Prokuratura Krajowa

Okoliczności sprawy

30 sierpnia 2010 roku spółka skupująca wierzytelności wystąpiła z pozwem o zapłatę kwoty 2.414,57 złotych z ustawowymi odsetkami. Spółka nabyła dochodzoną wierzytelność na podstawie umowy cesji z dnia 1 marca 2007 roku. Pierwotnie wynikała ona z zawartej przez pozwanego umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych. Powodowa spółka wskazała, że podjęła bezskuteczne próby polubownego odzyskania należnej mu kwoty, kierując do pozwanego wezwania do zapłaty.

Orzeczenie sądu

12 października 2010 roku Sąd Rejonowy w Lublinie orzekł, że pozwany w ciągu dwóch tygodni od doręczenia nakazu ma zapłacić powodowi żądaną kwotę wraz z odsetkami. Nakaz zapłaty wraz z odpisem pozwu i pouczeniem o prawie, sposobie oraz terminie wniesienia sprzeciwu został doręczony pozwanemu na adres wskazany w pozwie i odebrany przez jego matkę w dniu 18 października 2010 roku.

Od nakazu nie został wniesiony sprzeciw, a sąd nadał mu klauzulę wykonalności, w oparciu o którą komornik prowadził postępowanie egzekucyjne.

Opinie kolejnych biegłych

Zaznaczyć należy, że przeciwko pozwanemu Prokuratura Rejonowa w Grudziądzu prowadziła postępowanie karne dotyczące przestępstwa niealimentacji, zakończone skierowaniem aktu oskarżenia w dniu 25 października 2011 roku. W toku postępowania sądowego uzyskano opinię, z której wynikało, że mężczyzna w okresie objętym zarzutem tj. od lipca 2008 roku do września 2011 roku miał całkowicie zniesioną zdolność rozpoznania znaczenia czynu i pokierowania swoim postępowaniem.

Ponadto w czerwcu 2013 roku, rodzice pozwanego zainicjowali postępowanie w przedmiocie ubezwłasnowolnienia syna. W toku tego postępowania biegli potwierdzili wnioski pierwszej opinii i wskazali, że mężczyzna nie jest w stanie podejmować decyzji i kierować swoim postępowaniem, a z uwagi na chorobę nie jest w stanie zrozumieć korespondencji sądowej. 30 września 2014 roku sąd orzekł o ubezwłasnowolnieniu mężczyzny, którego opiekunem prawnym stał się ojciec.

Tożsame wnioski biegłych co do stanu zdrowia pozwanego były potwierdzane w kolejnych opiniach sądowych wywoływanych w dalszych latach.

Sąd Najwyższy zajmie się sprawą

Działając z upoważnienia Prokuratora Generalnego Zbigniewa Ziobro Zastępca Prokuratora Generalnego Robert Hernand wniósł skargę nadzwyczajną od prawomocnego nakazu zapłaty Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie z dnia 12 października 2010 roku.

Prokurator Generalny zarzucił zaskarżonemu orzeczeniu naruszenie konstytucyjnego prawa do sądu i wynikającego z niego prawa do odpowiednio ukształtowanej procedury sądowej, prawa do wysłuchania, prawa do obrony, prawa do zapewniania udziału zainteresowanych podmiotów w postępowaniu sądowym i prawa do zaskarżenia orzeczenia.

Jak podniesiono w skardze, ustalone w sprawie okoliczności bezsprzecznie wskazują, że już w dacie zainicjowania postępowania o zapłatę, a tym w bardziej w dacie wydania kwestionowanego nakazu, pozwany cierpiał na chorobę zaburzającą jego funkcje poznawcze. Mężczyzna w toku całej sprawy nie miał rozeznania co do swojego postępowania i możliwości kierowania nim i znajdował się w stanie wyłączającym świadome oraz swobodne powzięcie decyzji, a zatem miał całkowicie wyłączoną możliwość samodzielnego i osobistego działania. Ponadto nie posiadał pełnomocnika procesowego, który mógłby reprezentować jego prawa, a w postępowaniu tym nie występował – jako strażnik praworządności i ochrony obywateli – prokurator.

Podkreślono, że w tej sytuacji nie sposób przyjąć, aby nie doszło do naruszenia gwarancji procesowych pozwanego w postępowaniu, albowiem mężczyzna nie mógł bronić swoich praw, w tym również zaskarżyć wydanego przez sąd nakazu zapłaty, co godzi w konstytucyjne prawo pozwanego do sądu.

Zaznaczono również, że doręczenie nakazu przez sąd było pierwszym doręczeniem w sprawie, o której pozwany nie wiedział, stąd nie mógł spodziewać się korespondencji sądowej, która co do zasady winna być dokonywana do rąk własnych. Co więcej w doktrynie zwraca się uwagę na konieczność zachowania przez sąd szczególnej ostrożności w sięganiu do zastępczego doręczenia tego orzeczenia. Ponadto, nawet przy założeniu oddania przesyłki pozwanemu nie miał on możliwości rozeznania się w treści doręczanych dokumentów i stosownego zrozumienia, nie mógł zatem skutecznie zaskarżyć przedmiotowego orzeczenia.

Jak wskazano w skardze, gwarancje procesowe pozwanego w postępowaniu miały wymiar jedynie iluzoryczny, albowiem pozwany nie mógł wiedzieć o toczącym się postępowaniu i podjąć w nim obrony podnosząc choćby zarzut przedawnienia, który niewątpliwie w realiach sprawy uznać należy za uzasadniony, co godzi w jego konstytucyjne prawa.

Prokurator Generalny wniósł zatem o uchylenie zaskarżonego nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym przez Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania temu sądowi.

Dział Prasowy

Prokuratura Krajowa