Prokuratura Krajowa

Praca w szczególnych warunkach

Po ukończeniu 55 roku życia mężczyzna skierował do ZUS wniosek o przyznanie emerytury pomostowej. Począwszy od września 1977 roku był on zatrudniony w Morskim Porcie Handlowym w Gdyni początkowo jako uczeń szkoły przyzakładowej w oparciu o umowę o pracę - w celu przygotowania zawodowego na stanowisku mechanika maszyn i urządzeń przeładunkowych, a następnie po zakończeniu nauki, został zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku dźwignicowego. W związku z powołaniem do wojska,
w okresie od października 1982 do października 1984 roku mężczyzna odbywał zasadniczą służbę wojskową i w jej toku przeszedł szkolenie, uzyskując uprawnienia płetwonurka. Po zwolnieniu z wojska, począwszy od 12 listopada 1984 roku do 9 stycznia 1995 roku mężczyzna był zatrudniony na stałe i w pełnym wymiarze, wykonując pracę nurka. Natomiast od stycznia 1995 roku nadal pracował jako nurek, ale już w ramach własnej działalności gospodarczej, świadcząc usługi na rzecz różnych podmiotów.  

Sąd utrzymał w mocy odmowną decyzję ZUS

Decyzją z 28 sierpnia 2018 roku ZUS odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury pomostowej. Uzasadniając swą decyzję organ wskazał, że mężczyzna nie udowodnił odpowiedniego okresu pracy w warunkach szczególnych tj. 10 lat w przypadku zatrudnienia w charakterze nurka, czy 15 lat pracy na stanowisku dźwignicowego - wynikających z przepisów określających przesłanki do uzyskania emerytury pomostowej.

Decyzję tę zaskarżył pełnomocnik ubezpieczonego. Rozpoznający odwołanie Sąd Okręgowy w Gdańsku wyrokiem z 26 lipca 2019 roku zdecydował o jego oddaleniu, wskazując że wnioskodawca pracę nurka wykonywał 9 lat 6 miesięcy i 14 dni , a okres odbywania służby wojskowej – co do zasady podlega zaliczeniu  do stażu, od którego zależą uprawnienia do emerytury pomostowej, ale nie ma zdaniem sądu odwoławczego podstaw do zaliczenia tego okresu do czasu pracy na stanowisku nurka. W tym miejscu sąd zauważył, że przed rozpoczęciem służby wojskowej wnioskodawca pracował jako dźwignicowy  i dopiero po jej zakończeniu z zachowaniem ustawowego okresu 30 dni został zatrudniony w charakterze nurka. Zdaniem sądu odbycie w toku służby wojskowej szkolenia nie jest tożsame z zatrudnieniem na stanowisku nurka (na stałe i w pełnym wymiarze czasu pracy). Zaliczony nie mógł być również okres prowadzenia przez wnioskodawcę własnej działalności gospodarczej, bowiem prawo do emerytury w niższym wieku dotyczy wyłącznie osób zatrudnionych w ramach stosunku pracy. Zdaniem sądu zaskarżona decyzja ZUS odpowiadała prawu.

Skuteczna apelacja pełnomocnika wnioskodawcy

Pełnomocnik wnioskodawcy kwestionując powyższe stanowisko, wniósł apelację podnosząc, że w okresie odbywania służby wojskowej wnioskodawca oprócz szkolenia w jednostce wojskowej również wykonywał pracę nurka do momentu zakończenia służby, a następnie zgodnie z obowiązującymi wówczas wymogami w ciągu 30 dni od zwolnienia ze służby podjął pracę. Zdaniem skarżącego, sąd błędnie nie zaliczył tego okresu i niezasadnie odmówił prawa do emerytury pomostowej.

Wyrokiem z 26 sierpnia 2020 roku Sąd Apelacyjny w Gdańsku zmienił zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję ZUS przyznając wnioskodawcy prawo do emerytury pomostowej od 1 kwietnia 2018 roku.  W uzasadnieniu stwierdził, że kwalifikacje ubezpieczonego zdobyte w czasie służby wojskowej zostały „przeniesione” na cywilną drogę zawodową, gdzie były sukcesywnie podnoszone. Zdaniem sądu apelacyjnego sporny okres odbywania służby wojskowej należało więc zaliczyć jako okres pracy w szczególnych warunkach,
a wobec spełnienia wszystkich przesłanek przyznać prawo do emerytury pomostowej.

Skarga kasacyjna pełnomocnika ZUS

Orzeczenie sądu korzystne dla wnioskodawcy, zaskarżył tym razem pełnomocnik ZUS kierując do Sądu Najwyższego skargę kasacyjną. Wyrokiem
z 25 października 2022 roku Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku. W uzasadnieniu decyzji SN stwierdził, że ubezpieczonemu nie można zaliczyć okresu służy wojskowej jako okresu pracy w szczególnych warunkach, bowiem przed rozpoczęciem jej odbywania był on zatrudniony na stanowisku dźwignicowego, a dopiero po jej zakończeniu podjął zatrudnienie w charakterze nurka. Zdaniem sądu wobec faktu, że ubezpieczony przed rozpoczęciem służby wojskowej nie wykonywał pracy w charakterze nurka, nie można mówić o ciągłości uprawnień pracowniczych. Przyznał tym samym rację sądowi I instancji, który orzekł, że wnioskodawca nie spełnił wszystkich koniecznych przesłanek do przyznania mu prawa do emerytury pomostowej.

Rażące naruszenie przepisów

Dokonana w Prokuraturze Krajowej analiza akt tej sprawy wykazała, że Sąd Okręgowy w Gdańsku utrzymując w mocy negatywną dla ubezpieczonego decyzję ZUS, rażąco naruszył przepisy ustawy o powszechnym obowiązku obrony, pozostające w związku z ustawą o emeryturach pomostowych. Błędna ich interpretacja i niewłaściwe zastosowanie, skutkowało niezaliczeniem ubezpieczonemu okresu pełnienia czynnej służby wojskowej do pracy
w warunkach szczególnych i utraty należnej mu emerytury pomostowej
w sytuacji, gdy po uzyskaniu uprawnień do pracy w charakterze nurka przez okres prawie 2 lat pracował w tym charakterze w ramach odbywania zasadniczej służby wojskowej i dodatkowo spełnił pozostałe warunki niezbędne do uzyskania emerytury pomostowej.

W tym stanie rzeczy, w ocenie Prokuratora Generalnego koniecznym stało się wywiedzenie skargi nadzwyczajnej, bowiem kwestionowane orzeczenie nie respektuje określonych w Konstytucji RP zasad, wolności i praw człowieka
i obywatela  w tym zasady praworządności, sprawiedliwości proceduralnej, prawa do rzetelnej procedury, zasady zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz pewności i bezpieczeństwa prawnego.

Zdaniem skarżącego obowiązujące na dzień wydania wyroku przepisy ustawy
z 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych i ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczpospolitej Polskiej (w brzmieniu obowiązującym
w okresie odbywania przez ubezpieczonego zasadniczej służby wojskowej) nie wymagały po zakończeniu służby wojskowej, powrotu do poprzedniego zatrudnienia, natomiast przewidywały obowiązek wliczenia okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy,
w którym ubezpieczony ( co istotne na podstawie skierowania, a nie własnego wyboru) podjął pracę po odbyciu tej służby. Jedynym warunkiem było zgłoszenie się do pracy w ciągu 30 dni od zakończenia służby wojskowej.

Skarżący podkreślił, że ubezpieczony szczególne uprawnienia (nurka III klasy
z uprawnieniami do nurkowania do 13 m głębokości) nabył w trakcie trwającej blisko dwa lata służby wojskowej, a w późniejszym okresie po zakończeniu służby prace w tym charakterze wykonywał nieprzerwanie pond 9 lat i 6 miesięcy.  Skutkiem błędnego i sprzecznego z poczuciem sprawiedliwości wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku, ubezpieczony utracił należne mu od 1 kwietnia 2018 roku świadczenia emerytalne z tytułu pracy, którą wykonywał
w warunkach znacznej szkodliwości dla zdrowia.

Prokurator Generalny wniósł zatem o uchylenie zaskarżonego wyroku
 i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu
w Gdańsku.

Dział Prasowy

Prokuratura Krajowa