Prokuratura Krajowa

Wytyczne służą ujednoliceniu i aktualizacji tego obszaru aktywności prokuratury. W dniu ich podpisania utraciły moc Wytyczne Prokuratora Generalnego Nr 1/22 z dnia 6 grudnia 2022 r. w sprawie zasad postępowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie. 

Przemoc domowa to każde celowe działanie lub zaniechanie powodujące krzywdę i cierpienie fizyczne albo psychiczne członka rodziny. Sprawca przemocy wykorzystuje przewagę nad ofiarą i narusza jej podstawowe prawa, takie jak godność, wolność i nietykalność cielesną.

Jednym z zadań organów prokuratury jest podejmowanie działań zmierzających do przeciwdziałania przemocy domowej. Zadanie to realizaowane jest poprzez:

• prowadzenie i nadzorowanie postępowań karnych, 
• działania profilaktyczne,
• działalność pozakarną,
• współpracę z zespołami interdyscyplinarnymi w ramach przeciwdziałania przemocy domowej i udzielania pomocy pokrzywdzonym, 
• współpracę z lokalnymi punktami pomocy pokrzywdzonym prowadzonymi przez podmioty, które otrzymały na ten cel dotację z Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.

Dla zapewnienia najwyższego profesjonalizmu w prowadzonych postępowaniach z zakresu przemocy domowej, w każdej prokuraturze rejonowej zadania wykonuje prokurator – konsultant, posiadający pogłębioną wiedzą nt. przeciwdziałania tego rodzaju patologii, a w tym: 

• funkcjonowania systemu zapobiegania przemocy domowej, 
• oddziaływania na osoby stosujące tę formę przemocy,
• ochrony osób doznających przemocy. 

Konsultant zobowiązany jest do analizowania prowadzonych w jego jednostce prokuratury postępowań w celu indentyfikowania pojawiających się problemów, a następnie ich rozwiązywania. Do zadań konsultanta należy aktualizowanie wiedzy w zakresie wprowadzonych zmian legislacyjnych oraz bieżące monitorowanie orzecznictwa w tej kategorii spraw, aby udzielać wsparcia merytorycznego innym prokuratorom, a także funkcjonariuszom Policji.

Wytyczne zawierają wskazówki metodyczne co do przebiegu postępowań przygotowawczych, których przedmiotem są przestępstwa popełnione w związku ze stosowaną przemocą domową, przybierającą postać np. uszkodzeń ciała, znęcania, gwałtu, czy też zabójstwa. Odnoszą się również do postępowania przez sądem i postępowania wykonawczego. Zwracają uwagę na zachowanie szczególnej staranności i rzetelności w przeprowadzaniu czynności procesowych z udziałem osób pokrzywdzonych przestępstwem, aby zapobiec ich wtórnej wiktymizacji. Akcentują potrzebę zagwarantowania pokrzywdzonym, szczególnie małoletnim, najwyższego komfortu podczas przeprowadzanych z ich udziałem czynności procesowych, a także zapobiegnięcia ewentualnemu powtórzeniu czynności, powodującej u ofiar przemocy domowej dodatkowe negatywne przeżycia. 
 
Nowym narzędziem służącym do ustalenia właściwości i warunków osobistych pokrzywdzonego oraz rodzaju i rozmiaru ujemnych następstw popełnionego na jego szkodę przestępstwa będzie „Kwestionariusz indywidualnej oceny pokrzywdzonego”, którego wzór określi Minister Sprawiedliwości w drodze rozporządzenia. 

Wytyczne nakładają na prokuratora prowadzącego postępowanie obowiązek pouczenia pokrzywdzonego o przysługujących mu uprawnieniach w sposób wyczerpujący i zrozumiały, uwzględniający ewentualną nieporadność z uwagi na wiek, czy niepełnosprawność. Obok pouczenia pokrzywdzony powinien zostać poinformowany o możliwości uzyskania pomocy psychologicznej oraz innej formy pomocy od podmiotów działających na rzecz osób pokrzywdzonych przestępstwem. 

Wskazówki metodyczne kładą nacisk na aktywność prokuratora w zakresie  informowania sądu opiekuńczego o ustaleniach poczynionych w ramach toczącego się postępowania (gdy pokrzywdzonym jest małoletni), inicjowania postępowań przed tym sądem, a następnie uczestniczenia w tych postępowaniach (np. ustanowienie reprezentanta dziecka, ograniczenie władzy rodzicielskiej).

Wytyczne w sprawie zasad postępowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury w zakresie przeciwdziałania przemocy domowej zostały pozytywnie zaopiniowane przez Krajową Radę Prokuratorów przy Prokuratorze Generalnym. 

Prok. Anna Adamiak
Rzecznik Prasowy 
Prokuratora Generalnego