Prokuratura Krajowa

Okoliczności sprawy

7 września 2011 roku jedna  z warszawskich spółdzielni mieszkaniowych wniosła do Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi-Południe w Warszawie pozew o zapłatę kwoty 9 473,98 złotych z tytułu opłat związanych z używaniem lokalu mieszkalnego. Spółdzielnia podniosła, iż pozwany zamieszkuje w jednym z lokali, jednak nie odpowiada na kierowane do niego wezwania do zapłaty. Do pozwu załączono wezwania do spłaty zadłużenia i wykaz zadłużenia.

Zawiadomienie o terminie rozprawy dla pozwanego wraz z odpisem pozwu zostało dwukrotnie awizowane, w konsekwencji sąd uznał za skuteczne doręczenie zastępcze, a pozwany na rozprawę się nie stawił.

Orzeczenia sądów

Wyrokiem zaocznym z dnia 8 grudnia 2011 roku sąd zasądził wnioskowaną przez spółdzielnię kwotę wraz z ustawowymi odsetkami i nadał wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności. Orzeczenie zostało ekspediowane do pozwanego na wskazany w pozwie adres i podwójnie awizowane. Skutkiem tego uznano za skuteczne doręczenie zastępcze wydanego wyroku zaocznego, który uprawomocnił się 24 lutego 2012 roku. Kolejno w dniu 11 czerwca 2012 roku sąd nadał wyrokowi zaocznemu klauzulę wykonalności.

24 lutego 2014 roku pozwany wniósł do Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi-Południe w Warszawie o przywrócenie terminu do złożenia sprzeciwu od wyroku zaocznego, złożył również sprzeciw. Mężczyzna wskazał, że nigdy pod adresem, na jaki sąd kierował do niego korespondencję, nie zamieszkiwał i nie korzysta z niego, a lokal jest zamknięty i niezamieszkany. Zaznaczył, że lokal ten przysługiwał zmarłej w dniu 19 września 2003 roku lokatorce, po której toczy się postępowanie spadkowe. Podniósł ponadto, że w analogicznej sprawie przeciwko niemu,  z powództwa tej samej spółdzielni mieszkaniowej, ten sam sąd ustalił, iż pozwany nie zamieszkiwał pod kwestionowanym adresem, nie korzystał z tego lokalu, ani też nie był spadkobiercą zobowiązanym do regulowania długów spadkowych spadkodawczyni, a jedynie spadkobiercą potencjalnym. Z tych też przyczyn poprzednie powództwo o zapłatę zostało oddalone, wobec braku legitymacji biernej po stronie pozwanego.

Postanowieniem z dnia 1 sierpnia 2014 roku Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Południe w Warszawie oddalił wniosek o przywrócenie terminu i odrzucił sprzeciw od wyroku zaocznego, a także oddalił wniosek o uchylenie rygoru natychmiastowej wykonalności. Odpis tego postanowienia sąd ponownie wysłał na błędny adres. Dopiero interwencja pozwanego spowodowała prawidłową wysyłkę.

Zażalenie pozwanego na postanowienie z dnia 1 sierpnia 2014 roku zostało finalnie odrzucone oraz oddalone w poszczególnych punktach przez sąd. W toku procedowania doszło ponownie do ekspediowania korespondencji na błędny adres. Pozwany złożył kolejny sprzeciw od wyroku zaocznego, który został odrzucony w dniu 25 stycznia 2017 roku, a sąd odwoławczy oddalił zażalenie w tym zakresie.

Ponadto Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Południe w Warszawie w dniu 9 lutego 2017 roku odrzucił również skargę mężczyzny na orzeczenie z 11 czerwca 2012 roku w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności wyrokowi zaocznemu uznając ją za spóźnioną. Również w tym przypadku sąd odwoławczy oddalił zażalenie

Sąd Najwyższy zajmie się sprawą

Działając z upoważnienia Prokuratora Generalnego Zbigniewa Ziobro Zastępca Prokuratora Generalnego Robert Hernand wniósł skargę nadzwyczajną od prawomocnego wyroku zaocznego Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi- Południe w Warszawie z dnia 11 czerwca 2012 roku.

Prokurator Generalny zarzucił zaskarżonemu orzeczeniu naruszenie zasad, wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji, w tym odnoszących się ochrony zaufania obywateli do państwa oraz do rzetelnej procedury sądowej, a także prawa do sądu. Zarzucił również naruszenie w sposób rażący prawa procesowego oraz oczywistą sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego materiału dowodowego.

Jak podniesiono w skardze, brak prawidłowego zastosowania bezwzględnie obowiązujących przepisów określających prawidłowe doręczenie przesyłki sądowej, uniemożliwiło pozwanemu podjęcie skutecznych działań ochrony swoich praw na drodze sądowej, a tym samym doszło do naruszenia zasad konstytucyjnych oraz chronionych konstytucyjnie wolności i praw człowieka i obywatela.

Sąd nie zweryfikował prawidłowych danych adresowych pozwanego i dopuścił się rażącego naruszenia dyspozycji przepisu art. 139 § 1 kodeksu postępowania cywilnego, co skutkowało uznaniem za skuteczne doręczenia zastępczego wydanego wyroku zaocznego, w sytuacji, gdy przesyłka sądowa zawierająca to orzeczenie wysłana została na całkowicie dowolny adres. Pozwany nie miał możliwości skorzystania ze środków zaskarżenia wydanego wyroku zaocznego, a jego późniejsze działania okazały się nieskuteczne.

W skardze zaznaczono, iż doręczenie unormowane w art. 139 § 1 kodeksu postępowania cywilnego, czyli tak zwane doręczenie zastępcze, stanowiące fikcję doręczenia w istocie niedokonanego, jest instytucją pozostającą na granicy konstytucyjnych gwarancji prawa do sądu. Dostrzegł to Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 15 października 2002 roku, w którym – stwierdzając zgodność tego przepisu z Konstytucją – podkreślił jednak, że jego funkcją jest zapewnienie szybkości i skuteczności postępowania cywilnego, przy maksymalnym zagwarantowaniu prawa obu stron do rozpatrzenia sprawy oraz do obrony ich materialnoprawnych i procesowych interesów. Strony muszą mieć zatem zapewnioną realną możliwość odebrania kierowanych do nich pism oraz zapoznania się z ich treścią co szczególnie dotyczy tzw. pierwszego doręczenia, wywołującego najdalej idące skutki.

Adresat pisma powinien być w sposób niebudzący wątpliwości zawiadomiony o nadejściu pisma sądowego. W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalone jest stanowisko, że jakiekolwiek uchybienie wskazanym wymaganiom powoduje nieskuteczność doręczenia.

Ponadto w skardze zwrócono uwagę na to, że sąd poczynił ustalenia, iż pozwany korzystał z kwestionowanego lokalu w Warszawie i z tego tytułu winien ponosić opłaty eksploatacyjne za ów lokal, dlatego też powództwo o zapłatę uwzględnił, podczas gdy winno zostać oddalone. Materiał dowodowy zgormadzony w sprawie  wskazuje bowiem, że pozwany nie mieszkał w tym lokalu, nie korzystał z niego i nie był nigdy w nim zameldowany. Pozwany był co prawda potencjalnym spadkobiercą po zmarłej lokatorce, ale wobec nieprzeprowadzenia postępowania spadkowego, nie był zobowiązanym do regulowania długów spadkowych spadkodawczyni. Dlatego też powództwo wobec braku legitymacji biernej po stronie pozwanego winno ulec oddaleniu.

Prokurator Generalny wniósł zatem o uchylenie zaskarżonego nakazu zapłaty w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi- Południe w Warszawie.

Dział Prasowy

Prokuratura Krajowa