Prokuratura Krajowa

Trybunał Konstytucyjny rozpoznał dziś skargę konstytucyjną Dariusza Barskiego z 15 stycznia 2024 r. (sygn. SK 13/24).

W skardze tej Dariusz Barski wniósł o uznanie, iż art. 47 § 1 i 2 ustawy „Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo o prokuraturze rozumiany w ten sposób, że „prokurator pozostający w dniu wejścia w życie ustawy z dnia 28 stycznia 2016 r. Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo o prokuraturze w stanie spoczynku może wrócić na swój wniosek do służby na ostatnio zajmowane stanowisko lub stanowisko równorzędne jedynie w okresie dwóch miesięcy od dnia wejścia w życie tejże ustawy, tj. w okresie od 4 marca 2016 r. do 4 maja 2016 r. - jest niezgodny z art. 60 Konstytucji RP w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP.”
 

Stanowisko Prokuratora Generalnego

W związku z powyższą skargą Prokurator Generalny Adam Bodnar w dniu 28 lutego 2024 r. skierował do Trybunał Konstytucyjnego pisemne stanowisko, wnosząc o umorzenie postępowania na podstawie art. 59 ust. 1 pkt 2 ustawy o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (dalej: otpTK).

W uzasadnieniu tego stanowiska Prokurator Generalny wskazał, iż skarga konstytucyjna Dariusza Barskiego jest niedopuszczalna, gdyż nie zostały spełnione wymogi formalne do jej wniesienia. Przede wszystkim skarżący Dariusz Barski nie wykorzystał przysługującej mu drogi sądowej dochodzenia swych roszczeń ze stosunku służbowego, co jest równoznaczne z niewyczerpaniem drogi prawnej zmierzającej do uzyskania ostatecznego orzeczenia o konstytucyjnych prawach skarżącego. Skarga konstytucyjna Dariusza Barskiego dotknięta jest zatem oczywistym brakiem formalnym, który wyklucza możliwość jej merytorycznego rozpoznania.

Udział Prokuratora Generalnego

Prokurator Generalny nie był reprezentowany na rozprawie przed Trybunałem Konstytucyjnym w dniu 22 listopada 2024 r. z uwagi na stanowisko Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej wyrażone w uchwale z dnia 6 marca 2024 r. w sprawie „usunięcia skutków kryzysu konstytucyjnego z lat 2015-2023 w kontekście działalności Trybunału Konstytucyjnego”.

W uchwale tej stwierdzono m.in., że naruszenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i prawa w działalności Trybunału Konstytucyjnego osiągnęły skalę uniemożliwiającą temu organowi wykonywanie ustrojowych zadań w zakresie kontroli konstytucyjności prawa, w tym ochrony praw człowieka i obywatela. Zdaniem Sejmu obecnie funkcjonujący organ nie jest zdolny do realizacji zadań Trybunału Konstytucyjnego określonych w art. 188 i art. 189 Konstytucji RP, co wymaga ponownej kreacji sądu konstytucyjnego zgodnie z zasadami konstytucyjnymi oraz z uwzględnieniem głosu wszystkich sił politycznych szanujących porządek konstytucyjny.

O swoim stanowisku Prokurator Generalny poinformował Trybunał Konstytucyjny pismem z 13 listopada 2024 r.

Wyłączenie sędziów

Skarga Dariusza Barskiego została rozpoznana przez PK w składzie: sędzia Krystyna Pawłowicz (przewodnicząca), sędzia Stanisław Piotrowicz (sprawozdawca), sędzia Zbigniew Jędrzejewski, sędzia Bartłomiej Sochański oraz sędzia Julia Przyłębska.

W wyznaczonym składzie orzekającym zasiada dwoje sędziów (Krystyna Pawłowicz i Stanisław Piotrowicz) podlegających wyłączeniu z udziału w rozpoznaniu konstytucyjności ustawy „Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o prokuraturze”, albowiem uczestniczyli w jej uchwaleniu. 

Po pierwsze, Krystyna Pawłowicz i Stanisław Piotrowicz brali czynny udział w pracach nad projektem ww. ustawy w Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka, przy czym Stanisław Piotrowicz posiedzeniom tej komisji przewodniczył (w dniach 14 stycznia 2016 r., 22 stycznia 2016 r. oraz 28 stycznia 2016 r.).

Po drugie, sędziowie ci, jako posłowie, w dniu 28 stycznia 2016 zagłosowali za przyjęciem ww. ustawy przez Sejm RP.

Zgodnie z art. 39 otpTK sędzia Trybunału Konstytucyjnego podlega wyłączeniu z udziału w rozpoznawaniu sprawy, jeżeli uczestniczył w wydaniu aktu normatywnego będącego przedmiotem skargi konstytucyjnej.

W sprawie zachodzą również inne uzasadnione wątpliwości co do bezstronności sędziów Krystyny Pawłowicz i Stanisława Piotrowicza. Po kilku godzinach od wniesienia przedmiotowej skargi konstytucyjnej (15 stycznia 2024 r.) sędzia Krystyna Pawłowicz wydała jednoosobowo „postanowienie zabezpieczające”, pomimo oczywistych braków formalnych skargi Dariusza Barskiego. W stanowisku z dnia 23 stycznia 2024 r. Prokurator Generalny Minister Sprawiedliwości uznał to postanowienie za nieistniejące (sententia non existens) i niewywołujące skutków prawnych, gdyż wydane zostało z rażącym naruszeniem prawa. Prokurator Generalny wskazał wówczas, iż postanowienie to jest wadliwe także ze względu na rażące złamanie zasad apolityczności, bezstronności i niezawisłości sędziowskiej. Stanowisko to zostało uzasadnione również (poza powyższą przesłanką dot. wyłączenia sędziego) faktem, iż Krystyna Pawłowicz w 2011 r. została wybrana do Sejmu RP VII kadencji z tej samej partyjnej listy wyborczej („Prawo i Sprawiedliwość”), z której wybrany został skarżący Dariusz Barski. To samo dotyczy sędziego i byłego posła PiS Stanisława Piotrowicza.
 

Dopuszczalność skargi konstytucyjnej

Konieczność wyczerpania drogi sądowej wynika zarówno z przepisów, jak i z utrwalonego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego.

Zgodnie z art. 79 Konstytucji RP skargę konstytucyjną można wnieść w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo o obowiązkach określonych w Konstytucji.

Natomiast zgodnie z art. 77 i art. 53 otpTK skarga konstytucyjna może być wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu 3 miesięcy od dnia doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Skarga powinna zawierać udokumentowanie daty doręczenia wyroku, decyzji lub innego rozstrzygnięcia.

W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego wielokrotnie podkreślano, iż merytoryczne rozpoznanie skargi konstytucyjnej jest możliwe wyłącznie po ustaleniu, iż skarga spełnia wymagania procesowe (formalne), w tym skarżący musi wyczerpać środki toku instancyjnego. Skarga nie może zastępować zwykłych środków odwoławczych.
Przykładowo w postanowieniu z dnia 9 kwietnia 2019 r. o sygn. akt SK 7/19 Trybunał Konstytucyjny orzekł o niedopuszczalności merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej w sytuacji niespełnienia warunków formalnych, wskazując w uzasadnieniu między innymi: „skarga konstytucyjna może być wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu 3 miesięcy od dnia doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Orzeczenie musi mieć bowiem charakter ostateczny. Złożenie skargi konstytucyjnej jest więc związane z bezskutecznym wyczerpaniem zwykłych środków zaskarżenia określonych w stosownych przepisach proceduralnych. Skarga konstytucyjna ma ze swej istoty charakter subsydiarny wobec innych środków służących ochronie praw i wolności konstytucyjnych. Jest środkiem ochrony wolności i praw, który może być wykorzystany dopiero wtedy, gdy w jednostkowej sprawie sądowej lub administracyjnej postępowanie zostało przeprowadzone i ostatecznie zakończone.”

W tym samym orzeczeniu wskazano nadto: „przedmiotem zaskarżenia skargą konstytucyjną może być wyłącznie przepis ustawy lub innego aktu normatywnego. Skarżący nie może zatem kwestionować stosowania przepisu. Przedmiotem kontroli Trybunału Konstytucyjnego nie są akty stosowania prawa, a więc orzeczenia lub ostateczne decyzje zapadłe w indywidualnych sprawach skarżących. Dlatego niedopuszczalna jest skarga konstytucyjna na stosowanie prawa.

W postanowieniu z 4 lutego 1998 r. (sygn. Ts 1/97) TK wskazał, iż „jeżeli istnieje droga kontroli sądowej rozstrzygnięć naruszających prawa i wolności skarżącego, to dopiero jej wyczerpanie otwiera drogę do wniesienia skargi konstytucyjnej. Dopóki bowiem nie został wyczerpany tok instancji nie można ocenić, czy mamy do czynienia z niekonstytucyjnością aktu normatywnego jako podstawy orzeczenia, czy z wadliwością aktu stosowania prawa.

Nie ulega wątpliwości, iż w niniejszej sprawie droga sądowa Dariuszowi Barskiemu przysługiwała i nie została wyczerpana.

„Droga sądowa”

Zgodnie z art. 101 § 1 Prawa o prokuraturze "w sprawach o roszczenia ze stosunku służbowego prokuratorowi przysługuje droga postępowania przed sądem właściwym dla spraw pracowniczych".

Prokurator w stanie spoczynku nadal pozostaje w stosunku służbowym. Co prawda treść stosunku służbowego prokuratora w stanie spoczynku jest inna (nie ma obowiązku wykonywania pracy, otrzymuje uposażenie a nie wynagrodzenie), jednakże nie zmienia to faktu, iż jest prokuratorem i może dochodzić roszczeń ze stosunku służbowego przed sądem pracy (wyrok Sądu Najwyższego z 5 grudnia 1996 r. o sygn. I PRN 106/95, wyrok SN z 6 stycznia 1999 r. o sygn. akt III RN 180/98, postanowienie SN z 14 lipca 2016 r. o sygn. III PO 3/16).

W niniejszej sprawie przysługująca Dariuszowi Barskiemu na zasadach ogólnych droga sądowa nie została wyczerpana. Skarżący nawet nie próbował z drogi tej skorzystać. Zdarzenie, które zdaniem skarżącego naruszyło jego prawa, miało miejsce w dniu 12 stycznia 2024 r. (piątek). Skarżący skargę konstytucyjną złożył w dniu 15 stycznia 2024 r. (poniedziałek).

Tym samym Dariusz Barski nie wyczerpał istniejącej drogi prawnej zmierzającej do uzyskania ostatecznego orzeczenia. W takiej sytuacji merytoryczne rozpoznanie skargi i wydanie orzeczenia było niedopuszczalne. Niedopuszczalność wydania orzeczenia jest jedną z obligatoryjnych przesłanek umorzenia postępowania (art. 59 ust. 1 pkt 2 otpTK), o co wniósł Prokurator Generalny w piśmie z dnia 28 lutego 2024 r.


prok. Anna Adamiak
Rzecznik prasowy
Prokuratora Generalnego