Prokuratura Krajowa

Wytyczne mają na celu podwyższenie sprawności i efektywności postępowań przygotowawczych prowadzonych o tego typu przestępstwa, a także zapewnienie jednolitej praktyki w prowadzonych postępowaniach.

W ocenie Prokuratora Generalnego w związku z nasilającymi się negatywnymi skutkami przestępstw polegających na „odwróconym łańcuchu dystrybucji leków”, szczególnie istotne pozostaje wnikliwe prowadzenie postępowań, których przedmiotem pozostaje ten proceder oraz uwzględnianie w ich toku unormowań dotyczących rynku farmaceutycznego, które mogą mieć wpływ na ocenę wypełnienia poszczególnych znamion przestępstw związanych z tym mechanizmem.

W tym kontekście Prokurator Generalny wskazał na ustawę z 26 kwietnia 2019 r o zmianie ustawy – Prawo farmaceutyczne oraz niektórych innych ustaw, która została uchwalona z inicjatywy Ministerstwa Sprawiedliwości.

Prokurator Generalny przypomniał, że nowelizacja wprowadziła m.in. nakaz – regułę prawidłowego zachowania, zgodnie z którym apteka czy punkt apteczny co do zasady mogą zbywać produkty lecznicze wyłącznie w celu bezpośredniego zaopatrywania ludności oraz podmiotów wykonujących działalność leczniczą.

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości Marcin Warchoł wskazał, że zbycie produktów leczniczych wbrew tej regule jest przestępstwem zagrożonym karą do 5 lat pozbawienia wolności, a w przypadku, kiedy przestępstwo dotyczy mienia znacznej wartości, 8 lat pozbawienia wolności. Jeżeli przestępczy czyn związany z nielegalną dystrybucją leków dotyczy produktów zagrożonych brakiem dostępności na terenie Polski, to zagrożenie karą wynosi nawet 10 lat pozbawienia wolności.

Prokurator Krajowy Bogdan Święczkowski wskazał także, że w latach 2012-2015 prowadzono zaledwie 90 postępowań dotyczących „odwróconego łańcucha dystrybucji leków”, przy czym były to głównie dochodzenia, a nie śledztwa prowadzone przez prokuratury rejonowe. Odmówiono wszczęcia 14 postępowań, 14 spraw zawieszono lub zakończono w inny sposób, 25 zostało umorzonych, w 13 skierowano wniosek o warunkowe umorzenie. Zaledwie w 24 sprawach skierowano do sądu akt oskarżenia, z czego jedynie 9 zakończyło się wyrokiem skazującym, przy czym ani razu nie była to kara bezwzględnego pozbawienia wolności.

Tymczasem w samym tylko 2018 roku, jeszcze przed nowelizacją ustawy, na skutek działań kierownictwa prokuratury zmierzających do zdynamizowania postępowań na gruncie ówczesnego prawa, prokuratura prowadziła ponad 60 śledztw w sprawie mafii lekowej. Dotyczyły one łącznej kwoty 182 mln złotych. W postępowaniach tych zarzuty usłyszały 32 osoby, z czego wobec 10 zastosowano areszt tymczasowy. W toku postępowań zabezpieczono majątek pochodzący z przestępstw o wartości 10 mln złotych.

Wskutek przyjętych zmian prokuratura otrzymała skuteczne narzędzia walki z „mafiami lekowymi”. Dyrektor Departamentu do Spraw Przestępczości Gospodarczej Michał Ostrowski wymienił trzy poważne śledztwa, które mogły zaistnieć dzięki zmianom w przepisach.

Prokuratura Regionalna w Krakowie w postępowaniu prowadzonym z doniesienia GIIF zakwestionowała transakcje na kwoty sięgające 20 mln złotych. Śledztwo dotyczy grupy przestępczej złożonej z osób powiązanych kapitałowo, prowadzących hurtownie, apteki i zakłady opieki zdrowotnej. W toku postępowania zarzuty postawiono 11 osobom, przy czym zabezpieczono mienie na kwotę ponad 4 mln złotych

W śledztwie Prokuratury Regionalnej w Gdańsku zakwestionowano transakcje na ponad 50 mln złotych. W toku postępowania ujawniono i zabezpieczono leki o wartości ponad 4 mln złotych, przy czym były to medykamenty deficytowe: szczepionki, leki przeciwzakrzepowe, insuliny. Zarzuty w tym postępowaniu usłyszały 3 osoby. Na polecenie prokuratora zajęto ich majątki.

W śledztwie Departament do Spraw Przestępczości Zorganizowanej i Korupcji w Białymstoku zakwestionowano transakcje na kwotę ponad 115 mln. Zarzuty przedstawiono 17 osobom, zastosowano zabezpieczenie majątkowe.

W kontekście przyjętych dzisiaj wytycznych prokuratorzy muszą podejmować działania zmierzające do ustalenia, czy przestępstwa polegające na zbyciu leków nieuprawnionemu podmiotowi wypełniły znamiona innych przepisów karnych opisanych m.in. w Kodeksie karnym, Kodeksie karnym skarbowym czy ustawie o rachunkowości. Prokurator Krajowy podkreślił, że ze względu na charakter spraw związanych z przestępstwami lekowymi, w miarę potrzeby należy podejmować czynności zmierzające do ustalenia, czy popełnione przestępstwa polegały na wystąpieniu przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu, w szczególności w sytuacjach, w których dotyczyły produktów leczniczych, które dla zachowania swoich cech jakościowych wymagają specjalnych warunków przechowywania, a warunki te nie zostały zapewnione.

Wytyczne wskazują, że w przypadku przestępstw dotyczących mienia znacznej wartości lub zagrożonych karą nie niższą niż 5 lat lub popełnionych w grupie albo związku przestępczym, konieczne jest każdorazowe rozważenie podstaw do zastosowania zabezpieczenia mienia na poczet przepadku korzyści przy zastosowaniu tzw. konfiskaty rozszerzonej.

Postępowania dotyczącego „odwróconych łańcuchów” powinny być prowadzone co najmniej na szczeblu prokuratur okręgowych. Z uwagi na potrzebę zachowania dynamiki postępowań należy rozpatrywać w toku jednego postępowania całokształt transakcji podejmowanych w ramach podmiotu gospodarczego prowadzącego jednocześnie podmiot leczniczy i hurtownię farmaceutyczną lub kilku podmiotów tego rodzaju, w których występują powiązania osobowe, bądź też całokształt transakcji podejmowanych przez podmioty prowadzące apteki, które brały udział w „odwróconym łańcuchu dystrybucji leków” na dużą skalę.

Wśród zaleceń Prokurator Generalny podniósł także, że celowe jest każdorazowe rozważanie zasadności zainicjowania postępowań administracyjnych, związanych z cofnięciem zezwolenia na prowadzenie apteki lub hurtowni, w ramach której doszło do naruszenia przepisów ustawy.

Skuteczne ściganie i przeciwdziałanie mechanizmowi „odwróconego łańcucha dystrybucji leków” prokuratura uznaje za jeden z absolutnych priorytetów w swoim działaniu ze względu na negatywny wpływ tych przestępstw na sferę ochrony zdrowia publicznego. Zalecenia Prokuratora Generalnego mają na celu ukierunkowanie czynności procesowych w toczących się postępowaniach na dokonywanie kompleksowych ustaleń, uwzględniających pełną zawartość kryminalną ujawnionych zachowań, i tym samym skuteczną walkę z mafią lekową.

Dział Prasowy

Prokuratura Krajowa