Prokuratura Krajowa

Zgodnie z tym przepisem banki, osoby w nich zatrudnione oraz osoby, za których pośrednictwem bank wykonuje czynności bankowe, są zobowiązane zachować tajemnicę bankową. Obejmuje ona wszystkie informacje dotyczące czynności bankowej, uzyskane w czasie negocjacji, w trakcie zawierania i realizacji umowy, na podstawie której bank te czynności wykonuje.

Dysponentem informacji objętych tajemnicą bankową jest osoba, której informacje dotyczą. Na piśmie może ona upoważnić bank do ujawnienia informacji wskazanej przez siebie osobie lub jednostce organizacyjnej. Udostępnienie przez bank informacji objętych tajemnicą bankową poza wolą tej osoby może nastąpić jedynie w wypadkach określonych w art. 105, art. 106a i art. 106b Prawa bankowego.

Dostęp prokuratora do informacji

Zgodnie z art. 105 ust. 3 Prawa bankowego organy państwowe i osoby, którym banki mają obowiązek przekazywać informacje stanowiące tajemnicę bankową, mogą je wykorzystywać jedynie w granicach upoważnienia określonego w ust. 1, który jest podstawą żądania informacji. Prokurator, który uzyskał informacje objęte tajemnicą bankową, może je wykorzystać tylko w toczącym się postępowaniu o przestępstwo lub przestępstwo skarbowe.

Prawo bankowe przewiduje również dostęp prokuratora do informacji stanowiących tajemnicę bankową bez jego inicjatywy, na zasadach określonych w art. 106a Prawa bankowego.

Przepisy umożliwiają również prokuratorowi uzyskanie dostępu do takich informacji w oparciu o postanowienie właściwego miejscowo sądu okręgowego. Wydawane jest ono w trybie art. 106b Prawa bankowego, w tym również – w sytuacji wskazanej w art. 106c Prawa bankowego – od podmiotów innych niż bank, którym bank ujawnił takie informacje.

Wydanie postanowienia nie jest konieczne

W swoim piśmie I Zastępca Prokuratora Generalnego – Prokurator Krajowy zwrócił uwagę, że tajemnica bankowa zaliczana jest do kategorii tajemnic zawodowych. Przepisy Prawa bankowego mają szczególny charakter w stosunku do przepisów kodeksu postępowania karnego odnoszących się do problematyki tajemnicy zawodowej. Prawo bankowe, w zakresie przez siebie uregulowanym, wyłącza stosowanie przepisów kodeksu postępowania karnego na zasadzie specjalności.

Potwierdził to Sąd Najwyższy w uchwale z 30 marca 2016 roku (sygn. akt I KZP 21/15). Sędziowie SN wskazali, że art. 105 ust. l pkt 2 lit. b Prawa bankowego stanowi samodzielną, niezależną od art. 217 par. 1 i 2 kodeksu postępowania karnego, podstawę prawną żądania przez prokuratora udzielenia przez bank informacji stanowiących tajemnicę bankową. Zgodnie z tym przepisem prokurator ma więc prawo żądać, a bank ma obowiązek udzielić, informacje objęte tajemnicą bankową.

Skoro zatem prokurator korzysta z trybu uzyskania informacji objętych tajemnicą bankową przewidzianego w art. 105 Prawa bankowego, to nie ma obowiązku wyrażania swojego żądania w formie postanowienia. Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy prokurator, w trybie art. 217 par. 1 kodeksu postępowania karnego, musi wydać postanowienie w celu zabezpieczenia oryginału dokumentu.

Jeśli prokurator uzyskuje informacje objęte tajemnicą bankową bez wydawania stosownego postanowienia, to jego żądanie nie jest objęte możliwością zaskarżenia w drodze zażalenia.

W ocenie Prokuratora Krajowego Bogdana Święczkowskiego nieuprawniony jest pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z 30 marca 2016 roku, zgodnie z którym żądanie przez prokuratora informacji objętych tajemnicą bankową powinno przybrać formę postanowienia, a bank ma możliwość złożenia zażalenia na takie postanowienie na podstawie art. 302 par. 1 lub 2 kodeksu postępowania karnego.

Materiały dołącza się do akt sprawy

W swoim piśmie do wszystkich prokuratorów regionalnych I Zastępca Prokuratora Generalnego wskazał także, że nieuprawniony jest pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z 30 marca 2016 roku, zgodnie z którym obowiązkiem prokuratora jest wydanie postanowienia rozstrzygającego o dalszym wykorzystaniu w procesie informacji objętych dyskrecją. Stanowisko to budzi zasadnicze wątpliwości.

Po uzyskaniu informacji w trybie art. 105 Prawa bankowego prokurator włącza przekazane przez bank informacje do akt sprawy. Z uwagi na fakt, że pozyskane materiały dotyczą tajemnicy bankowej, będącej rodzajem tajemnicy zawodowej, należy przy ich wykorzystaniu stosować ograniczenia i zakazy przewidziane w przepisach kodeksu postępowania karnego. Jednym z tych przepisów jest art. 226 kodeksu postępowania karnego. Stanowi on, że w kwestii wykorzystania dokumentów zawierających informacje niejawne lub tajemnicę zawodową, jako dowodów w postępowaniu karnym, stosuje się odpowiednio zakazy i ograniczenia określone w art. 178 – 181 kodeksu postępowania karnego.

O zwolnieniu od obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej decyduje w postępowaniu przygotowawczym prokurator. Może on podjąć taką decyzję dla dobra wymiaru sprawiedliwości, o czym przesądza art. 180 par. 1 kodeksu postępowania karnego. Wystarczające jest zatem załączenie uzyskanych od banku materiałów do akt sprawy. Nie ma potrzeby wydawania postanowienia o uchyleniu tajemnicy bankowej, ani tym bardziej postanowienia o wykorzystaniu uzyskanych informacji w procesie karnym.

Kiedy można wnieść zażalenie

Prokurator Krajowy zwrócił uwagę, że wystąpienie do banku o udostępnienie oryginałów dokumentów objętych tajemnicą bankową powinno nastąpić w formie postanowienia. Wydane powinno być ono na podstawie art. 217 par. 1 kodeksu postępowania karnego. Należy je doręczyć bankowi, jak również ewentualnie innym osobom, których prawa rzeczowe mogą zostać naruszone.

Postanowienie takie może zostać zaskarżone na podstawie art. 236 par. 1 kodeksu postępowania karnego. Bank lub inne osoby w swoim zażaleniu kwestionować mogą wyłącznie zasadność żądania wydania oryginału dokumentu. Poza zakresem kontroli realizowanej poprzez wniesienie tego środka odwoławczego pozostaje zagadnienie zasadności żądania przez prokuratora udzielenia informacji objętych treścią tego dokumentu.

Zatrzymanie rzeczy wymaga spisania protokołu

W przypadku bezpodstawnej i nie znajdującej oparcia w obowiązujących przepisach odmowy udzielenia przez bank informacji żądanych przez prokuratora w trybie art. 105 Prawa bankowego, prokurator powinien zwrócić się do właściwego miejscowo sądu okręgowego z wnioskiem o wyrażenie zgody na udostępnienie stosownych informacji. Powinno to nastąpić w trybie art. 106b Prawa bankowego. Ewentualna odmowa wydania takiej zgody przez sąd, ze wskazaniem jako właściwej podstawy do uzyskania takich informacji art. 105 ust. 1 pkt 2 lit. b Prawa bankowego, uzasadni ponowne wystąpienie przez prokuratora do banku z żądaniem opartym na tym ostatnim przepisie. W takiej sytuacji do kierowanego do banku żądania należy załączyć kopię postanowienia sądu.

W sytuacji gdy sąd, rozstrzygając w trybie art. 106b Prawa bankowego, uwzględni wniosek prokuratura, to prokurator powinien niezwłocznie przekazać do banku informację o treści postanowienia sądu.

W praktyce mogą również pojawiać się sytuacje, w których prokurator będzie zmuszony do wystąpienia do banku z postanowieniem o żądaniu wydania rzeczy w trybie przepisów rozdziału 25 kodeksu postępowania karnego. Sytuacja taka powinna mieć jednak charakter wyjątkowy, np. gdy będzie zachodziła uzasadniona obawa utraty, zniszczenia lub usunięcia dowodów w sprawie. Zgodnie z art. 143 par. 1 kodeksu postępowania karnego zarówno przeszukanie, jak i zatrzymanie rzeczy wymaga spisania protokołu, z wyjątkiem określonym w art. 217 par. 3 zd. 2 kodeksu postępowania karnego. Z tego względu za niewłaściwą należy uznać praktykę przesyłania takich postanowień pocztą. Wydanie postanowienia o żądaniu wydania rzeczy powinno wiązać się z oddelegowaniem do wykonania tej czynności odpowiednich służb.

Kiedy można przesłuchać pracownika banku

W swoim piśmie Prokurator Krajowy Bogdan Święczkowski zwrócił ponadto uwagę, że uzyskanie informacji od banku albo od osób w nim zatrudnionych lub osób, za pośrednictwem których bank wykonuje czynności bankowe, na podstawie przepisów Prawa bankowego, nie jest tożsame z uzyskaniem informacji od świadka w drodze przesłuchania.

W przypadku potrzeby przesłuchania w charakterze świadka pracownika banku, należy stosować ograniczenia i zakazy wynikające z przepisów kodeksu postępowania karnego. Przesądza to o konieczności zwolnienia osoby przesłuchiwanej z obowiązku zachowania tajemnicy bankowej na podstawie art. 180 par. 1 kodeksu postępowania karnego.

Niezasadne jest kierowanie do sądu wniosku w trybie art. 106b Prawa bankowego, w którym prokurator domaga się wyrażenia przez sąd zgody na zwolnienie pracownika banku od obowiązku zachowania tajemnicy bankowej w związku z zamiarem przesłuchania tego pracownika w charakterze świadka. Sąd jest uprawniony do wyrażenia zgody na przekazanie przez określonego pracownika banku informacji objętych tajemnicą bankową. Nie dotyczy to jednak ujawnienia informacji w trakcie składania zeznań.

W przypadku przesłuchania pracownika banku znajdują zastosowanie przepisy kodeksu postępowania karnego odnoszące się do tajemnic prawnie chronionych. Uzależniają one możliwość przesłuchania świadka na okoliczności objęte tajemnicą, od zwolnienia tej osoby przez prokuratora lub sąd od obowiązku zachowania tajemnicy – jeżeli świadek powoła się na obowiązek jej zachowania.

Dział Prasowy

Prokuratura Krajowa