Prokuratura Krajowa

Postępowanie w sprawie nabycia spadku

16 marca 1997 roku wnioskodawczyni zwróciła się do sądu o stwierdzenie nabycia spadku po swoich rodzicach. Z zapewnienia spadkowego złożonego przez nią oraz przez jej brata, będącego uczestnikiem postępowania, wynikało, iż w skład masy spadkowej objętej postępowaniem wchodziło gospodarstwo rolne. W toku postępowania wnioskodawczyni zeznała w szczególności, iż do śmierci ojca, a także później do 1972 roku mieszkała wraz z rodzicami i pomagała im w prowadzeniu gospodarstwa rolnego. Natomiast w chwili śmierci matki, pozostawała ona na utrzymaniu swojego męża, nigdzie nie pracowała oraz nie posiadała uprawnienia do jakiejkolwiek renty. Jednocześnie z załączonego do akt skróconego odpisu aktu urodzenia wnioskodawczyni wynikało, że ma ponad 60 lat.

Postanowieniem z dnia 29 października 1997 roku Sąd Rejonowy dla Krakowa – Nowej Huty w Krakowie stwierdził, że spadek po ojcu wnioskodawczyni, zmarłym w dniu 7 września 1966 roku, na podstawie ustawy wprost wraz z wchodzącym w skład spadku gospodarstwem rolnym nabyli żona zmarłego oraz dzieci tj. wnioskodawczyni oraz jej brat – po 1/3 części. Ponadto sąd orzekł, że spadek po matce wnioskodawczyni zmarłej w dniu 3 października 1996 roku, na podstawie ustawy wprost nabyły dzieci – wnioskodawczyni i jej brat – po 1/2 części w stosunku do całości spadku. Jednocześnie sąd uznał, że wchodzące w skład spadku gospodarstwo rolne nabył z mocy ustawy w całości tylko i wyłącznie brat wnioskodawczyni. Sąd nie sporządził uzasadnienia orzeczenia, albowiem uczestnicy w przypisanym terminie nie złożyli takiego wniosku. Dlatego też uprawomocniło się ono bez wniesienia środka zaskarżenia.

Próby wzruszenia decyzji sądu

Wnioskiem z dnia 27 stycznia 2011 roku kobieta podjęła próbę zmiany postanowienia Sądu Rejonowego dla Krakowa – Nowej Huty w Krakowie z dnia 29 października 1997 roku przez przyznanie jej prawa do dziedziczenia gospodarstwa rolnego po swej matce, na podstawie ustawy, obok brata.

Postanowieniem z dnia 6 lipca 2011 roku jej wniosek został oddalony. Podstawą prawną dla takiego stanowiska było przekroczenie przez wnioskodawczynię rocznego terminu, przewidzianego przepisami prawa.

Wniesiona apelacja od przedmiotowego orzeczenia została oddalona przez Sąd Okręgowy w Krakowie na mocy postanowienia z dnia 16 lutego 2012 roku. Wniesiona natomiast następnie skarga kasacyjna nie została przyjęta do rozpoznania przez Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 7 grudnia 2012 roku.

Sąd dopuścił się naruszenia prawa materialnego 

Działając z upoważnienia Prokuratora Generalnego Zbigniewa Ziobro Zastępca Prokuratora Generalnego Robert Hernand wniósł skargę nadzwyczajną od postanowienia sądu spadku, zaskarżając go w części dotyczącej uznania, że gospodarstwo rolne po zmarłej matce nabył jedynie syn.

Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego przychyliła się do wniosku Prokuratora Generalnego uchylając zaskarżone postanowienie w zaskarżonej części i przekazała sprawę do ponownego rozpoznania sądowi rejonowemu.

W uzasadnieniu postanowienia Sąd Najwyższy podzielił podniesiony w skardze zarzut naruszenia prawa materialnego tj. art. 1059 punkt 4 kodeksu cywilnego w związku z § 3 ustęp 1 punkt 2 i § 1 ustęp 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 12 grudnia 1990 roku w sprawie warunków dziedziczenia ustawowego gospodarstw rolnych.

Wskazał, że sąd rejonowy dopuścił się tego uchybienia poprzez uznanie, że wnioskodawczyni  w chwili otwarcia spadku nie była uprawniona z mocy ustawy do dziedziczenia gospodarstwa rolnego pomimo, że spełniała przesłanki określone we wskazanych przepisach.

Sąd Najwyższy podkreślił, że skoro z zapewnienia spadkowego i zeznań wnioskodawczyni złożonych w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku po matce wynikało, że ma ukończone 60 lat, nie wykonuje pracy, która stanowiłaby dla niej źródło utrzymania, w przeszłości stale pracowała w gospodarstwie rolnym bezpośrednio przy produkcji rolnej przez wiele lat, to spełniała ona warunki do dziedziczenia gospodarstwa rolnego określone powołanymi przepisami, a mimo to nie została powołana do dziedziczenia gospodarstwa rolnego.

Z tych wszystkich względów, w ocenie Sądu Najwyższego, zaktualizowały się przesłanki, o których mowa w art. 89 § 1 ustawy o SN, tj. zaskarżone orzeczenie w sposób rażący narusza prawo na skutek jego niewłaściwego zastosowania, a eliminacja wadliwej, zaskarżonej przez Prokuratora Generalnego części postanowienia sądu rejonowego jest konieczna dla zapewnienia zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej.

Dział Prasowy

Prokuratura Krajowa