Prokuratura Krajowa

W czasach Rzeczpospolitej szlacheckiej doszło do powstania takich specyficznych urzędów, jak instygatorzy koronni oraz instygatorzy przy sądach ziemskich i grodzkich. Doszło jednak do przerwania ciągłości naturalnego rozwoju historycznego. Gdyby było inaczej, może dziś zamiast „prokuratora” mielibyśmy „instygatora”.

Już w czasie I wojny światowej, gdy jeszcze nie było niepodległej Polski, w okupowanej przez Niemcy części Królestwa Polskiego powstał Sąd Najwyższy (wrzesień 1917 r.), sądy niższego szczebla i prokuratura. Tymczasowa Rada Stanu wydała bowiem 18 lipca 1917 r. przepisy o urządzeniu sądownictwa w Królestwie Polskim, w których także mowa o prokuraturze przy sądach.

Warto wspomnieć, że jeszcze przed regulacjami dotyczącymi prokuratury cywilnej Naczelnik Państwa Józef Piłsudski wydał dekret z dnia 19 stycznia 1919 r. zatytułowany „Ustawa o tymczasowej organizacji sądowej Wojska Polskiego”. Na jego podstawie została powołana instytucja Naczelnego Prokuratora Wojskowego, któremu podlegać mieli prokuratorzy wojskowi wszystkich stopni, zarazem jako głównego doradcę i referenta Ministra Spraw Wojskowych we wszystkich sprawach prawnych dotyczących wojskowego wymiaru sprawiedliwości. Charakteryzuje to prymat walki w obronie odrodzonej ojczyzny w tamtym okresie. Wyodrębniona prokuratura wojskowa – wraz z sądownictwem wojskowym – wpisuje się zatem w tradycję polskiego wymiaru sprawiedliwości od niemal wieku.

Za początek prokuratury powszechnej w II Rzeczpospolitej trzeba natomiast uznać dekrety Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego z dnia 8 lutego 1919 r., a mianowicie dekret w przedmiocie ustroju Sądu Najwyższego – w którym czytamy: „Obowiązki Prokuratora Naczelnego pełni Minister Sprawiedliwości. Przy Sądzie Najwyższym urzęduje odpowiednia liczba prokuratorów i podprokuratorów. Jeden z prokuratorów będzie mianowany na stanowisko Pierwszego Prokuratora”, i dekret w przedmiocie zmian w urządzeniach wymiaru sprawiedliwości w byłym zaborze austriackim: „Prokuratura bierze nazwę od sądu, przy którym jest ustanowiona, zatem Prokurator przy sądzie okręgowym, apelacyjnym, Najwyższym”. W pierwszych latach niepodległości bazowano na stosowanych odpowiednio przepisach państw zaborczych.

Na podstawie artykułu prokuratora Prokuratury Krajowej Aleksandra Herzoga pt. „Z dziejów prokuratury” (http://prokuratura-krajowa.test/numer-11-1735/numer-11-1659.html), opublikowanego w jednym z listopadowych numerów czasopisma „Prokuratura i Prawo”.

Dział Prasowy
Prokuratura Krajowa