Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im. A. Tansmana w Łodzi

Rys historyczny

Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im. Aleksandra Tansmana w Łodzi

Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im. Aleksandra Tansmana w Łodzi – występująca początkowo pod nazwą Państwowa Szkoła Muzyczna nr 2 (do 1951 r.), potem Państwowa Szkoła Muzyczna, a od roku 1967 Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia - rozpoczęła swą działalność 1 stycznia 1950 roku.

W okresie 74 lat istnienia szkołą zarządzało 8 dyrektorów: Karol Mroszczyk (1950 –1952), Czesław Glubiński (1952 – 1954 i 1961 - 1967), Andrzej Hundziak (1954 – 1961), Mikołaj Stanisławski (1967 - 1971), Danuta Wójt – Śmigielska (1971 – 1974), Bogumiła Lewandowska (1974 – 1987), Anna Piątkiewicz (1987 – 1991), Mariola Borowska (1991 - 1999). Od 1 września 1999 roku do chwili obecnej funkcję dyrektora szkoły pełni Małgorzata Biernacka.

Pierwszą siedzibą szkoły był budynek przy ul. Jaracza 19, w którym mieściła się również Państwowa Podstawowa Szkoła Muzyczna i Liceum Muzyczne. Bardzo trudne warunki lokalowe zmuszały pierwszych dyrektorów do podejmowania działań mających na celu uzyskanie od władz miasta samodzielnej siedziby. Szkoła otrzymała ją dopiero 1 stycznia 1957 roku. Był nią zabytkowy pałacyk Scheiblera wraz z budynkami gospodarczymi położonymi przy pl. Zwycięstwa 1. W pięknych wnętrzach pałacyku odbywały się wszystkie zajęcia teoretyczne, chór, orkiestra smyczkowa, a także popisy oraz dziecięce i młodzieżowe zabawy. Indywidualne zajęcia gry na instrumentach miały miejsce w jednym z budynków gospodarczych tzw. „małym” budynku. W 1967 roku powróciły problemy lokalowe. Konieczność przeprowadzenia w pałacyku prac remontowo – konserwatorskich uniemożliwiła dalszą w nim naukę. Pałacyk został zamknięty, a szkoła dostała w zamian kilka klas w sąsiadujących szkołach podstawowych. Ten stan trwał aż do roku 1990, kiedy to po odebraniu szkole całego kompleksu pałacowego, musiała się ona przenieść do nowej siedziby przy ul. Szpitalnej 5/7.

W budynku tym rezyduje do chwili obecnej, jednak nie stanowił on tylko jednego miejsca nauki. W latach 1974 – 1976 powstały trzy dodatkowe lokalizacje w trzech osiedlach naszego miasta: na Teofilowie, Dąbrowie i Retkini. Obecnie, po wielu przeprowadzkach lokalizacje te mieszczą się na Teofilowie w budynku przy ul. Rydzowej 26 oraz na Retkini w Pałacu Młodzieży im. Juliana Tuwima przy ul. Wyszyńskiego 86.  Lokalizacja szkoły mieszcząca się na Dąbrowie w Szkole Podstawowej nr 174 im. prof. J. Molla przy ul. Gałczyńskiego 6  funkcjonowała do 31 sierpnia 2023 roku. Od 1 września 2023 r. uczniowie z tej lokalizacji kontynuują naukę w siedzibie szkoły mieszczącej się przy ul. Szpitalnej 5/7, która jest centralnym punktem funkcjonowania naszej placówki. Mieszczą się w niej, oprócz sal lekcyjnych, administracja, biblioteka, magazyn instrumentów oraz sala kameralna.

Od chwili powstania szkoły uczniowie pobierali naukę w dwóch działach. Początkowo był to dział dziecięcy i młodzieżowy. Obecnie uczniowie uczą się w cyklu sześcioletnim i czteroletnim. Pobierają naukę gry na fortepianie, skrzypcach, wiolonczeli, kontrabasie, altówce flecie, klarnecie, waltorni, trąbce, puzonie, akordeonie, perkusji i gitarze klasycznej.  

Kreśląc rys historyczny PSM I st. nie można pominąć faktu otwarcia w dniu 1 września 1965 roku klasy gitary klasycznej. Wydarzenie to miało doniosłe znaczenie, ponieważ była to pierwsza w Polsce klasa gitary klasycznej w szkole muzycznej stopnia podstawowego.

Oprócz nauki gry na instrumentach, uczniowie rozwijają swoje ogólnomuzyczne zdolności na lekcjach kształcenia słuchu, rytmiki, audycji muzycznych i zajęć zespołowych. Od początku istnienia w szkole działał chór, orkiestra smyczkowa i dęta, zespoły gitarowe i akordeonowe. Tak więc, wszyscy uczniowie mogli i nadal mogą doskonalić swoje muzyczne umiejętności nie tylko na indywidualnych zajęciach gry na instrumencie, ale i przystosowując się do gry zespołowej.

Bardzo ważnym elementem edukacji muzycznej jest udział uczniów w lokalnych, regionalnych oraz ogólnopolskich konkursach, przesłuchaniach i festiwalach muzycznych. O sukcesach uczniów PSM I st. świadczą zdobyte przez nich nagrody i wyróżnienia na takich konkursach i przesłuchaniach jak, m.in.: Ogólnopolski Konkurs Młodego Muzyka w Szczecinku, Ogólnopolski Konkurs Gitary Klasycznej w Strzelcach Krajeńskich, Konkurs Młodych Skrzypków Regionu Łódzkiego, Konkurs Młodych Gitarzystów Szkół Muzycznych I stopnia Okręgu Łódzkiego, Konkurs Fortepianowy im. Emmy Altberg, Regionalne Przesłuchania Pianistów Szkół Muzycznych I stopnia, I Konkurs Młodego Pianisty, Ogólnopolski Festiwal Chóralny Cantio Lodziensis, Regionalny Konkurs Miniatur Skrzypcowych, Ogólnopolski Konkurs Zespołów Kameralnych im. Grażyny Bacewicz, Międzynarodowy Konkurs Gitary w Sanoku, Międzynarodowy Festiwal Muzyki Gitarowej Gryfice-Trzebiatów, Konkurs Duetów Dziecięcych „Duettino”, Międzynarodowy Konkurs Dziecięcych Zespołów Kameralnych IV Wiosna Młodych Kameralistów, International Art Festival „Sounds of Romania”, Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. M. Szymanowskiej i K. Kurpińskiego, Międzynarodowy Konkurs Muzyczny „Sfogato Stage 2023”, Ogólnopolski Konkurs Smyczkowych Zespołów Kameralnych im. G. Bacewicz, Międzynarodowy Konkurs Muzyki Polskiej "ESSA", Ogólnopolski Festiwal Muzyczny "Virtuoso" Ogólnopolski Konkurs Muzyki Kameralnej im. Wiłkomirskich, Ogólnopolski Konkursie Instrumentalnym im. Romualda Twardowskiego, Ogólnopolski Konkurs Pianistyczny im. Karola Niczego, Ogólnopolski Konkurs "Muzyczny Koryfeusz", Międzynarodowy Konkurs „Instrumenty Dęte”, Ogólnopolski Konkurs Skrzypcowy „Mistrz Literatury Dziecięcej Oskar Rieding", Grudziądzki Konkurs Akordeonowym Grudziądz  i wiele innych.  

Uczniowie szkoły prezentują swoje osiągnięcia na corocznym koncercie ogólnoszkolnym organizowanym – dawniej w sali koncertowej Ogólnokształcącej Szkoły Muzycznej I i II st. im. Henryka Wieniawskiego w Łodzi, a obecnie w sali Filharmonii Łódzkiej. PSM I st., niestety nigdy nie posiadała i nadal nie posiada odpowiedniej do swojej wielkości sali koncertowej.

Od ponad dwudziestu lat dyrekcja szkoły oprócz wiosennego koncertu organizuje również audycje tematyczne, które swoim rozmiarem i rangą dorównują koncertowi ogólnoszkolnemu. Audycje te poświęcone były m.in.: 250 rocznicy urodzin W. A. Mozarta, utworom patrona szkoły Aleksandra Tansmana i innych kompozytorów polskich, 100 rocznicy odzyskania przez nasz kraj niepodległości. Na uwagę zasługuje również audycja muzyczna zorganizowana w roku 2008 zatytułowana "Muzyka nie tylko poważna". Podczas tej audycji rozbrzmiewała muzyka filmowa, ragtime, opracowane na różne instrumenty przeboje Beatlesów, czy piosenki do tekstów Agnieszki Osieckiej. Była to bardzo udana i godna kontynuacji artystyczna inicjatywa.

Dorobek artystyczny PSM I st.  im. Aleksandra Tansmana prezentowany jest nie tylko na szkolnych popisach i koncertach, ale także na imprezach okolicznościowych odbywających się na terenie miasta: w przedszkolach, szkołach, domach kultury, domach dziecka i domach opieki społecznej, w zespołach szkół specjalnych, szpitalach, jak również na antenie radia i telewizji. Ostatnie lat działalności szkoły przyniosły piękne owoce współpracy z Muzeum Kinematografii w Łodzi (udostępnianie szkole sal pałacu Scheiblera, w zamian za koncerty uczniów i nauczycieli uświetniające organizowane przez muzeum imprezy), Domem Kultury „Widok” (audycje cykliczne), Rezydencją „Księży Młyn” (cykliczne koncerty dla dzieci, wystawienie bajki muzycznej „O łaciatym słoniu”). Uczniowie naszej szkoły byli też  zapraszani do wykonywania utworów łódzkich kompozytorów podczas sesji „Musica Moderna” organizowanych przez Akademię Muzyczną im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi. Szkoła może poszczycić się również udziałem swoich uczniów w takich imprezach organizowanych na terenie miasta jak: „Odsłonięcie Kufra Reymonta”, V Edycja Ogólnopolskiej Imprezy Artystycznej „Dzień Tuwima”, Łódzkie Targi Edukacyjne, Finały Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy, Koncert Uczniów Szkół Muzycznych w I Rocznicę Śmierci Papieża Jana Pawła II, V Festiwal Muzyki Filmowej, Festiwal Aleksandra Tansmana, koncerty organizowane przez Fundację dla Dzieci z Chorobami Nowotworowymi "Krwinka".

Równie ważnym elementem działalności szkoły było organizowanie na jej terenie (od 1992 roku) Konkursu Młodych Gitarzystów Szkół Muzycznych I stopnia Okręgu Łódzkiego i Regionalnego Festiwalu Interpretacji Ruchowych dla Dzieci (od 2003 roku). W roku 2004 szkoła była organizatorem Regionalnego Przesłuchania Gitarzystów Szkół Muzycznych I stopnia. W 2012 roku z inicjatywy obecnego dyrektora oraz nauczycieli gitarzystów został powołany do życia I Ogólnopolski Konkurs Młodych Gitarzystów im. Kazimierza Sosińskiego.  Gościem honorowym tej edycji konkursu była Pani Mira Sosińska żona nestora gitarystki polskiej - Kazimierza Sosińskiego. Konkurs ten zastąpił orgaznizowany wcześniej Konkursu Młodych Gitarzystów Szkół Muzycznych I stopnia Okręgu Łódzkiego. Ogólnopolski Konkurs Młodych Gitarzystów im. Kazimierza Sosińskiego doczekał się już sześciu edycji i cieszy się dużym uznaniem wśród nauczycieli – gitarzystów z całego kraju. Jest jedynym, dwuetapowym konkursem gitarowym adresowanym do uczniów szkół muzycznych I stopnia.

W roku 2011 szkoła zainicjowała organizację kolejnego konkursu muzycznego propagującego pianistyczną twórczość  patrona szkoły Aleksandra Tansmana. Był to I Regionalny Konkurs Pianistyczny im. Aleksandra Tansmana. Z czasem również te konkurs zmienił swoją pierwotną formułę przekształcając się w Ogólnopolski Konkurs Pianistyczny im. Aleksandra Tansmana. Podobnie, jak Ogólnopolski Konkurs Młodych Gitarzystów im. Kazimierza Sosińskiego każda kolejna edycja Ogólnopolskiego Konkursu Pianistycznego im. Aleksandra Tansmana przyciąga coraz liczniejsze grono uczestników zachwyconych pięknem kompozycji patrona naszej szkoły. W roku 2024 dobył się po raz pierwszy kolejny konkurs o zasięgu ogólnopolskim. Były to I Ogólnopolskie Spotkania Najmłodszych Akordeonistów. Duże zainteresowanie tą inicjatywą szkolną jest dobrym prognostykiem jej dalszego dynamicznego rozwoju i organizacji kolejnych edycji.

W szkole powstało też wiele nowatorskich i twórczych inicjatyw pedagogicznych, m. in. utworzono klasę teorii dla uczniów niewidomych i rozpoczęto naukę gry na skrzypcach oraz fortepianie z dziećmi niedowidzącymi i niewidomymi.

Dyrekcja PSM I st., dbając o ciągły rozwój zawodowy nauczycieli nieprzerwanie  od roku 2000 organizuje na terenie szkoły warsztaty metodyczne prowadzone przez wybitnych specjalistów, profesorów akademii muzycznych, muzyków m.in. przez prof. Franciszka Wesołowskiego, prof. Antoniego Cofalika, prof. Pawła Puczka, prof. Konstantego Andrzeja Kulkę, prof. Tomasza Strahla, prof. Marię Wacholc, Tatianę Stachak, Brittę Bauer, prof. Jerzego Nalepkę, Tomasza Starka, prof. Beatę Cywińską, prof. Mariolą Cieniawę – Puchałę, prof. Sławomira Tomasika, prof. Magdalenę Szczepanowską, prof. Evę Salmutter, dr hab. Waldemara Gromolaka, dr Leszka Potasińskiego, Tatianę Stachak, Jakuba Kościuszkę, Krzysztofa Pełecha. Mirosława Drożdżowskiego, dr Karinę Gidaszewską, prof. Piotra Tarcholika, dr Eneasza kubita, dr hab. Leszka Kołodziejsiego.

Nauczyciele szkoły z powodzeniem podejmuję działalność kompozytorską. Na szczególna uwagę zasługują kompozycje stworzone przez mgr Małgorzatę Piechnat m.in.: „Tęsknota z kraju Chopina”, „Czardasz kota i myszy” oraz mgr Agnieszkę Lasko autorkę podręcznika do nauki gry na fortepianie „Fortepian pierwsza klasa”. Z inicjatywy nauczycieli szkoły powstał w 2015 roku nauczycielski chór „Fantazja”.  W 2024 r. do „Fantazji” dołączyli rodzice uczniów szkoły oraz absolwenci. Występy tego chóru cieszą się ogromną popularnością i stanowią doskonała płaszczyznę integracji przez muzykę społeczności szkolnej.  

Dyrekcja szkoły nieustannie zabiega o poprawę warunków pracy szkoły zarówno lokalowych, jak i rozwój bazy instrumentalnej. To właśnie w latach 2000 –2001 przeniesiono lokalizację szkoły  na Retkini do budynku, gdzie są bardzo dobre warunki pracy. Utworzono tam klasę fletu i akordeonu oraz rozpoczęto kształcenie uczniów w cyklu czteroletnim. Zwiększono też ilość klas w siedzibie przy ul. Szpitalnej, uzyskując pomieszczenia po dawnym lokatorze mieszkania służbowego. Zakupiono nowe kserokopiarki i sprzęt komputerowy, jak również nowy sprzęt audiowizualny i nowe instrumenty muzyczne. We współpracy z Rada Rodziców stworzono pracownie multimedialne do prowadzenia zajęć ogólnomuzycznych. Systematycznie powiększany jest księgozbiór szkolnej biblioteki. Stworzono także stronę internetową szkoły.

W historii PSM I st. nie brakuje też kontaktów ze szkołami muzycznymi z innych miast Polski, a nawet z zagranicy. W latach sześćdziesiątych szkoła nawiązywała współpracę z PSM w Ełku, Słupsku i Koszalinie. W latach 1976 – 1977 trwała wymiana koncertowa ze szkołą muzyczną w Tbilisi, a w maju 2004 r. PSM I st. gościła uczniów i pedagogów Musikschule z Neubrandenburga w Niemczech. Szkoła na codzień współpracuje ze szkołami ogólnokształcącymi i artystycznymi regionu łódzkiego.

Opisując działalność PSM I st. nie można pominąć roli, jaką w dziejach szkoły odegrała Rada Rodziców. Wszak to, dzięki ofiarności i pomocy Rodziców szkoła mogła umilić swoim uczniom naukę, organizując im każdego roku wycieczki, zabawy czy konkursy.

Obecnie w szkole uczy się około 543 uczniów i pracuje 89 nauczycieli. Jak dawniej panuje w niej miła, przyjacielska atmosfera, a dzięki wysokim kwalifikacjom kadry pedagogicznej i jej ogromnego zaangażowania w pracy z uczniami szkoła utrzymuje bardzo wysoki poziom nauczania.

W okresie 74 lat istnienia PSM I st. opuściło 3296 absolwentów. Ponad 70% z nich podjęło naukę w szkołach muzycznych II stopnia i wielu ukończyło wyższe uczelnie muzyczne. Wielu naszych wychowanków prowadzi działalność koncertową, twórczą, pedagogiczną. Wielu pracuje w instytucjach muzycznych Łodzi, kraju i zagranicy. Chlubą naszej szkoły są nasi absolwenci, a obecnie już artyści muzycy zasiadający przy pulpitach orkiestry Filharmonii, Teatru Wielkiego i Teatru Muzycznego w Łodzi. Wielu absolwentów w chwili obecnej jest nauczycielami szkoły kształcącymi z powodzeniem młode pokolenie adeptów sztuki muzycznej.

W tym krótkim opisie dziejów PSM I st. nie sposób wymienić jej wszystkich wybitnych absolwentów. Pozwolę sobie jednak przytoczyć kilka nazwisk osób najbardziej zasłużonych dla muzycznego świata Polski i zagranicy. A są to: prof. Delfina Ambroziak, prof. Anita Krochmalska, Izabela Kobus, prof. Irena Wisełka-Cieślar, prof. Bogdan Dowlasz, prof. Sławomir Kaczorowski, Marek Jaszczak, Teresa Krzyżanowska, Ilona Grzesiak, Maria Hoffman, Jan Targowski, Grzegorz Michalski, Krzysztof Lipka.

Niezwykle ważną i jakże piękną dla historii szkoły jest data 11-go stycznia 2006 roku. W tym dniu Rada Miasta Łodzi podjęła uchwałę o nadaniu PSM I st. w Łodzi imienia Aleksandra Tansmana. Długoletnie pragnienia i dążenia nauczycieli oraz obecnego dyrektora nareszcie się spełniły. Od tego momentu szkoła, wkraczająca w nowy etap swoich dziejów, nosi nazwę Państwowej Szkoły Muzycznej I st. im. Aleksandra Tansmana w Łodzi. Uroczystość związana z tym niezwykle ważnym wydarzeniem jakim było nadanie szkole patrona odbyła się 14 listopada 2006 r. w Muzeum Historii Miasta Łodzi i stanowiła równocześnie jeden z punktów programu Festiwalu i Konkursu Indywidualności im. Aleksandra Tansmana. Dyrekcja zaprosiła na ten szczególny dzień córki kompozytora Marienne Tansman-Martinozzi i Mireille Tansman-Zanuttini. W koncercie wieńczącym uroczystość rozbrzmiewała muzyka Tansmana. Uczniowie Szkoły znakomicie zaprezentowali kilka dziecięcych miniatur na fortepian, skrzypce, gitarę i zespoły kameralne. Słuchano również Sonaty na dwoje skrzypiec, którą po raz pierwszy w Polsce wykonali już znani artyści Krzysztof Jakowicz i jego syn Jakub. Córki kompozytora odwiedziły ponownie PSM I st. im. A. Tansmana w 2008 r. Wzięły udział w odsłonięciu tablicy upamiętniającej Patrona Szkoły.

1 stycznia 2024 roku to kolejna przełomowa data w historii szkoły. Po trwających ponad dwadzieścia lat starań obecnego dyrektora szkoły Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im. Aleksandra Tansmana powróciła w struktury organizacyjne Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Społeczność szkolna przyjęła tę zmianę z wielką radością. Otworzyły się bowiem nowe perspektywy rozwoju szkoły i poprawy jej infrastruktury.

Maria Aszyk

Małgorzata Biernacka