Prokuratura Krajowa

Intratne „pośrednictwo”

To kolejna skarga Prokuratora Generalnego Zbigniewa Ziobro na korzyść ofiar lichwiarzy. I kolejna sprawa, w której doszło do legalizacji nieuczciwych praktyk rynkowych i naruszenia prawa konsumenta.

W tym przypadku inaczej niż w większości poprzednich skarg, kwestionowana umowa dotyczyła formalnie nie samej pożyczki, ile pośrednictwa przy jej uzyskaniu. Nieuczciwy przedsiębiorca za taką usługę miał otrzymać 500 zł, przy czym z umowy wynikało, że za każdy dzień zwłoki w zwrocie należności otrzymać miał 20 zł, co składało się w skali roku na oprocentowanie wynoszące 1460 proc.

Nakaz zapłaty

W związku z niewywiązaniem się mężczyzny z umowy, przedsiębiorca skierował sprawę na ścieżkę sądową. Wydany przez Sąd Rejonowy w Bytomiu nakaz zapłaty uprawomocnił się 24 lipca 2007 r., a wobec dłużnika rozpoczęło się postępowanie egzekucyjne. Z danych uzyskanych przez prokuraturę w postępowaniu ze skargi nadzwyczajnej na dzień 11 maja 2022 r. wynikało, że przy należności głównej wynoszącej 500 zł, naliczono odsetki na kwotę ponad 76,5 tys. zł. Do tego czasu komornik wyegzekwował kwotę blisko 39 tys. zł.

Mężczyzna zwrócił się do Prokuratury Krajowej z wnioskiem o wywiedzenie skargi nadzwyczajnej na jego korzyść. Przeprowadzona w Departamencie Postępowania Sądowego PK analiza wykazała, że wniosek ten jest zasadny. Badanie to ujawniło przy okazji, że kwestionowana umowa pośrednictwa była pozorna i de facto była umową pożyczki.

Sąd głuchy na obowiązujące prawo

W skierowanej do Sądu Najwyższego skardze nadzwyczajnej Prokurator Generalny Zbigniew Ziobro zarzucił, że wydając nakaz zapłaty Sąd Rejonowy w Bytomiu naruszył art. 359 kodeksu cywilnego w brzmieniu, które obowiązywało w okresie podpisania umowy pośrednictwa. Zgodnie z tym przepisem ograniczono maksymalną wysokość odsetek do poziomu czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego, a więc 22 proc. w ujęciu rocznym. Wynikające z umowy odsetki na poziomie 1460 proc. kilkadziesiąt razy przekraczały limit ustawowy.

Prokurator Generalny zwrócił uwagę, że dopiero co wówczas znowelizowane prawo miało na celu eliminację z obrotu nadmiernych, lichwiarskich odsetek, grożących „pętlą zadłużenia”, co miało chronić interesy słabszych uczestników obrotu gospodarczego. Z niezrozumiałych powodów sąd przepisów tych nie zastosował.

Skarżący zarzucił, że sąd naruszył również konstytucyjną zasadę godności człowieka (art. 30 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej) i wiążącego się z nim, a możliwego do wyprowadzenia z art. 76 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej prawa oczekiwania do wywiązania się przez władze publiczne z obowiązku podejmowania działań chroniących konsumenta jako strony słabszej w stosunku do podmiotów profesjonalnych, przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi.

Sąd nie dostrzegł też, że w tej sprawie pożyczkobiorca status konsumenta miał na mocy art. 22¹ kodeksu cywilnego, a zawarta umowa poprzez umożliwienie nadmiernego bogacenia się przedsiębiorcy naruszała zasady współżycia społecznego i była sprzeczna z właściwie pojmowanymi celami działalności gospodarczej (art. 353 kodeksu cywilnego).

Nie ulega wątpliwości, że na podstawie art. 499 kodeksu postępowania cywilnego już sama treść pozwu powinna skłonić sąd do zbadania umowy pośrednictwa, co powinno skutkować uznaniem jej zapisów za niedozwolone z uwagi na naruszenie zasad współżycia społecznego (art. 58 kc).

Konieczne wstrzymanie czynności komornika

Prokurator Generalny wniósł o uchylenie zaskarżonego nakazu zapłaty i skierowanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Rejonowy w Bytomiu. Z uwagi na interes ofiary lichwiarza wniósł również o wydanie przez sąd postanowienia o wstrzymaniu działań komorniczych w tej sprawie do czasu zakończenia postępowania ze skargi nadzwyczajnej.

Dział Prasowy

Prokuratura Krajowa