Prokuratura Krajowa

Okoliczności sprawy

W sierpniu 2016 roku pozwany namówiony przez przypadkowo poznanego mężczyznę i skuszony obietnicą zatrudnienia, podpisał przygotowane na jego dane osobowe dokumenty, które w jego mniemaniu dotyczyły zatrudnienia, a w rzeczywistości jak się potem okazało były umową pożyczki gotówkowej w kwocie przekraczającej 24 tyś. zł.  

Piotr D., który obiecywał pozwanemu zatrudnienie został skazany już prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Wyszkowie za oszustwo popełnione m. in. na szkodę pozwanego.

Jak ustalono w toku postępowania karnego Piotr D. który nie miał zdolności kredytowej, a potrzebował gotówki wykorzystał  fakt, że pozwany jako emeryt ze stałym dochodem taką zdolność miał. Pod pretekstem zatrudnienia go, przewiózł mężczyznę do swego miejsca zamieszkania, zapewniając mu warunki bytowe, częstował alkoholem, a następnie wykorzystując jego stan psychofizyczny wpływający na racjonalność podejmowanych decyzji, namówił go do podpisania przygotowanych przez pośredników finansowych dokumentów. Ustalenia sprawy karnej wskazują, że pozwany mężczyzna dokumenty przygotowane przez pośrednika finansowego otrzymał do podpisania w miejscu wskazanym przez rzekomego pracodawcę, a nie w oddziale banku.

Środki pieniężne uzyskane w oparciu o zawartą przez pozwanego z bankiem umowę pożyczki, zostały przelane w rzeczywistości na rachunek bankowy wskazanej w umowie osoby, którą nie był pozwany. Z przelanej kwoty pożyczki, dodatkowo potrącona została prowizja bankowa (3275,67zł) oraz wynagrodzenie dla pośrednika finansowego (3621,95zł).

W grudniu 2017 roku bank skierował do sądu pozew żądając od mężczyzny zwrotu kwoty przekraczającej 24 tyś zł z tytułu udzielonej pożyczki oraz zaległych odsetek.

Prawomocny nakaz zapłaty

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z 27 lutego 2018 roku Sąd Rejonowy Lublin – Zachód w Lublinie nakazał pozwanemu zapłatę na rzecz banku żądanej w pozwie kwoty w terminie 2 tygodni i dodatkowo obciążył go kosztami postępowania w wysokości przekraczającej 2,7 tyś zł.

Nakaz zapłaty doręczony został dorosłemu domownikowi 5 marca 2018 roku. Pozwany w piśmie skierowanym do sądu 20 marca 2018 roku oświadczył, że nie zaciągał kredytu we wskazanym banku, a dodatkowo poinformował o toczącym się wówczas postępowaniu karnym, w którym był pokrzywdzonym oszustwem. Mimo tego sprzeciw został odrzucony, wobec złożenia po terminie, zaś nakaz zapłaty stał się prawomocny i nadano mu klauzulę wykonalności.

Pozwany następnie dwukrotnie kierował do sądu wnioski o wznowienie postępowania, załączając orzeczenie o prawomocnym już skazaniu sprawcy oszustwa popełnionego na jego szkodę - pozostającego w ścisłym związku z udzieloną pożyczką bankową. Jednakże z uwagi na stwierdzone braki formalne złożonych skarg i zaniechanie ich usunięcia w zakreślonych przez sąd terminach, skargi te zostały zwrócone pozwanemu.

Mężczyzna podjął również próbę wzruszenia klauzuli wykonalności nadaną nakazowi zapłaty, jednak i w tym wypadku złożone przez niego powództwo zostało oddalone przez Sąd Rejonowy w Wyszkowie. W zaistniałej sytuacji tytuł wykonawczy stał się podstawą do prowadzonej obecnie z wniosku wierzyciela egzekucji komorniczej z majątku pozwanego.

Sąd Najwyższy zajmie się sprawą

Prokurator Generalny wniósł skargę nadzwyczajną od prawomocnego nakazu zapłaty Sądu Rejonowego Lublin – Zachód w Lublinie z 27 lutego 2018 roku. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił naruszenie zasad określonych w Konstytucji RP, takich jak zasada zaufania obywatela do państwa i bezpieczeństwa prawnego, prawa do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy, ochrony konsumenta, jako strony słabszej strukturalnie w stosunkach prywatnoprawnych z przedsiębiorcą oraz ochrony praw majątkowych.

Jak podniesiono w skardze, Sąd Rejonowy Lublin – Zachód w Lublinie wydając kwestionowany nakaz zapłaty nie dokonał analizy zapisów umowy do czego był zobligowany z uwagi na konsumencki charakter zobowiązania, a dodatkowo bez uwzględnienia przepisów odsyłających do zasady swobody zawierania umów i sankcji nieważności czynności prawnej. Ustalono bowiem, że oświadczenie woli złożone przez pozwanego konsumenta dotknięte było wadą w postaci stanu wyłączającego świadome podjęcie decyzji i wyrażenie woli, a ten jego stan został wykorzystany w sposób nieuczciwy i przestępczy do spowodowania podpisania przez niego umowy pożyczki przez osobę trzecią – prawomocnie skazaną za występek oszustwa. Okoliczności tych, skutkujących nieważnością czynności prawnej z urzędu, Sąd orzekający nie uwzględnił czym doprowadził do naruszenia praw majątkowych pozwanego. Mężczyzna bowiem został zobowiązany do spłaty zadłużenia wynikającego z nieważnej umowy pożyczki, z której nie otrzymał żadnych środków pieniężnych.

Nadto w skardze podkreślono, że ustalenie prowizji dla banku oraz wynagrodzenia dla pośrednika finansowego w wysokości stanowiącej łącznie 42 % kwoty rzeczywiście udostępnionej pożyczki było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i dobrymi obyczajami, gdyż nie miały one uzasadnienia i powiązania ekonomicznego z poniesionymi rzeczywiście kosztami czy spodziewanymi profitami z udzielonego kapitału. Te dysproporcje doprowadziły do wniosku, że bank udzielający pożyczki działał na niekorzyść pozwanego jako konsumenta.

Jednocześnie podniesiono, że Sąd wydając zaskarżony nakaz zapłaty rażąco naruszył przepisy proceduralne, a tym samym spowodował, że pozwany jako konsument znalazł się w „pułapce”, bowiem będąc stroną umowy zawartej z wykorzystaniem jego niezdolności do świadomego podjęcia decyzji i wyrażenia woli oraz mechanizmu oszustwa popełnionego na jego szkodę, został de facto na etapie postępowania sądowego pozbawiony należytej ochrony. Doszło do sytuacji, w której w realiach niniejszej sprawy usankcjonowano budzące wątpliwość praktyki rynkowe, których nie można uznać za zgodne z zasadami uczciwego obrotu, ale również doszło do zaaprobowania nieważnej podstawy prawnej zasądzonego świadczenia z uwagi na obarczenie oświadczenia woli pozwanego wadą w rozumieniu art. 82 k.c.

W tym stanie rzeczy Prokurator Generalny złożył wniosek o uchylenie zaskarżonego orzeczenia w całości i skierowanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu Lublin – Zachód w Lublinie.

Jednocześnie jako uzasadniony wskazanymi powyżej rażącymi naruszeniami prawa oraz konstytucyjną zasadą ochrony konsumenta, Prokurator Generalny złożył dodatkowy wniosek dotyczący wstrzymania prowadzonej wobec pozwanego egzekucji komorniczej do czasu ukończenia postępowania ze skargi nadzwyczajnej – z uwagi na grożącą pozwanemu niepowetowaną szkodę.

Dział Prasowy

Prokuratura Krajowa