnego Robert Hernand wniósł skargę nadzwyczajną od prawomocnego postanowienia Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 20 czerwca 2018 roku.

Prokurator Generalny zarzucił zaskarżonemu orzeczeniu naruszenie zasad, wolności i praw człowieka i obywatela, określonych w Konstytucji, w tym zasady demokratycznego państwa prawnego, sprawiedliwości społecznej oraz zasady godności, jak też rażące naruszenie przepisów kodeksu postępowania karnego i oczywistą sprzeczność ustaleń sądu w zakresie odpowiedniej wysokości zasądzonego na rzecz wnioskodawcy zadośćuczynienia.

Jak podniesiono w skardze, sąd nie zastosował wobec wnioskodawcy najwyższych standardów sprawiedliwości społecznej. Sąd Apelacyjny w Lublinie, mimo częściowej zmiany stanu prawnego (wynikającego z wyroku Trybunału Konstytucyjnego) dokonał takiej interpretacji wyroku Trybunału, która zamknęła drogę wnioskodawcy dla uzyskania należnej mu rekompensaty. Zaznaczono, iż zadośćuczynienie ma charakter świadczenia kompensacyjnego i aby mogło uchodzić za odpowiednie, jego wysokość musi być przede wszystkim adekwatną rekompensatą doznanej krzywdy, czego nie można powiedzieć o kwocie przyznanej wnioskodawcy.

W skardze podkreślono, iż z materiału dowodowego sprawy niezbicie wynika, że wykonanie decyzji o internowaniu wnioskodawcy wiązało się z przemocą fizyczną i psychiczną. Przez ponad 7 miesięcy był odizolowany i zastraszany, złe warunki, w których przebywał przyczyniły się do pogorszenia jego stanu zdrowia i nawracającej choroby. W świetle materiału dowodowego trudno uznać, aby zasądzona tytułem zadośćuczynienia kwota była, jak uznał Sąd Apelacyjny w Lublinie, odpowiednia i wystarczająca w stosunku do rozmiaru krzywdy doznanej przez wnioskodawcę.  Wręcz przeciwnie, zgromadzone dowody wskazują on na to, że w związku z rozmiarem krzywd i szkód doznanych przez wnioskodawcę, w szczególności wynikłych podczas internowania, zadość poczuciu sprawiedliwości społecznej dawałoby tylko zadośćuczynienie znacząco wyższe.

Sąd Apelacyjny w Lublinie, wbrew treści art. 92 kodeksu postępowania karnego i art. 7 kodeksu postępowania karnego, dowolnie przyjął, iż kwota zasądzona na rzecz wnioskodawcy tytułem zadośćuczynienia przez Sąd Okręgowy jest adekwatna, podczas gdy wyrok nie zawierał uzasadnienia, które pozwalałoby na takie ustalenia.

Dlatego też Prokurator Generalny wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu w Lublinie do ponownego rozpoznania.

Dział Prasowy

Prokuratura Krajowa