Prokuratura Krajowa

Stan faktyczny

Nieruchomość będąca przedmiotem postępowania to działka, na której znajduje się budynek przeznaczony na cele mieszkalne. Na początku lat sześćdziesiątych nieruchomość zagospodarował ojciec i jego starszy syn. Po nabyciu działki rozpoczęto budowę domu. Formalnym inwestorem ojciec uczynił starszego z synów, który został stroną umowy kupna przedmiotowej nieruchomości. 5 kwietnia 1961 roku zostało wydane na jego rzecz pozwolenie na budowę segmentu w zabudowie bliźniaczej.

Następnie, 13 listopada 1963 roku w Państwowym Biurze Notarialnym została zawarta umowa, na podstawie której Skarb Państwa ustanowił na rzecz starszego brata i jego żony użytkowanie wieczyste tej nieruchomości na 99 lat licząc od dnia 13 listopada 1963 roku. Od tej pory małżeństwo to ponosiło opłaty za wieczyste użytkowanie tej nieruchomości.

Młodszy brat ożenił się kilka lat później i w 1968 roku zamieszkał wraz z żoną na przedmiotowej nieruchomości. Zajął parter budynku i od 6 sierpnia 1968 roku oboje byli zameldowani pod tym adresem na pobyt stały. Ogród znajdujący się na nieruchomości od strony bramy użytkował młodszy brat, a część za budynkiem mieszkalnym starszy brat.

Organy administracji państwowej za użytkowników wieczystych nieruchomości uznawały starszego brata wraz z żoną, którzy 10 kwietnia 2008 roku złożyli wniosek o przekształcenie prawa wieczystego użytkowania przedmiotowej nieruchomości w prawo własności.

Starszy brat zmarł 4 listopada 2009 roku. Spadek po nim nabyli: żona, córka oraz wnukowie. Młodszy brat zmarł w 2010 roku, a jego spadkobiercami byli żona i dwie córki.

Postępowanie w przedmiocie zasiedzenia

26 października 2010 roku żona starszego brata zwróciła się do Sądu Rejonowego Warszawa-Mokotów w Warszawie o stwierdzenie nabycia przez zasiedzenie udziału w wysokości 1/2 w prawie użytkowania wieczystego ustanowionym na przedmiotowej nieruchomości oraz o stwierdzenie nabycia przez zasiedzenie udziału w wysokości 1/2 w prawie własności budynku posadowionego na powyższej nieruchomości na zasadzie ustawowej wspólności małżeńskiej na rzecz jej oraz jej męża.

Postanowieniem z dnia 18 listopada 2011 roku Sąd Rejonowy dla Warszawy – Mokotowa w Warszawie uwzględnił wniosek i stwierdził, że z dniem 7 sierpnia 1988 roku wnioskodawczyni wraz z mężem, nabyła na zasadach małżeńskiej wspólności ustawowej, w drodze zasiedzenia, udział w wysokości 1/2 w prawie użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej oraz, że nabyli oni udział w wysokości 1/2 w prawie własności budynku mieszkalnego o kubaturze 621 m3 segmentu południowego, posadowionego na opisanej powyżej nieruchomości gruntowej.

Powyższe orzeczenie w całości zaskarżyła żona starszego brata oraz córka. Skarżące wniosły o zmianę zaskarżonego postanowienia przez oddalenie wniosku, ewentualnie uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu.

Postanowieniem z 11 czerwca 2012 roku Sąd Okręgowy w Warszawie uwzględnił apelację uczestniczek  i zmienił postanowienie Sądu Rejonowego z 18 listopada 2011 roku, w ten sposób że oddalił wniosek oraz ustalił, że każdy z uczestników ponosi koszty związane ze swym udziałem w sprawie.

Na skutek wniesionej przez wnioskodawczynię skargi kasacyjnej, Sąd Najwyższy  postanowieniem z 21 czerwca 2013 roku uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania.

Postanowieniem z 5 grudnia 2013 roku Sąd Okręgowy w Warszawie, po ponownym rozpoznaniu sprawy, oddalił obie apelacje.

Od powyższego postanowienia skargi kasacyjne wniosły żona starszego brata i jego córka, jednakże Sąd Najwyższy postanowieniem z 17 czerwca 2015 roku skargi te oddalił.

Orzeczenie wydane z rażącym naruszeniem prawa

Prokurator Generalny w skardze nadzwyczajnej zarzucił naruszenie zasad, wolności i praw człowieka i obywatela, określonych w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku, tj. prawa do własności oraz do innych praw majątkowych określonych w art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji RP – poprzez uznanie, że wnioskodawczyni wraz z mężem nabyli na zasadach małżeńskiej wspólności ustawowej, w drodze zasiedzenia, udział w wysokości 1/2 w prawie użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej oraz że nabyli udział w wysokości 1/2 w prawie własności budynku mieszkalnego, położonego na nieruchomości gruntowej, podczas gdy na nieruchomości w tym samym czasie zamieszkiwali właściciele domu, na rzecz których 13 listopada 1963 roku Skarb Państwa ustanowił użytkowanie wieczyste wskazanej działki.

Zdaniem skarżącego orzeczenie zasiedzenia działki przez wnioskodawczynię i jej męża stanowiło naruszenie prawa do własności i prawa użytkowania wieczystego starszego brata i jego żony, w sytuacji gdy korzystanie z przedmiotowych nieruchomości zostało im umożliwione grzecznościowo, a nadto, gdy wszelkie dokumenty związane z tą nieruchomością wystawiane były na starszego brata i ewentualnie na jego żonę.

Prokurator Generalny podniósł, że analiza kwestionowanego orzeczenia Sądu dowodzi, iż konstytucyjną zasadę ochrony własności sąd w niniejszej sprawie pominął. Pominął również to, że zasiedzenie biegnie przeciwko osobie, która wprawdzie legitymuje się tytułem prawnym do nieruchomości, ale ze swego prawa nie korzysta. Warunek  ten w niniejszej sprawie także nie został spełniony, bowiem właściciel nie dopuścił się zaniedbań w korzystaniu ze swych właścicielskich uprawnień.

Prokurator Generalny wskazał jednocześnie na oczywistą sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego polegającą na przyjęciu, że posiadanie wnioskodawczyni i jej męża miało charakter samoistny podczas, gdy na nieruchomości w tym samym czasie zamieszkiwali właściciele domu posiadający tytuł prawny do nieruchomości.

Prokurator Generalny zarzucił także naruszenie konstytucyjnej zasady legalizmu wyrażonej w art. 7 Konstytucji RP, a także zasady ochrony praw słusznie nabytych określonej w art. 2 Konstytucji RP polegającej na ograniczeniu przyznanego użytkownikom wieczystym prawa do nieruchomości i do budynku poprzez stwierdzenie zasiedzenia części niewyodrębnionej nieruchomości.

Zdaniem skarżącego Sąd Okręgowy dokonał błędnej wykładni przepisów art. 710 k.c. w zw. z art. 713 k.c. polegającą na przyjęciu, iż posiadanie przez wnioskodawczynie i jej męża nieruchomości miało charakter samoistny, podczas, gdy korzystali oni z niej na podstawie prawnie dopuszczalnej ustnej umowy użyczenia i w związku z tym ponosili koszty utrzymania rzeczy i czynili nakłady.

Wniosek o uchylenie postanowienia

Prokurator Generalny wniósł zatem o uchylenie w całości zaskarżonego postanowienia Sądu Rejonowego dla Warszawy Mokotowa w Warszawie z dnia 18 listopada 2011 roku i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez zmianę zaskarżonego postanowienia i oddalenie w całości wniosku lub ewentualnie przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Warszawie.

Dział Prasowy
Prokuratura Krajowa