Prokuratura Krajowa

Wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu

Sąd Okręgowy w Poznaniu 6 listopada 2008 roku wydał wyrok w sprawie o przyznanie odszkodowania i zadośćuczynienia Stanisławowi J., który w stanie wojennym był 7 miesięcy internowany przez komunistyczne władze za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. W postępowaniu tym Sąd Okręgowy w Poznaniu zasądził od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy kwotę 20 tysięcy złotych tytułem zadośćuczynienia.

Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego

W dacie wydania tego wyroku obowiązywał przepis art. 8 ust. 1 ustawy z 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. Przepis ten ograniczał wysokość odszkodowania i zadośćuczynienia do kwoty 25 tysięcy złotych.

Trybunał Konstytucyjny 1 marca 2011 roku orzekł, że  art. 8 ust. 1a ww. ustawy jest niezgodny z Konstytucją RP. Orzeczenie to zapadło już po uprawomocnieniu się wyroku Sądu Okręgowego.

Sąd Apelacyjny nie wznowił postępowania

Postanowieniem z 14 czerwca 2012 roku Sąd Apelacyjny w Poznaniu oddalił wniosek pełnomocnika Stanisława J. o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Poznaniu z 6 listopada 2008 roku. Sąd wskazał, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie dawał podstaw do stwierdzenia, że rzeczywista szkoda i krzywda, wynikłe z internowania uzasadniały zasądzenie kwoty wyższej niż 25 tys. złotych. Sąd uznał także, że skoro wyrok na podstawie którego Stanisław J. otrzymał zadośćuczynienie w kwocie 20 tysięcy złotych nie został przez niego zaskarżony, to pozwala to przyjąć, że zasądzono kwota go satysfakcjonowała.

Powołując się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 1 marca 2011 roku sąd wskazał, że warunkiem skutecznego wystąpienia z wnioskiem powinno być kumulatywne spełnienie trzech warunków: orzeczenia przez sąd na podstawie uchylonych później przepisów, żądania w pierwotnym wniosku kwoty ponad 25 złotych i wyceny szkody i krzywdy na kwotę wyższą, niż 25 tys. złotych. W ocenie sądu sytuacja taka nie miała miejsca, co skutkowało oddaleniem wniosku. Postanowienie wydano z naruszeniem zasady demokratycznego państwa prawnego.

Z rozstrzygnięciem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu nie zgodził się Minister Sprawiedliwości Prokurator Generalny Zbigniew Ziobro. Działając z jego upoważnienia skargę nadzwyczajną do Sądu Najwyższego złożył prokurator Robert Hernand – Zastępca Prokuratora Generalnego.

W skardze nadzwyczajnej zaskarżył postanowienie w całości jako naruszające zasady, wolności i prawa człowieka i obywatela określone w Konstytucji RP, jak również przepisy kodeksu postępowania karnego.

W ocenie Zastępcy Prokuratora Generalnego Sąd Apelacyjny w Poznaniu dokonał błędnej interpretacji wyroku Trybunału Konstytucyjnego przez co uniemożliwił wnioskodawcy uzyskanie należnej rekompensaty. Orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Poznaniu pozostaje  w sprzeczności z zasadą sprawiedliwości społecznej i równości wobec prawa.

Ponadto w ocenie Zastępcy Prokuratora Generalnego Sąd nie zagwarantował również ochrony praw majątkowych wnioskodawcy w tym jego roszczeń odszkodowawczych. Tym samym wnioskodawca został pozbawiony przez Sąd możliwości dochodzenia odszkodowania i zadośćuczynienia w kwocie wyższej niż 25 tysięcy złotych.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu w dowolny sposób przyjął, że kwota zadośćuczynienia jaką otrzymał wnioskodawca jest adekwatna. W skardze nadzwyczajnej Zastępca Prokuratora Generalnego zwrócił uwagę, że wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu nie zawierał uzasadnienia. Nie można zatem uznać, że kwota zadośćuczynienia wyczerpywała w całości roszczenia wnioskodawcy. Sąd Apelacyjny poprzez oddalenie wniosku o wznowienie postępowania dopuścił się rażącej obrazy przepisów prawa procesowego oraz wydał wyrok wbrew orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego.

Prokurator Generalny wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu w Poznaniu do ponownego rozpoznania.

Nowelizacja ustawy o Sądzie Najwyższym

Możliwość kierowania skargi nadzwyczajnej do Sądu Najwyższego została wprowadzona nowelizacją ustawy o Sądzie Najwyższym z 16 czerwca 2018 roku. Artykuł 89 przewiduje, że skarga może być wniesiona od prawomocnego orzeczenia sądu powszechnego lub sądu wojskowego kończącego postępowanie, jeżeli jest to konieczne dla zapewnienia zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej. Ponadto skarga może być skierowana, jeśli orzeczenie narusza zasady lub wolności i prawa człowieka i obywatela określone w Konstytucji, orzeczenie w sposób rażący narusza prawo przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie, lub zachodzi oczywista sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego.

Termin do wniesienia skargi nadzwyczajnej wynosi pięć lat od dnia uprawomocnienia się zaskarżonego orzeczenia, natomiast w przypadku skierowania kasacji albo skargi kasacyjnej – roku od dnia ich rozpoznania.

Skargę nadzwyczajną może wnieść Prokurator Generalny oraz inne podmioty wskazane w ustawie o Sądzie Najwyższym.

Dział Prasowy

Prokuratura Krajowa