Ppłk Józef CYGAN
Ppłk Józef CYGAN, syn Jana i Marii z Gawronów (bądź Gawrońskich), urodził się 1 stycznia 1890 r. w Ostrówku, w powiecie mieleckim, w województwie krakowskim. Egzamin dojrzałości złożył w gimnazjum w Dębicy. Ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Żonaty z Julią Jezierską, z którą miał troje dzieci: Marię, Zbigniewa i Wiesława. Władał językami obcymi: niemieckim, włoskim i serbsko-kroackim.
Wstąpił do Armii Austriackiej w dniu 1 października 1912 r. Ukończył szkołę rezerwowych w Gracu (Austria). W latach 1916-1918 jako dowódca plutonu, następnie dowódca kompanii walczył na froncie rosyjskim i rumuńskim. Do Wojska Polskiego wcielony został w dniu 30 listopada 1918 r. i przydzielony do Lwowskiej Legii Oficerskiej w stopniu porucznika.
W 1919 r., został formalnie przyjęty do Wojska Polskiego i zweryfikowany do stopnia majora ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 r. oraz przydzielony do 38 Pułku Piechoty Strzelców Lwowskich. W pułku objął dowództwo III baonu i na jego czele brał udział w wojnie polsko-ukraińskiej. W czasie walk wielokrotnie wykazał się nadzwyczajną odwagą, osobiście prowadząc dowodzony przez siebie batalion do walki. W czasie drugiej ofensywy na Złoczów został ranny. Za udział w wojnie polsko-ukraińskiej został odznaczony Virtuti Militari 5 klasy i dwukrotnie Krzyżem Walecznych. W 1921 r. przeszedł do rezerwy i został przydzielony do 17 pułku piechoty.
W okresie międzywojennym obronił pracę doktorską z prawa, pracował jako wiceprokurator Sądu Okręgowego we Lwowie, a następnie przeszedł do służby w Policji Państwowej. Po agresji ZSRR na Polskę aresztowany przez NKWD i przewieziony do obozu w Starobielsku. Wiosną 1940 r. zamordowany przez NKWD w Charkowie i pochowany potajemnie w masowym grobie w Piatichatkach. Obecnie spoczywa na Cmentarzu Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie.
Upamiętnienie:
- 13 kwietnia 2007 na Mieleckiej Ścianie Katyńskiej odsłonięto i poświęcono 8 nowych tabliczek z nazwiskami zamordowanych w Katyniu, Miednoje i Charkowie wśród nich znalazła się symboliczna tabliczka z nazwiskiem majora Józefa Cygana.
- Dąb Pamięci – w kwietniu 2010 przed Zespołem Szkół Miejskich nr 1 na Osiedlu Rafineryjnym w Jaśle został posadzony dąb katyński poświęcony Józefowi Cyganowi.
- 5 października 2007 Minister Obrony Narodowej awansował go pośmiertnie do stopnia podpułkownika. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (nr 14384) – zbiorowe, pośmiertne odznaczenie żołnierzy polskich zamordowanych w Katyniu i innych nieznanych miejscach kaźni, nadane przez Prezydenta RP na Uchodźstwie profesora Stanisława Ostrowskiego (11 listopada 1976).
- Krzyż Kampanii Wrześniowej – zbiorowe, pośmiertne odznaczenie pamiątkowe wszystkich ofiar zbrodni katyńskiej (1 stycznia 1986)
Źródła:
1. L.S. 3591; MKat., 2101/A; CAW, VM 20–1355; J. Tucholski, Mord w Katyniu.
2. Księga Cmentarna Charków
3. Zbiory Centralnego Archiwum Wojskowego
