Prokuratura Krajowa

Prokurator Generalny Adam Bodnar korzystając z uprawnienia wynikającego z art. 13 § 1 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 r. Prawo o prokuraturze (Dz.U. 2024 poz. 390) wydał w dniu 27 listopada 2024 r. „Wytyczne w sprawie zasad stosowania zabezpieczenia majątkowego w postępowaniu przygotowawczym w sprawach prowadzonych w powszechnych jednostkach organizacyjnych prokuratury”.  

Zabezpieczenie majątkowe ma na celu zapewnienie wykonania orzeczonej kary grzywny, świadczenia pieniężnego, przepadku, środka kompensacyjnego, zwrotu pokrzywdzonemu lub innemu uprawnionemu podmiotowi korzyści majątkowej, jaką sprawca osiągnął z popełnionego przestępstwa, albo jej równowartości (art. 294 § 1 kpk). Regulacje prawne odnoszące się do tej instytucji prawa karnego procesowego pozwalają na dokonanie zabezpieczenia majątkowego zarówno po przedstawieniu podejrzanemu zarzutu, jak i w fazie postępowania prowadzonego w sprawie (art. 291 § 2 pkt 2 i 3 kpk). 

Na etapie postępowania przygotowawczego zabezpieczenie majątkowe stosuje prokurator. 

Wydanie Wytycznych jest uzasadnione szczególnie istotną rolą instytucji zabezpieczenia majątkowego w systemie odzyskiwania mienia pochodzącego z przestępstwa, jak i korzyści uzyskanej w związku z popełnieniem przestępstwa. Służą ujednoliceniu metodologii stosowania i wykonywania zabezpieczenia w celu zagwarantowania jego skuteczności i efektywności w toczącym się postępowaniu.

Podejmowane przez prokuratora czynności związane z procesem zabezpieczenia majątkowego obejmują profilowanie mienia, konstruowanie postanowienia o zabezpieczeniu majątkowym, inicjowanie czynności dążących do wykonania tego orzeczenia oraz sposobu postępowania z zabezpieczonym mieniem, w całym przebiegu postępowania karnego. Działania te służą realizacji celów postępowania karnego, a w tym naprawieniu szkody i zadośćuczynieniu osobom pokrzywdzonym przestępstwem.

Prokurator Generalny podkreśla konieczność podejmowania przez prokuratorów czynności zmierzających do uzyskania jak najpełniejszej informacji o mieniu podlegającemu zabezpieczeniu.

Ustalenia te powinny odnosić się do:

• mienia pochodzącego z przestępstwa,
   
• osiągniętej z przestępstwa korzyści majątkowej (w tym mienia objętego domniemaniem prawnym z art. 45 § 2 i 3 kk i art. 33 § 2 i 3 kks - mienie ukryte lub alokowane na inne osoby),
   
• stanu majątkowego podejrzanego, jeżeli zachodzi prawdopodobieństwo orzeczenia wobec niego kar i środków karnych o charakterze finansowym.

Dokonanie zabezpieczenia na etapie postępowania przygotowawczego nie zwalnia prokuratora od monitorowania jego stosowania na dalszych etapach postępowania karnego, tj. sądowego i wykonawczego. Przyczynia się to do zapewnienia skutecznego wyegzekwowania orzeczonych wobec sprawcy przestępstwa kar i środków o charakterze finansowym. 

Wskazówki metodyczne odnoszące się do etapu postępowania sądowego obligują prokuratora do aktualizowania postanowienia o zabezpieczeniu majątkowym, oceny zasadności wydanych na tym etapie orzeczeń w tym przedmiocie, a także oceny zapadłych w wyrokach rozstrzygnięć co do kar i środków karnych o charakterze finansowym. W przypadku nie orzeczenia przez sąd w wyroku grzywny lub przepadku, prokurator zobowiązany jest do rozważenia zasadności podjęcia działań mających na celu wytoczenie powództwa cywilnego, w celu niedopuszczenia do upadku stosowanego zabezpieczenia (art. 294 § 1 kpk).

Na etapie postępowania wykonawczego prokurator powinien brać udział w posiedzeniach związanych z rozstrzygnięciem przez sąd o wszczęciu egzekucji z zabezpieczonego mienia lub uchylenia bądź zmiany postanowienia o zabezpieczeniu majątkowym. Zasadne jest także dokonanie oceny zapadłych w tym przedmiocie orzeczeń w kierunku możliwości ich zaskarżenia.  

Wytyczne wskazują na źródła w oparciu o które prokurator powinien pozyskiwać informacje o stanie majątkowym, w tym na wykorzystanie organów egzekucyjnych (art. 3 ust. 4 pkt 2 ustawy z dnia 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych (DZ.U. z 2023 r. poz. 1691, ze zm.). Zawierają również wskazówki, co do sposobu poszukiwania mienia podejrzanego lub innego podmiotu, podlegającego zabezpieczeniu w sytuacji, gdy mienie to znajduje się poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, na obszarze innego Państwa. Zasadne jest w tej sytuacji inicjowanie współpracy z Wydziałem do Spraw Odzyskiwania Mienia Biura Zwalczania Przestępczości Gospodarczej KGP - punktem kontaktowym ds. międzynarodowej wymiany informacji o składnikach majątku w sprawach karnych (ustawa z dnia 16 września 2011 r. o wymianie informacji z organami ścigania państw członkowskich Unii Europejskiej – Dz.U. z 2023 r. poz. 783). Wskazówki metodyczne odnoszą się również do etapu wykonania postanowienia o zabezpieczeniu mienia znajdującego się na terytorium innego Państwa, poprzez jego zajęcie. Należy w tym przypadku uwzględnić, czy państwo to jest członkiem Unii Europejskie, czy też nie, co determinuje podstawę prawną wnioskowania o dokonanie zajęcia mienia uprzednio zabezpieczonego. 

Krajowa Rada Prokuratorów przy Prokuratorze Generalnym pozytywnie zaopiniowała projekt Wytycznych. 

W związku z wydaniem Wytycznych w sprawie zasad stosowania zabezpieczenia majątkowego w postępowaniu przygotowawczym w sprawach prowadzonych w powszechnych jednostkach organizacyjnych prokuratur tracą moc polecenia zawarte w piśmie Prokuratora Krajowego z dnia 31 marca 2017 r., PK I BP 024.4.2017 oraz w piśmie z dnia 30 października 2019 r., PK VII PG 024.3.2019. 

prok. Anna Adamiak
Rzecznik Prasowy
Prokuratora Generalnego