Prokuratura Krajowa

Wytyczne stanowią realizację założeń Krajowego Planu Przeciwdziałania Przestępstwom Przeciwko Wolności Seksualnej i Obyczajności na Szkodę Małoletnich na lata 2023-2026, przyjętego uchwałą Rady Ministrów Nr 204  z dnia 17 października 2023 r. (M.P. z 2023 r. poz. 1235). Celem ich jest zwiększenie skuteczności działań podejmowanych wobec sprawców czynów  zabronionych popełnionych na szkodę dzieci oraz efektywne udzielanie pomocy małoletnim pokrzywdzonym przestępstwem.

Powszechne jednostki organizacyjne prokuratury wypełniają swoje ustawowe obowiązki w zakresie podejmowania działań zmierzających do przeciwdziałania przestępstwom przeciwko wolności seksualnej i obyczajności na szkodę małoletnich poprzez:

• prowadzenie i nadzorowanie postępowań przygotowawczych oraz sprawowanie funkcji oskarżyciela publicznego przed sądem,
• udzielanie pomocy pokrzywdzonym,
• współpracę z właściwymi miejscowo okręgowymi lub lokalnymi punktami pomocy pokrzywdzonym prowadzonymi przez uprawnione do tego podmioty.

Dla zwiększenia efektywności współdziałania z przedstawicielami instytucji państwowych zaangażowanych w ściganie tej kategorii przestępstw, wyznaczeni w prokuraturach okręgowych i Prokuraturze Krajowej koordynatorzy będą współpracować z koordynatorami odpowiednich Komend Policji, zarządów Centralnego Biura Zwalczania Cyberprzestępczości i oddziałów Straży Granicznej.

Zawarte w Wytycznych wskazówki metodyczne kładą nacisk na szczególną staranność w podejmowanych czynnościach procesowych, a także aktywność prokuratora w zakresie udzielenia małoletnim pokrzywdzonym przestępstwem jak najszybszej i profesjonalnej pomocy.

Zalecenia Prokuratora Generalnego uwzględniają szczególny charakter tych postępowań z uwagi na osobę pokrzywdzonego, tj. dzieci nieporadne z uwagi na wiek, dotknięte traumatycznymi przeżyciami w związku z popełnieniem przestępstwa na ich szkodę.

W Wytycznych podkreśla się konieczność prowadzenia czynności procesowych z udziałem tych osób w sposób gwarantujący poczucie bezpieczeństwa, a także minimalizujący potrzebę ich powtarzania, aby zapobiec wtórnej wiktymizacji. 

Prokurator zobowiązany jest do udzielenia małoletniemu wszystkich koniecznych informacji w sposób zrozumiały i wyczerpujący, w tym:

• o jego prawach w postępowaniu karnym (np. możliwość złożenia wniosku w trybie art. 41a § 1a k.k. o orzeczenie przez sąd wobec sprawcy określonych zakazów i nakazów, czy wniosku o wydanie europejskiego nakazu ochrony - art. 611 w k.p.k., w sytuacji wyjazdu małoletniego pokrzywdzonego do innego państwa członkowskiego UE),
• uprawnieniach wynikających z ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy domowej (Dz.U. z 2024 r. poz. 424, ze zm.),
• możliwości uzyskania pomocy psychologicznej od podmiotu, który otrzymał na ten cel dotację z Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej, ze wskazaniem ich listy i sposobu kontaktu zgodnie z art. 10 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka (Dz.U. z 2015 r. poz. 21).

Prokurator Generalny podkreśla znaczenie tempa prowadzonych postępowań, szczególnie tych dotyczących przestępstw seksualnych, których ofiarami są dzieci. Szybkość i sprawność działania prokuratury pozwoli na zwiększenie skuteczności w ustaleniu sprawcy przestępstwa, ale także na ochronę małoletniego przed możliwością popełnienia na jego szkodę kolejnych czynów zabronionych o tym samym charakterze.

Wytyczne nakładają na prokuratora obowiązek niezwłocznego wszczęcia postępowania przygotowawczego w sytuacji otrzymania zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa, a także z urzędu, jeżeli uzyskane informacje dają podstawę do przyjęcia, że zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia czynu zabronionego z rozdziału XXV Kodeksu karnego na szkodę małoletniego.

Działając w celu ochrony dziecka oraz zapewnienia prawidłowego toku postępowania, prokurator zobowiązany jest do podjęcia niezwłocznych działań inicjujących stosowne postępowania przed sądem opiekuńczym, a w tym:

• gdy sprawcą przestępstwa jest rodzic lub oboje rodziców prokurator niezwłocznie, nie później niż w terminie 7 dni występuje do sądu z wnioskiem o wyznaczenie reprezentanta dziecka (art. 99 § 1 k.r.o., w zw. z art. 51 § 2a k.p.k.),
• gdy sprawcą jest osoba, która pozostaje lub pozostawała w związku z jednym z rodziców małoletniego, prokurator niezwłocznie kieruje zawiadomienie do właściwego sądu opiekuńczego o wszczęcie z urzędu w trybie art. 109 § 1 k.r.o. postępowania w przedmiocie ograniczenia władzy rodzicielskiej poprzez wyłączenie rodzica od reprezentacji dziecka w zakresie toczącego się postępowania karnego.

Działania w zakresie ochrony dziecka prokurator powinien przedsięwziąć również po skierowaniu aktu oskarżenia, jeżeli nie podjęto ich w postępowaniu przygotowawczym  w sytuacji, gdy dobro małoletniego zostało naruszone lub jest zagrożone z przyczyn leżących po stronie jego opiekuna prawnego - wniosek do sądu orzekającego w sprawie karnej o złożenie do właściwego sądu rodzinnego zawiadomienia zmierzającego do pozbawienia lub ograniczenia praw rodzicielskich lub opiekuńczych. 

Wytyczne Prokuratora Generalnego akcentują konieczność zdecydowanej reakcji prokuratora, jeżeli w trakcie prowadzonego postępowania uzyska informację o użyciu gróźb lub przemocy wobec małoletnich pokrzywdzonych lub świadków, włącznie z wszczęciem postępowania karnego. W sytuacji nie uzasadniającej  prowadzenia postępowania prokurator powinien wystąpić do właściwego komendanta Policji o udzielenie małoletniemu odpowiedniej ochrony i pomocy. 

Prokurator Generalny wskazuje również na obowiązek bezzwłocznego poinformowania właściwego pracownika socjalnego o ustalonej w postępowaniu przygotowawczym sytuacji bezpośredniego zagrożenia dla życia lub zdrowia dziecka, w celu uruchomienia procedury określonej w art. 12 a ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie – odebranie dziecka.

Uwzględniając specyfikę przestępstw przeciwko wolności seksualnej i obyczajności popełnianych na szkodę małoletnich przy użyciu Internetu, opracowano Algorytm prowadzenia tego rodzaju postępowań, stanowiący załącznik do Wytycznych Prokuratora Generalnego. Algorytm ten określa wzorzec czynności jakie należy podjąć w celu prawidłowego utrwalenia i zabezpieczenia dowodów przestępstw popełnionych za pośrednictwem Internetu.

Wytyczne uzyskały pozytywną opinię Krajowej Rady Prokuratorów przy Prokuratorze Generalnym.

Prok. Anna Adamiak
Rzecznik Prasowy 
Prokuratora Generalnego