Prokuratura Krajowa

Okoliczności sprawy

19 listopada 2007 roku powódka zawarła z bankiem umowę kredytu hipotecznego. Spłata kredytu miała nastąpić w 144 miesięcznych równych ratach kapitałowo – odsetkowych. Stosowanie do postanowień umowy, w sytuacji wcześniejszej spłaty kredytu, bank był uprawniony do pobrania opłaty, jeżeli w okresie krótszym niż 1/3 umownego okresu kredytowania kredytobiorca spłaciłby ponad 90% wypłaconej kwoty kredytu. Środki zostały wypłacone powódce w 4 transzach. Pierwsza w dniu uruchomienia kredytu, kolejne 14 i 16 kwietnia 2008 roku, a ostatnia 8 sierpnia 2008 roku. Kobieta w dniu 30 września 2008 roku dokonała wcześniejszej spłaty kredytu. Natomiast bank pobrał opłatę z tytułu wcześniejszej spłaty kredytu. Pomimo, że zwróciła się ona do banku o zwrot pobranej prowizji, wniosek ten nie został uwzględniony.

Zarządzeniem z dnia 17 października 2008 roku Prezes Zarządu pozwanego banku wprowadził zmiany do: „Tabeli prowizji za czynności bankowe oraz opłat za inne czynności” oraz do „Tabeli prowizji i opłat”. Jedną z takich zmian było wprowadzenie postanowienia, że za przedterminową spłatę kredytu nie pobiera się prowizji. Pismem z dnia 17 października 2008 roku bank poinformował powódkę, że doszło do wprowadzenia zmian w Tabeli prowizji i opłat w ww. zakresie.

Droga sądowa 

13 sierpnia 2014 roku kobieta wniosła do Sądu Rejonowego dla Warszawy – Woli w Warszawie wniosek o zawezwanie banku do próby ugodowej, w zakresie kwoty pobranej od niej prowizji. Żaden przedstawiciel banku nie stawił się na posiedzenie wyznaczone celem umożliwienia zawarcia ugody, wobec czego do zawarcia ugody nie doszło.

20 października 2015 roku kobieta złożyła przeciwko bankowi pozew o zapłatę wraz z ustawowymi odsetkami, a w przypadku braku uwzględnienia tego roszczenia o ustalenie nieważności umowy kredytu bądź ustalenie nieistnienia umowy kredytu.

Wyrokiem z 25 stycznia 2017 roku Sąd Rejonowy dla Warszawy – Woli w Warszawie, I Wydział Cywilny zasądził od banku roszczenie na rzecz powódki. W motywach rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy wskazał, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie, gdyż zawarta pomiędzy stronami umowa kredytu z dnia 19 listopada 2007 roku jest nieważna na podstawie art. 58 § 1 kodeksu cywilnego w związku art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe, a także w związku z art. 3531 kodeksu cywilnego.

Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie 

Po rozpoznaniu apelacji pozwanego banku Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem z 6 marca 2018 roku zmienił zaskarżony wyrok, w ten sposób, że oddalił powództwo w całości.  Sąd Okręgowy podzielił ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy, ale nie podzielił oceny prawnej dokonanej przez sąd I instancji. W ocenie Sądu Okręgowego, powództwo w niniejszej sprawie podlegało oddaleniu na podstawie art. 411 pkt 4 kodeksu cywilnego, stosownie do treści którego nie można żądać zwrotu świadczenia, jeżeli świadczenie zostało spełnione, zanim wierzytelność stała się wymagalna.

Orzeczenie wydane z rażącym naruszeniem prawa 

Działając z upoważnienia Prokuratora Generalnego Zbigniewa Ziobro Zastępca Prokuratora Generalnego Robert Hernand wniósł skargę nadzwyczajną od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie.

Zastępca Prokuratora Generalnego wskazał, że orzeczenie przez sąd odwoławczy o oddaleniu powództwa, na podstawie art. 411 pkt 4 kodeksu cywilnego stało w sprzeczności nie tylko z celem tej regulacji, ale prowadziło do niesprawiedliwego społecznie uznania, że niezależnie od tego czy stosunek prawny, z którego wynika świadczenie jest nieważny, nie można żądać jego zwrotu, jeżeli świadczenie zostało spełnione przed terminem. Podkreślił, że skutkuje to bezpodstawnym, sprzecznym z wyrażoną w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej zasadą równości, różnicowaniem sytuacji prawnej osób, które zawarły nieważną, bo sprzeczną z przepisami prawa umowę, w zależności od terminu spełnienia świadczenia z pokrzywdzeniem osób, które spełniły je przed terminem wymagalności.

Ponadto Zastępca Prokuratora Generalnego podniósł, że w zaskarżonym orzeczeniu sądu okręgowego doszło do rażącego naruszenia przepisu art. 411 pkt 4 kodeksu cywilnego. Wskazał, że sąd wydając zaskarżone orzeczenie podzielił i przyjął za własne poczynione przez sąd I instancji ustalenia faktyczne. Jednakże sposób interpretacji przez niego zastosowania przepisów prawa materialnego, w oparciu o które wydał orzeczenie, jest rażąco niewłaściwy.

Zdaniem Prokuratora Generalnego błędne jest stanowisko sądu uznające, że sam fakt spełnienia świadczenia przed terminem określonym w nieważnej umowie wyklucza możliwość jego zwrotu, bez rozpoznania czy drugiej stronie istotnie przysługiwała wierzytelność, w jakiej była ona wysokości i czy była wymagalna.

Nadmienić również należy, że powódka zawarła umowę kredytu z 19 listopada 2007 roku jako konsument. Tym samym w sprawie zastosowanie miały przepisy ustawy z dnia 20 lipca 2001 roku o kredycie konsumenckim. Co więcej, umowa kredytu wprost przewidywała, że w przypadku zawarcia przez bank umowy z konsumentem, bank nie miał prawa pobierać prowizji za wcześniejszą spłatę kredytu. Dlatego też orzeczenie Sądu Okręgowego w Warszawie uznać należy za przejaw rażącej wadliwości prawnej, zaistniałej w procesie sądowego stosowania prawa.

Prokurator Generalny wniósł zatem uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Warszawie.

Dział Prasowy 

Prokuratura Krajowej