Prokuratura Krajowa

W ocenie Prokuratora Generalnego:

• art. 523 par. 3 Kodeksu postępowania karnego w zakresie w jakim dopuszcza możliwość wniesienia kasacji na niekorzyść oskarżonego w razie umorzenia postępowania z powodu zastosowania aktu łaski przez Prezydenta RP,
• art. 521 par. 1 Kodeksu postępowania karnego w zakresie, w jakim przepis ten dopuszcza możliwość wniesienia kasacji na niekorzyść oskarżonego od każdego prawomocnego orzeczenia sądu w sytuacji, gdy w kasacji zakwestionowano prawidłowość zastosowania aktu łaski przez Prezydenta RP,
• i art. 529 Kodeksu postępowania karnego rozumiany w ten sposób, że dopuszczalne jest wniesienie i rozpoznanie kasacji na niekorzyść oskarżonego w sytuacji, gdy w kasacji zakwestionowano prawidłowość zastosowania aktu łaski przez Prezydenta RP, są niezgodne z art. 139 zdanie pierwsze w związku z art. 7 i art. 10 Konstytucji RP.

W ocenie Prokuratora Generalnego dla rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego  w tej sprawie kluczowa jest przede wszystkim norma zawarta w art. 139 zdanie pierwsze Konstytucji RP dotycząca stosowania przez Prezydenta RP prawa łaski.

Konstytucja – w art. 126 – określa pozycję ustrojową Prezydenta RP jako najwyższego przedstawiciela Rzeczypospolitej Polskiej oraz gwaranta ciągłości władzy państwowej; powierza mu obowiązek czuwania nad przestrzeganiem Konstytucji RP, stanie na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa, a także nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium.

Wymienione zadania Prezydent RP wykonuje w zakresie i na zasadach, które zostały określone w Konstytucji RP i ustawach. W art. 144 ust. 3 Konstytucji RP wymienionych zostało 30  aktów urzędowych, zwanych prerogatywami Prezydenta RP.

Jedną z prerogatyw Prezydenta RP jest stosowanie prawa łaski – określone w art. 139 zdanie pierwsze Konstytucji RP. Prerogatywny charakter stosowania prawa łaski powoduje, że Prezydent RP działa „na własny rachunek” i bierze za ten akt odpowiedzialność polityczną, która może zostać wyegzekwowana jedynie przy ponownym ubieganiu się o urząd przez piastuna tego urzędu.

Konstytucja RP – w art. 139 –  nie określa dyrektyw stosowania prawa łaski. Prezydent RP posiada więc pełną swobodę w decydowaniu o kryteriach stosowania tego prawa. Prezydent RP nie ma zatem obowiązku uzasadnienia aktu łaski, decyzja o zastosowaniu prawa łaski jest też niezaskarżalna, akt łaski dla swej ważności nie wymaga nawet zgody osoby ułaskawionej. Prezydent RP stosuje prawo łaski zarówno w czasie pokoju, jak i w czasie stanu wojennego, stanu wyjątkowego, czy też stanu klęski żywiołowej – uprawnienie to nie zostało więc także  ograniczone ze względu na sytuacje, w których znalazło się państwo.

Prezydent RP, stosując prawo łaski, nie jest też związany dyrektywami ustawowymi. Prezydent RP nie jest również związany dyrektywami ułaskawieniowymi zawartymi w Kodeksie postępowania karnego. Jest to oczywiste, chociażby z tego powodu, że o zastosowaniu konstytucyjnie określonej kompetencji nie mogą decydować przepisy niższej rangi.

Prezydenckie akty łaski są też ostateczne, trwałe i niewzruszalne, ich istotą jest brak nadzoru nad ich wykonywaniem. Niemożność weryfikacji tych aktów rozciąga się na zakaz ich modyfikacji nawet przez samego Prezydenta RP (chyba że zmiana następuje na korzyść oskarżonego) oraz na przypadki, gdy akt łaski został pozyskany w wyniku przestępstwa lub wprowadzenia w błąd głowy państwa.

Prawo łaski Prezydenta RP nie jest też bezpośrednio powiązane z instytucjami prawa karnego.

Prezydenckie akty łaski nie ingerują  bezpośrednio w sprawowanie wymiaru sprawiedliwości, nie rozstrzygają o winie, nie dotykają niezawisłości sędziowskiej. Trybunał Konstytucyjny w dotychczasowym orzecznictwie kilkakrotnie nawiązywał do konstytucyjnego znaczenia prerogatyw prezydenckich.

Mając na uwadze przedstawioną wykładnię zakwestionowanych przepisów oraz wzorców kontroli konstytucyjnej, w tym także orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, za uprawnione należy uznać sformułowanie wskazanych   we wniosku zarzutów niekonstytucyjności.

Dział Prasowy
Prokuratura Krajowa