Prokuratura Krajowa

Okoliczności sprawy

Pozwana zawarła w dniu 17 grudnia 2015 roku umowę pożyczki. Zgodnie z zapisami umowy kobiecie wypłacono 4 000,00 złotych. Jednakże całkowita kwota zobowiązania wyniosła 10 752,00 złotych i składały się na nią koszty ubezpieczenia pożyczki w wysokości 5 745,00 złotych, opłaty przygotowawczej w wysokości 591,00 złotych oraz wynagrodzenia umownego w wymiarze 416,00 złotych. Miesięczna rata opiewała na 448,00 złotych. Pożyczkę zawarto na 2 lata. Umowa została zabezpieczona wekslem, a ponadto pożyczkobiorczyni była zobowiązana do zabezpieczenia spłaty pożyczki poprzez wyrażenie zgody na objęcie jej ochroną ubezpieczeniową.

Pismem z dnia 9 marca 2016 roku firma pożyczkowa wypowiedziała kobiecie umowę wzywając do zapłaty 12 969,53 złotych. Ponadto poinformowano pozwaną o wypełnieniu weksla i wezwano do jego wykupu w ciągu 30 dni pod rygorem skierowania sprawy na drogę sądową.

Orzeczenie sądu

Nakazem zapłaty z dnia 16 lutego 2017 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi zasądził żądaną pozwem kwotę wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie. Nakaz zapłaty nie został przez pozwaną zaskarżony i stał się prawomocny.

Sąd Najwyższy zajmie się sprawą

Działając z upoważnienia Prokuratora Generalnego Zbigniewa Ziobro Zastępca Prokuratora Generalnego Robert Hernand wniósł skargę nadzwyczajną od prawomocnego orzeczenia sądu. 

Prokurator Generalny zarzucił zaskarżonemu orzeczeniu naruszenie zasad określonych w art. 76 Konstytucji RP, a w szczególności zasady ochrony konsumentów jako strony słabszej strukturalnie w stosunkach prywatnoprawnych z przedsiębiorcą przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi oraz rażące naruszenie prawa procesowego i materialnego.

Umowa miała konsumencki charakter

Jak podniesiono w skardze, Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi wydając nakaz zapłaty z dnia 16 lutego 2017 roku dopuścił się naruszenia wskazanej normy konstytucyjnej. Nie zbadał on bowiem zapisów pożyczki, stanowiącej pierwotne źródło zobowiązania pozwanej, pomimo że zaciągnęła ją w celach konsumpcyjnych, a więc spełniała definicję konsumenta. Co więcej analizowana umowa podpadała pod definicję kredytu konsumenckiego. Sąd pomimo posiadania takiej możliwości, nie dokonał z urzędu oceny stosunku podstawowego stanowiącego podstawę zobowiązania wekslowego pozwanej. Tym samym pozwana na etapie postępowania sądowego została pozbawiona przysługującej jej jako konsumentowi należytej ochrony sądowej.

Niewspółmierne świadczenie wzajemne

Zaznaczono, że postanowienia umowy kształtowały obowiązek pozwanej w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jej interesy. Pozwana posiadając zobowiązanie w łącznej kwocie 10 752,00 złotych otrzymała do swojej dyspozycji zaledwie 4 000,00 złotych. Tym samym musiała spłacać kwotę niemal trzykrotnie większą, co jak wskazano w skardze, ewidentnie naruszyło zasadę ekwiwalentności świadczeń.

Zwrócono również uwagę na to, że koszt ubezpieczenia znacząco przewyższał wartość rzeczywiście udzielonej kwoty pożyczki i stanowił blisko 140 % jej wysokości. Zastrzeżenie w umowie obowiązku zapłaty przez pozwaną składki ubezpieczeniowej w wysokości znacznie wyższej niż faktycznie udzielona pożyczka również w sposób rażący naruszało interes pozwanej jako konsumentki.

W skardze podkreślono, że umowa została w rzeczywistości objęta podwójnym zabezpieczeniem, a powód wykorzystując swoją silniejszą pozycję całkowicie narzucił pozwanej warunki umowy. Wskazano, że postanowienia umowy dotyczące ubezpieczenia wypełniają przesłankę klauzuli niedozwolonej określonej w art. 385³ pkt 7 kodeksu cywilnego.

Niejasne są również zapisy dotyczące kosztów windykacji i nie wyjaśniają w jaki sposób miałyby być one obliczone. Zwrócono uwagę, że opłata pobierana na ich podstawie przybrała postać kary umownej za niewykonanie umowy. Co więcej jest oderwana od kosztów jakie pożyczkodawca w rzeczywistości ponosi w celu przeprowadzenia czynności windykacyjnych. Tym samym zapisy umowy w ww. zakresie są sprzeczne z ustawą, a przez to nieważne. Do nieuprawnionego zawyżenia kosztów przez pożyczkodawcę doszło również w przypadku opłaty przygotowawczej.

W skardze wskazano, że wysokość należności z tytułu ubezpieczenia, windykacji oraz opłaty przygotowawczej pozostawała w oczywistej kolizji ze świadczeniem ekwiwalentnym przysługującym pożyczkodawcy za udzielenie pożyczki. Pozwana została obciążona zapłatą dodatkowych kosztów przy zawarciu umowy pożyczki w sytuacji, gdy brak jest jakichkolwiek podstaw do przyjęcia, iż koszty, jakie pożyczkodawca poniósł w związku z czynnościami skutkującymi zawarciem umowy i wypłatą kapitału, pozostają w choćby zbliżonej proporcji do żądanego od niej świadczenia wzajemnego. Pożyczkodawca przez wprowadzenie do umowy postanowień dotyczących ww. należności przewidział dla siebie wynagrodzenie jakiego nie mógłby osiągnąć przez zastosowanie samej tylko instytucji odsetek kapitałowych. Te opłaty w niczym nie różniły się od zastrzeżenia odsetek, albowiem zobowiązaniu do zapłaty tychże świadczeń, nie odpowiadało żadne inne zobowiązanie powoda jak tylko oddanie kapitału do dyspozycji pozwanego. Postanowienia umowne, które zastrzegały taką wysokość świadczeń powinny zostać potraktowane jako zmierzające do obejścia prawa i uznane za nieważne.

Brak wpływu pożyczkobiorcy na treść umowy

Ponadto zaznaczono, że treść umowy pożyczki nie została uzgodniona indywidualnie z pozwaną, a zawarto ją przy wykorzystaniu standardowo stosowanych przez przedsiębiorcę formularzy i ogólnych warunków umownych. Pozwana nie miała wpływu na treść umowy w zakresie jej kluczowych postanowień i nie miała wpływu na ich kształt. Przedstawiono jej do podpisania gotowy formularz, w którym wcześniej uzupełniono rubryki dotyczące kosztów ubezpieczenia i innych opłat.

Sprawy nie skierowano na rozprawę

W skardze wskazano, że wszelkie wątpliwości dotyczące stosunku podstawowego powinny być wyjaśnione w toku rozprawy, jednakże sąd pomimo takiego obowiązku nie skierował sprawy na rozprawę. Tym samym naruszył konstytucyjną zasadę ochrony konsumentów wynikającą z art. 76 Konstytucji RP, nie zapewniając konsumentowi ochrony przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Wydając nakaz zapłaty na podstawie weksla wystawionego in blanco sąd nie uwzględnił okoliczności, że służył on zabezpieczeniu wierzytelności konsumenckiej i tym samym nie uwzględnił ochrony należnej konsumentom przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi.

Prokurator Generalny wniósł zatem o uchylenie orzeczenia i przekazanie do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi. Ponadto wniósł również o wydanie przez sąd postanowienia o wstrzymaniu wykonania zaskarżonego orzeczenia do czasu ukończenia postępowania wywołanego wniesieniem skargi nadzwyczajnej, z uwagi na grożącą pozwanej niepowetowaną szkodę wynikającą z prowadzonego wobec niej postępowania egzekucyjnego.

 

Dział Prasowy

Prokuratura Krajowa