Prokuratura Krajowa

Motoryzacja na celowniku UE

23 marca 2023 r. Rada Unii Europejskiej zmieniła przepisy dotyczące ograniczenia emisji dwutlenku węgla z nowych samochodów osobowych i lekkich samochodów ciężarowych, przyjmując rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/851 z 19 kwietnia 2023 r. w sprawie zmiany rozporządzenia (UE) 2019/631.

Akt ten wszedł w życie 15 maja 2023 r., uniemożliwiając rejestrowanie nowych samochodów osobowych i lekkich pojazdów ciężarowych o napędzie spalinowym na terytorium całej Unii Europejskiej po 31 grudnia 2034 r. W Radzie UE 23 państwa zagłosowały za przyjęciem nowych norm, przy trzech głosach wstrzymujących się - Polska jako jedyna się sprzeciwiła.

Wykluczenie komunikacyjne

Prokurator Generalny oparł wniosek do Trybunału Konstytucyjnego na trzech zarzutach.

Podniósł, że wskazane interpretacje art. 191 ust. 1 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) w zw. z art. 192 TFUE w związku z przepisami wprowadzonymi rozporządzeniem 2023/851 są niezgodne z art. 1, art. 2, art. 5 i art. 90 ust. 1 w zw. z art. 4 Konstytucji RP, w zakresie, w jakim pozwalają, by Unia Europejska i jej organy, w ramach realizacji celów z dziedziny środowiska – zwłaszcza ochrony klimatu – kształtowały zobowiązania państwa członkowskiego. Uniemożliwia to Polsce uprawianie suwerennej polityki energetycznej, a tym samym realizację zasady dobra wspólnego (gwarantowanej art. 1 Konstytucji), zasady państwa prawnego (art. 2) i zasady zrównoważonego rozwoju (art. 5 ustawy zasadniczej).

Opierając się na raportach ekspertów, wykazano, że zakaz rejestracji nowych samochodów spalinowych skumuluje obciążenia dla sektora gospodarki związanego z produkcją i eksploatacją samochodów. Według danych Europejskiego Stowarzyszenia Dostawców Motoryzacyjnych (CLEPA) skutkiem nowych regulacji będzie utrata ponad pół miliona miejsc pracy przy produkcji komponentów samochód spalinowych. W kontekście Polski CLEPA prognozuje, że zlikwidowanych zostanie prawie 60 tys. miejsc pracy w województwach śląskim i dolnośląskim, przodujących w branży motoryzacyjnej, a także ok. 6-10 tys. w województwach: wielkopolskim, małopolskim i mazowieckim.

Upadnie także rynek warsztatów zajmujących się naprawami silników tłokowych i skrzyń biegów – elementów niewystępujących w pojazdach elektrycznych. Z uwagi na całkowitą odmienność technologii przebranżowienie się takich specjalistów będzie wysoce problematyczne.

Wysokie ceny nowych pojazdów elektrycznych i nieopłacalność napraw elektrycznych pojazdów używanych – m.in. ze względu na wysoką cenę baterii – przy równoczesnym zanikaniu rynku używanych pojazdów spalinowych, przyczynią się do pogłębienia rozwarstwienia społecznego oraz powiększenia skali ubóstwa i wykluczenia komunikacyjnego – w szczególności na terenach pozamiejskich, gdzie pojazdy spalinowe są obecnie podstawowym środkiem komunikacji.

Wzrost kosztów działalności firm

Ograniczenia mobilności wpłyną także negatywnie na warunki wykonywania działalności gospodarczej przez firmy, doprowadzając część z nich do upadku. W Polsce w mikroprzedsiębiorstwach i małych przedsiębiorstwach pracuje łącznie około 5,2 mln osób (2020 r.), a udział tego sektora w tworzeniu PKB wynosi ok. 40 proc. Dla części z nich wymiana niezbędnych do wykonywania działalności pojazdów spalinowych na nowe – elektryczne będzie poza ich zasięgiem finansowym, co będzie skutkowało ich zamknięciem. Pozostałe poniosą znaczne koszty dostosowania się do nowych przepisów.

Zamach na prawo weta

Trzeci zarzut dotyczy niezgodności art. 192 ust. 1 TFUE w zw. z art. 192 ust. 2 lit. c TFUE z artykułami 2, 7, 8 ust. 1, 90 ust. 1 Konstytucji RP w zw. z art. 4 ust. 1 Konstytucji RP, w zakresie z jakim przepisy te pozbawiły Polskę prawa weta w sprawach dotyczących energetyki.

Kwestionowana interpretacja przepisów prawa UE jest dziełem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Według TSUE jednomyślność Rady Unii Europejskiej dla regulacji dotyczących miksu energetycznego (struktury udziału poszczególnych źródeł w produkcji energii) jest wymagana jedynie wówczas, gdy unijny prawodawca wprost wskaże w celach regulacji, że pierwszorzędnym zamierzonym rezultatem jest regulacja obszaru wskazanego w projektowanym przepisie. W myśl poglądów TSUE, w przypadku wprowadzenia zakazu rejestracji nowych samochodów spalinowych wymóg jednomyślności nie obowiązuje, ponieważ pierwszym celem tego rozwiązania nie jest wpływanie na gospodarkę energetyczną, lecz ochrona środowiska.

W ocenie Prokuratora Generalnego, takie rozumienie przepisów unijnych jest sprzeczne w Konstytucją RP. Zakaz rejestracji nowych pojazdów spalinowych ma bowiem oczywisty i radykalny wpływ na kształt polskiego miksu energetycznego. Dlatego jego przyjmowanie powinno odbyć się w realiach jednomyślnego głosowania w Radzie UE.

Prokurator Generalny podkreślił, że uzurpacyjna interpretacja przepisów TFUE dokonana przez TSUE wykracza ponad to, co było przedmiotem zgody Polski wyrażonej w traktacie akcesyjnym, a następnie traktacie lizbońskim. TSUE ma prawo do interpretacji traktatów, ale nie może tego czynić w sposób arbitralny.

 

Dział Prasowy

Prokuratura Krajowa