Prokuratura Krajowa

Tysiące wniosków w analizie

Do dnia 31 stycznia 2021 roku w Prokuraturze Krajowej zarejestrowano 8508 pism zawierających wniosek o wywiedzenie przez Prokuratora Generalnego skargi nadzwyczajnej. Wnioski o skierowanie skargi nadzwyczajnej zostały sformułowane zarówno w sprawach karnych jak i cywilnych w szczególności z zakresu prawa rzeczowego, spadkowego, ubezpieczeń społecznych i prawa pracy oraz w sprawach o zapłatę.

Dotychczas przeanalizowano 7680 wniosków i po wnikliwym zapoznaniu się z całością akt poszczególnych spraw oraz zbadaniu przesłanek ustawowych, Prokurator Generalny skierował 208 skarg nadzwyczajnych od prawomocnych orzeczeń sądowych kończących postępowanie. W stosunku do pozostałych spraw, analiza wykazała, że brak jest podstaw do wniesienia skargi.

Warto podkreślić, iż systematycznie rośnie liczba skarg składanych przez Prokuratora Generalnego, gdyż w drugiej połowie 2018 roku, kiedy ten szczególny instrument prawy wszedł w życie było ich 5, w 2019 – 58, a w roku 2020 – 125. Natomiast w pierwszym miesiącu 2021 roku Prokurator Generalny skierował już 20 skarg nadzwyczajnych do Sądu Najwyższego.

Podstawy prawne wniesienia skargi nadzwyczajnej

Możliwość złożenia skargi nadzwyczajnej do Sądu Najwyższego została wprowadzona ustawą z 8 grudnia 2017 roku o Sądzie Najwyższym, która weszła w życie 3 kwietnia 2018 roku. Artykuł 89 tej ustawy przewiduje, że skarga może być wniesiona od prawomocnego orzeczenia sądu powszechnego lub sądu wojskowego kończącego postępowanie, jeżeli jest to konieczne dla zapewnienia zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej. Ponadto skarga może być skierowana, jeśli orzeczenie narusza zasady lub wolności i prawa człowieka i obywatela określone w Konstytucji, orzeczenie w sposób rażący narusza prawo przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie, lub zachodzi oczywista sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego. Skargę nadzwyczajną może wnieść Prokurator Generalny oraz inne podmioty wskazane w ustawie o Sądzie Najwyższym.

Wydział Skargi Nadzwyczajnej w Prokuraturze Krajowej

Zarządzeniem Prokuratora Krajowego w sprawie określenia struktury organizacyjnej Prokuratury Krajowej, w Departamencie Postępowania Sądowego został utworzony Wydział Skargi Nadzwyczajnej. Do jego zadań należy między innymi opracowywanie projektów skarg nadzwyczajnych Prokuratora Generalnego od prawomocnych orzeczeń sądowych kończących postępowanie w sprawie.

Po raz pierwszy Prokurator Generalny skorzystał z tego instrumentu prawnego w dniu 5 września 2018 roku w sprawie, w której Sąd Rejonowy w Tomaszowie Lubelskim orzekł o nabyciu spadku w porządku ustawowym, pomimo istnienia testamentu alograficznego. Argumentację podniesioną w skardze przez Prokuratora Generalnego podzielił Sąd Najwyższy, który w dniu 12 stycznia 2021 roku uchylił postanowienie w zaskarżonym zakresie i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Tomaszowie Lubelskim.

Skarga nadzwyczajna na korzyść konsumenta

Natomiast jedną z ostatnich skarg skierowanych przez Prokuratora Generalnego Zbigniewa Ziobro do Sądu Najwyższego, jest skarga od prawomocnego nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym Sądu Rejonowego w Katowice – Zachód w Katowicach z dnia 5 lutego 2015 roku, który zaniechał zbadania charakteru zapisów umowy, pomimo okoliczności wskakujących na ich nieuczciwy charakter.

Okoliczności sprawy

Pozwana zdecydowała się na zawarcie umowy pożyczki, z uwagi na bardzo trudną sytuację życiową. Zobowiązanie zaciągnęła u powoda, który prowadził działalność gospodarczą polegającą m.in. na świadczeniu usług finansowych, w tym na zawieraniu z konsumentami umów o kredyt konsumencki. Kwota udzielonej kobiecie pożyczki wynosiła 500,00 złotych. Na zabezpieczenie roszczeń wynikających z umowy pozwana wystawiła weksel in blanco, który na skutek nieregulowania rat pożyczki, został wypełniony przez powoda na kwotę 3 500,00 złotych. Pismem z dnia 7 listopada 2014 roku wezwano kobietę do wykupu weksla do dnia 26 listopada 2014 roku, czego nie uczyniła.

W dniu 21 stycznia 2015 roku do Sądu Rejonowego Katowice – Zachód w Katowicach wpłynął pozew przedsiębiorcy, który wniósł o zasądzenie od pozwanej kwoty 3 500,00 złotych z odsetkami w postępowaniu nakazowym.

Orzeczenie sądu

Nakazem zapłaty z dnia 5 lutego 2015 roku Sąd Rejonowy Katowice – Zachód w Katowicach orzekł, że pozwana ma zapłacić na rzecz przedsiębiorcy kwotę 3 500,00 złotych wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 27 listopada 2014 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 647,00 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania. Powyższy nakaz zapłaty nie został zaskarżony.

Decyzja Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

Zaznaczyć należy, że przeciwko przedsiębiorcy toczyło się postępowanie przed Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. W jego wyniku wydano decyzję z dnia z dnia 14 kwietnia 2017 roku, mocą której uznano za naruszające zbiorowe interesy konsumentów praktyki stosowane przez przedsiębiorcę, polegające m.in. na naruszaniu obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji w reklamach oraz w umowach kredytu konsumenckiego. Konsumenci nie byli informowani m.in. o stopie oprocentowania kredytu oraz warunkach jej zmiany, jak też kwocie odsetek należnych w stosunku dziennym w razie odstąpienia przez konsumenta od umowy kredytu.

Sąd Najwyższy zajmie się sprawą

Działając z upoważnienia Prokuratora Generalnego Zbigniewa Ziobro Zastępca Prokuratora Generalnego Robert Hernand wniósł skargę nadzwyczajną od prawomocnego nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym Sądu Rejonowego Katowice – Zachód w Katowicach.

Prokurator Generalny zarzucił zaskarżonemu orzeczeniu naruszenie określonej w Konstytucji RP zasady ochrony konsumentów, użytkowników i najemców przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu jako strony słabszej strukturalnie w stosunkach prywatnoprawnych z przedsiębiorcą przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi.

Jak podniesiono w skardze, Sąd Rejonowy Katowice – Zachód w Katowicach nie zbadał zapisów umowy pożyczki stanowiącej pierwotne źródło zobowiązania pozwanej, pomimo iż zaciągnęła ją w celach konsumpcyjnych, a umowa podpadała pod definicję kredytu konsumenckiego. Sąd był bowiem władny do dokonania z urzędu oceny stosunku podstawowego stanowiącego podstawę zobowiązania wekslowego pozwanej.

Horrendalne wynagrodzenie pożyczkodawcy

Podkreślono, że pożyczkodawca przewidział dla siebie wynagrodzenie jakiego nie mógłby osiągnąć przez zastosowanie samej tylko instytucji odsetek kapitałowych. Kwota udzielonej pożyczki wynosiła bowiem 500,00 złotych, zaś weksel wypisano na kwotę 3 500,00 złotych.

Zaznaczono również, że zastrzeganie w umowie pożyczki, zawieranej w obrocie konsumenckim, kosztów nadmiernej wysokości w postaci opłat, marż i prowizji obciążających pożyczkobiorcę, nie mających uzasadnienia w kosztach rzeczywiście poniesionych, należy ocenić jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Tak rażące zachwianie zasady ekwiwalentności świadczeń stron, nie mogło zostać zaakceptowane, albowiem przysparzało pożyczkodawcy korzyści, które nie dawały się uzasadnić żadnymi racjami.

Wobec powziętych wątpliwości dotyczących stosunku podstawowego, sąd był zobowiązany skierować sprawę na rozprawę, czego nie uczynił. Wydając nakaz zapłaty na podstawie weksla wystawionego in blanco sąd nie uwzględnił okoliczności, że służył on zabezpieczeniu wierzytelności konsumenckiej i tym samym nie uwzględnił ochrony przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi, należnej osobom zobowiązanym umową pożyczki konsumenckiej.

Prokurator Generalny wniósł zatem o uchylenie zaskarżonego nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu Katowice – Zachód w Katowicach.

Dział Prasowy

Prokuratura Krajowa