Prokuratura Krajowa

Drakońskie opłaty

Skarga ta została wywiedziona od prawomocnego nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym Sądu Rejonowego w Bielsku-Białej z 19 września 2012 r. Postępowanie to toczyło się z pozwu bielskiej spółki udzielającej pożyczek przeciwko klientce spółki zamieszkałej we Wrocławiu, która przestała spłacać pożyczkę. W pozwie spółka wskazała, że kobieta zaciągnęła dług, którego spłata zabezpieczona była wekslem in blanco. Od pozwanej spółka domagała się zapłaty ponad 13 tys. złotych, przy czym kobieta realnie otrzymała 3,6 tys. złotych, po odliczeniu wszystkich opłat, których żądała spółka. Sąd rozpoznał pozew na korzyść spółki, nakazując zapłacić kobiecie żądaną kwotę, a także blisko 2,6 tys. złotych kosztów procesu.

Konstytucyjna ochrona konsumenta

Analiza postępowania przeprowadzona w Wydziale Skargi Nadzwyczajnej Prokuratury Krajowej wykazała, że sąd oparł się tylko na przepisach kodeksu postępowania cywilnego, które w tego typu sprawach przewidują kontrolę treści weksla, bez rozpoznania zapisów umowy. Tego rodzaju działanie jest sprzeczne z innymi obowiązującymi w Polsce przepisami – przede wszystkim z art. 76 Konstytucji RP, ale także z dyrektywami unijnymi 93/13 i 2008/48. Przepisy te dotyczą zapewnienia skutecznej ochrony konsumenta przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Aby zostały spełnione, konieczne jest nie tylko zbadanie czy wierzytelność istnieje, ale również zbadanie umowy oraz ustalenie, czy wytoczenie powództwa nie stanowi nadużycia prawa przez instytucję kredytową wobec konsumenta, który nie jest profesjonalistą. Intencją ustawodawcy nie jest tu faworyzowanie konsumentów, lecz urzeczywistnienie zasady równorzędności stron stosunków cywilnoprawnych.

Orzecznictwo TK

Takie spojrzenie na problem zobowiązań kredytowych znajduje wyraz m.in. w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego. I tak na przykład w wyroku z 2011 roku Trybunał Konstytucyjny orzekł, że „konsument jest słabszą stroną stosunku prawnego i z tej racji wymaga ochrony, a więc pewnych uprawnień, które doprowadziłyby do przynajmniej zrównania pozycji kontrahentów”.

Złamane zasady współżycia społecznego

W przedmiotowej sprawie spółka zastrzegła wysokość marż, opłat i prowizji obciążających pożyczkobiorcę na poziomie nie mającym uzasadnienia w realnie poniesionych kosztach i ryzyku. Tym samym umowę tę ocenić należy jako sprzeczną z zasadami współżycia społecznego. Okoliczność ta powinna prowadzić do uznania umowy za nieważną już na gruncie art. 58 §2 kodeksu cywilnego, który wprost stwierdza, że „nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego”.

Również brak indywidualnego uzgodnienia postanowień umowy z konsumentką powinny prowadzić – zgodnie z art. 385 kc – do uznania postanowień umowy za niewiążące dla konsumentki.

Wniosek o uchylenie orzeczenia

W skierowanej do Sądu Najwyższego skardze nadzwyczajnej na niekorzyść bielskiej spółki Prokurator Generalny Zbigniew Ziobro z uwagi na naruszenia przepisów Konstytucji RP oraz kodeksu cywilnego domaga się uchylenia zaskarżonego nakazu zapłaty i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Bielsku-Białej.

Dotychczas Sąd Najwyższy uwzględnił 4 skargi nadzwyczajne na niekorzyść bielskiej spółki. Skargi te dały szanse wyjścia pokrzywdzonym ze spirali zadłużenia, ale też, co równie istotne, przyczyniły się do rugowania „mechanicznego” orzekania przez sądy powszechne oraz kształtowania się linii orzeczniczej, w której sędziowie pamiętają o zasadach ochrony konsumenta zapisanych w ustawie zasadniczej.

Dział Prasowy

Prokuratura Krajowa