Prokuratura Krajowa

Okoliczności sprawy

30 maja 2014 roku powód złożył do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Elblągu wniosek o przyznanie mu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Po przeprowadzonym postępowaniu wyjaśniającym, organ rentowy ustalił, że wnioskodawca zamiast wymaganych przepisami 15 lat, udokumentował jedynie 14 lat 10 miesięcy i 8 dni pracy w szczególnych warunkach (po wyłączeniu okresów zwolnień lekarskich oraz ćwiczeń wojskowych). Dlatego też ZUS odmówił mężczyźnie prawa do wcześniejszej emerytury.

Sporny okres nie wykonywania pracy

Powód nie godząc się z tą decyzją, wniósł odwołanie do Sądu Okręgowego w Elblągu, które zostało oddalone wyrokiem z dnia 15 grudnia 2014 roku. Sąd, wbrew twierdzeniom pozwanego organu ubezpieczeniowego, uznał co prawda, że okresy ćwiczeń wojskowych należało zaliczyć do okresów składkowych, jednak przyjął, iż na podstawie art. 32 ust. 1 a pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie uwzględnia się okresów nie wykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 roku wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby.

Mężczyzna odstąpił od zaskarżenia przedmiotowego wyroku w drodze apelacji, jednak podejmował dalsze działania mające na celu uznanie mu spornego okresu i zaliczenie do okresu pracy w warunkach szczególnych.

Kolejny wniosek

28 stycznia 2016 roku powód złożył kolejny wniosek do ZUS. Organ ponownie wydał decyzje odmowną, co więcej wbrew wyrażonemu stanowisku Sądu Okręgowego w Elblągu, wynikającego z pisemnego uzasadnienia wyroku z dnia 15 grudnia 2014 roku, w dalszym ciągu odmówił zaliczenia okresu ćwiczeń wojskowych do czasu pracy w warunkach szczególnych.

Wnioskodawca odwołał się od tej decyzji do Sądu Okręgowego w Elblągu. Sąd wyrokiem z dnia 24 maja 2016 roku zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Elblągu w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy prawo do emerytury od dnia 28 stycznia 2016 roku uznając, że materiał dowodowy potwierdził stanowisko ubezpieczonego. Konsekwencją tego było przyjęcie, że wnioskodawca wykazał wylegitymowanie się stażem 15 lat w warunkach szczególnych.

Apelacja od powyższego wyroku złożona przez ZUS, została oddalona przez Sąd Apelacyjny w Gdańsku. Sąd stwierdził, że art. 32 ust.la pkt 1 ustawy emerytalnej nie znajdował zastosowania w niniejszej sprawie. Wskazał, że skoro oceny stażu pracy wnioskodawcy dokonuje się na dzień 1 stycznia 1999 roku, to ocena ta powinna się odbyć na podstawie przepisów obowiązujących w tej dacie. W ocenie sądu, stanowisko organu rentowego o braku możliwości uznania za okres pracy w warunkach szczególnych, okresów przebywania na zwolnieniu lekarskim, jest całkowicie nietrafne. Sąd uznał również za wadliwe stanowisko ZUS o braku możliwości zaliczenia okresów ćwiczeń wojskowych do stażu pracy.

Emerytura przyznana, jednak nie w pełni

Organ rentowy, w wykonaniu wyroku sądu apelacyjnego, decyzją z dnia 17 lutego 2017 roku przyznał mężczyźnie emeryturę od dnia 28 stycznia 2016 roku tj. od daty określonej w wyroku Sądu Okręgowego w Elblągu z dnia 24 maja 2016 roku.

Mając na uwadze wskazania sądu apelacyjnego co do błędów organu rentowego w ustalaniu jego prawa do emerytury, powód zwrócił się do ZUS o wypłatę świadczenia emerytalnego za okres od 23 czerwca 2014 roku do  28 stycznia 2016 roku.

Organ rentowy jednak odmówił wnioskodawcy ponownego ustalenia początkowego terminu prawa do emerytury powołując się na prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w Elblągu z dnia 15 grudnia 2014 roku i związanie organu jego treścią.

Skarga nadzwyczajna Prokuratora Generalnego  

Wobec zaistniałej sytuacji Prokurator Generalny Zbigniew Ziobro w skierował do Sądu Najwyższego skargę nadzwyczajną zarzucając zaskarżonemu orzeczeniu, rażące naruszenie przepisów prawa materialnego i wywodzonej z art. 2 Konstytucji RP zasady zaufania obywatela do państwa i jego organów, wiążącej się ściśle z bezpieczeństwem prawnym jednostki i wyrażającej się również w możności oczekiwania przez obywatela, by organy Państwa prawidłowo stosowały obowiązujące przepisy.

Jak zaznaczono w skardze, gdyby organ rentowy, jak i Sąd Okręgowy w Elblągu dokonał prawidłowej wykładni przepisu art. 32 ust. 1 a ustawy emerytalnej i zaliczył oba omawiane sporne okresy, na co jednoznacznie zwrócił uwagę Sąd Apelacyjny w Gdańsku, prawo wnioskodawcy do emerytury powinno być ustalone od dnia 23 czerwca 2014 roku.

Wskutek wydania błędnej decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 23 lipca 2014 roku utrzymanej w mocy także błędnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Elblągu z dnia 15 grudnia 2014 roku powód utracił świadczenia emerytalne za okres od 24 czerwca 2014 roku do 27 stycznia 2016 roku. Jest to okres wynoszący łącznie 1 rok 7 miesięcy i 3 dni. Gdyby orzeczenie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub sądu    były zgodne z obowiązującym prawem mężczyzna uzyskałby za ten okres świadczenia emerytalne w kwocie prawie 80 tyś zł brutto.

Jak wskazano w skardze, przyznanie wnioskodawcy prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym było możliwe już na etapie postępowania administracyjnego, w toku którego wnioskodawca przedłożył wymagane i prawidłowo sporządzone świadectwa pracy w warunkach szczególnych. Nieuwzględnienie okresów zasiłkowych było nieuzasadnione i wynikało z zastosowania przez organ rentowy nieprawidłowej wykładni przepisów ustawy emerytalnej.

Zaskarżony wyrok wydany z rażącym naruszeniem prawa

Sąd Najwyższy podzielił zasadność zarzutu Prokuratora Generalnego wskazując, że Sąd Okręgowy w Elblągu orzekając w niniejszej sprawie w sposób rażący naruszył przepisy art. 184 ust 1 oraz art. 32 ust 1a pkt 1 ustawy emerytalno-rentowej  poprzez ich błędną interpretację i niewłaściwe zastosowanie, a co znamienne, rozstrzygnięcie swoje wydał wbrew ujednoliconemu i ugruntowanemu już w dacie orzekania orzecznictwu Sądu Najwyższego.

Konsekwencją błędnej wykładni i niewłaściwego zastosowania przepisów było utrzymanie w mocy niesłusznej i krzywdzącej decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, przez co wnioskodawca pozbawiony został należnych mu świadczeń emerytalnych. Wobec stwierdzenia również istotnego naruszenia zasady zaufania obywatela do państwa oraz funkcjonowania w obrocie prawnym sprzecznych orzeczeń sądowych wydanych w oparciu o ten sam stan faktyczny, Sąd Najwyższy zgodnie z wnioskiem Prokuratora Generalnego, uchylił zaskarżone orzeczenie i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Elblągu.

Dział Prasowy

Prokuratura Krajowa