Prokuratura Krajowa

Okoliczności sprawy 

Jedna za działających na polskim rynku firm pożyczkowych wystąpiła w dniu 22 lutego 2018 roku z pozwem, wnosząc o zasądzenie od pozwanego kwoty 8 260,71 złotych wraz z odsetkami w postępowaniu nakazowym. Uzasadniając swoje roszczenie, firma wskazała, iż mężczyzna, w związku z zawartą umową pożyczki podpisał weksel in blanco, celem zabezpieczenia roszczeń wynikających z ww. umowy. Po wezwaniu do zapłaty pozwany wpłacił kwotę  650,00 złotych i zaprzestał spłacania reszty roszczeń. Na skutek nieregulowania rat pożyczki wypowiedziano mu umowę, wypełniono weksel na kwotę objętą pozwem oraz wezwano do wykupu weksla, czego pożyczkobiorca nie uczynił.

Prawomocny nakaz zapłaty 

Nakazem zapłaty z dnia 29 marca 2018 roku Sąd Rejonowy w Wieliczce orzekł, że pozwany ma zapłacić na rzecz strony powodowej kwotę 8 260,71 złotych wraz z odsetkami ustawowymi. Powyższy nakaz zapłaty nie został zaskarżony i stał się prawomocny.

Pożyczkobiorca złożył prośbę o wniesienie skargi nadzwyczajnej i dołączył do niej kopię umowy pożyczki, z której wynika, że całkowita kwota pożyczki wynosiła 9 000,00 złotych, a całkowita kwota do zapłaty 22 320,00 złotych. Miesięczna rata opiewała na kwotę 620,00 złotych. Pożyczka została zawarta na 3 lata (36 rat), a umowa miała charakter umowy o kredyt konsumencki.

Orzeczenie narusza konstytucyjną zasadę ochrony konsumentów

Działając z upoważnienia Prokuratora Generalnego Zbigniewa Ziobro Zastępca Prokuratora Generalnego Robert Hernand wniósł skargę nadzwyczajną od prawomocnego nakazu zapłaty wydanego przez Sąd Rejonowy w Wieliczce w dniu 28 marca 2018 roku.

Prokurator Generalny zarzucił zaskarżonemu orzeczeniu naruszenie zasad określonych w Konstytucji, w tym zasady ochrony konsumentów, użytkowników i najemców przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu jako strony słabszej strukturalnie w stosunkach prywatnoprawnych z przedsiębiorcą przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi.

Jak podniesiono w skardze, Sąd Rejonowy w Wieliczce wydając kwestionowany nakaz zapłaty nie zbadał zapisów umowy pożyczki z dnia  18 września 2015 roku stanowiącej pierwotne źródło zobowiązania pozwanego, pomimo iż zaciągnął on ją w celach konsumpcyjnych, a więc spełniał ustawową definicję konsumenta, a analizowana umowa podpadała pod definicję kredytu konsumenckiego.

Badanie z urzędu postanowień umowy i ocena charakteru jej warunków przy dochodzeniu roszczeń z weksla własnego stanowiącego zabezpieczenie wierzytelności wynikającej z umowy kredytu konsumenckiego, stanowiło obowiązek sądu, jako organu państwa członkowskiego Unii Europejskiej, konieczny dla zapewnienia efektywności i skuteczności prawa wspólnotowego.

Jak podniesiono w skardze, postanowienia umowy kredytu konsumenckiego zawartej z pozwanym, które ustalały wysokość wynagrodzenia umownego na kwotę 1 404,00 złotych oraz opłaty przygotowawczej na kwotę 1 268,00 złotych, było nieważne jako zmierzające do obejścia ustawy tj. to art. 359 § 2 1 kodeksu cywilnego.

Wysokość należności z tytułu prowizji oraz opłaty przygotowawczej pozostawała w oczywistej kolizji ze świadczeniem ekwiwalentnym przysługującym pożyczkodawcy za udzielenie pożyczki, którego górną granicę określała wysokość maksymalnych odsetek od kapitału. Pożyczkodawca przez wprowadzenie do umowy postanowień dotyczących prowizji i opłaty przygotowawczej przewidział dla siebie wynagrodzenie jakiego nie mógłby osiągnąć przez zastosowanie samej tylko instytucji odsetek kapitałowych. Prowizja w wysokości określonej w umowie jak i opłata za usługę dodatkową, wyznaczała taki poziom świadczenia na rzecz pożyczkodawcy, który nie mógł być zaakceptowany ze względu na naruszenie zasady ekwiwalentności. Wysokość tej prowizji oraz opłaty przygotowawczej były tylko nieznaczenie niższe od kwoty faktycznie wypłaconej pozwanemu. Stanowiły wielokrotność należności z tytułu maksymalnych odsetek kapitałowych. Prowizja w postaci określonej w umowie, jak i opłata przygotowawcza w niczym nie różniły się od zastrzeżenia odsetek, albowiem zobowiązaniu do zapłaty tychże świadczeń, nie odpowiadało żadne inne zobowiązanie powoda jak tylko oddanie kapitału do dyspozycji pozwanego.

Nadto ustalenie wysokości prowizji i opłaty przygotowawczej na poziomie zbliżonym do pełnej wysokości rzeczywiście uzyskanych środków pieniężnych naruszało również zasady współżycia społecznego. Zastrzeganie w umowie pożyczki, zawieranej w obrocie konsumenckim, kosztów nadmiernej wysokości w postaci opłat, marż i prowizji obciążających pożyczkobiorcę, nie mających uzasadnienia w kosztach rzeczywiście poniesionych, należy ocenić jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Jak podkreślono w  skardze, firma pożyczkowa nie wykazała, że zastrzeżenia umowne określające wysokość prowizji oraz opłaty przygotowawczej w takiej wysokości, znajdowało odzwierciedlenie w realnie ponoszonych przez nią kosztach związanych z realizacją umowy pożyczki, ani nie wskazała, jakie konkretnie niezbędne obciążenia po ich stronie wytworzył sam proces zawarcia umowy.

Prokurator Generalny wniósł zatem o uchylenie zaskarżonego nakazu zapłaty i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Wieliczce.

Dział Prasowy 

Prokuratura Krajowa