Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im. S. Moniuszki w Zbąszyniu

Historia Klasy Instrumentów Ludowych
Pierwszym w Regionie Kozła uznanym  nauczycielem i budowniczym kozła był Tomasz Śliwa.
Urodził się w Perzynach. Starszy brat- Piotr Śliwa nauczył go grać najpierw na skrzypcach, potem na koźle. Często grywali razem na zabawach i weselach. Wiemy, że po I wojnie światowej wyjeżdżał grać zarobkowo pod Warszawę, Gdańsk, Lublin i do Niemiec. Najczęściej grał na weselach ze skrzypkiem Edwardem Rybickim i klarnecistą Janem Gniotowskim. Od 1922r. mieszkał w Chrośnicy w sąsiedztwie muzyka ludowego Tomasza Hirta. Tu spotykał się i grał z chrośnickimi  „groczami”. W 1950r. zatrudniony został przez dyrektora Państwowej Szkoły Muzycznej I stopnia im. St. Moniuszki w Zbąszyniu Antoniego Janiszewskiego, jako „ludowy profesor” gry na kozłach, sierszenkach, skrzypcach i mazankach. Był laureatem Nagrody im. Oskara Kolberga w 1974r ., został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi i Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Nauczając w ognisku i szkole muzycznej w Zbąszyniu całkowicie poświęcił się budowie instrumentów i ukochanej muzyce. Pierwszych nagrań  mistrzowskiej muzyki Tomasza Śliwy na koźle białym i czarnym  dokonała prof. Jadwiga Sobieska w 1946r. Współgranie jego duszy i ciała z instrumentem tak zafascynowało panią profesor, że nazwała jego kozła kozłem „śpiewającym”, a jego samego nieporównanym koźlarzem. Jako mistrz prowadził na czele wszystkie kapele koźlarskie uczestniczące w Dożynkach Centralnych i Festiwalach. Wykonane przez niego instrumenty są cenną ozdobą wielu muzeów w kraju i za granicą. Kozły, które nadal są w użyciu wyróżniają się szlachetnym brzmieniem i są przekazem ducha swego pierwszego mistrza. Chociaż na emeryturę odszedł w 1970r. dalej był czynnym instruktorem-mistrzem. W 1974r. jako jeden z pierwszych otrzymał nagrodę im. Oskara Kolberga.
Po odejściu Tomasza Śliwy na emeryturę klasę instrumentów  ludowych w PSM I st. w Zbąszyniu objął Zbigniew Mańczak (1951-2005), uczeń Tomasza Śliwy, członek Stowarzyszenia Muzyków Ludowych, uczestnik  wielu festiwali lokalnych i krajowych, nagrań radiowych i filmowych, solista w filmie dokumentalnym „Kozioł śpiewający” oraz organizowanych od 1973r. w Nądni, a później w Zbąszyniu Biesiad Koźlarskich. Klasę instrumentów ludowych w PSM I st. w Zbąszyniu równolegle ze Zbigniewem Mańczakiem prowadził Henryk Skotarczyk. Urodził się 26 listopada 1934 r. w Zbąszyniu.  Był jednym z pierwszych uczniów mistrza Tomasza Śliwy. W 1952r rozpoczął występy m.in. na Festiwalu Muzyki Polskiej w Warszawie w Teatrze Narodowym, grając na koźle weselnym w kapeli z Jerzym Stillerem – skrzypce i Bernardem Andrysem – klarnet Es. Kapela  zdobyła wiele nagród na festiwalach i przeglądach.  W 1959 r. kapela w składzie: mistrz Tomasz Śliwa - skrzypce, Bolesław Urbanowicz - klarnet, Henryk Skotarczyk - kozioł weselny, zajęła III miejsce na Festiwalu w Llangollen w Walii. W latach 1968 - 75 i od 1990 r. do czerwca 2010 r. Henryk Skotarczyk był nauczycielem w klasie instrumentów ludowych w Państwowej Szkole Muzycznej w Zbąszyniu Od 1990 roku naukę gry prowadził wspólnie ze swoim synem Jarosławem.  Był pedagogiem i wychowawcą wielu pokoleń muzyków ludowych Regionu Kozła, z którymi zdobywał wiele nagród i wyróżnień na Biesiadach Koźlarskich, konkursach i festiwalach w kraju i zagranicą (Zbąszyń, Kościan, Gołębin, Kazimierz n/Wisłą, Bukowina Tatrzańska, Kopanica, Dąbrówka Wlkp., Rzeszów). Od 2005 roku zajmował się także budową kozłów. Wykonane przez niego instrumenty były nagradzane na corocznych Ogólnopolskich Konfrontacjach Dudziarskich w Poznaniu. Henryk Skotarczyk został odznaczony medalem „Za Zasługi dla Województwa Zielonogórskiego i  Wielkopolskiego” W 2008 roku  został laureatem nagrody im. Oskara Kolberga "Za Zasługi dla Kultury Ludowej”. Był współzałożycielem (12 kwietnia 1959r.)  i wieloletnim prezesem Stowarzyszenia Muzyków Ludowych. Zmarł 4 marca 2021 r.

Czesław Prządka (1933-1990) prowadził klasę instrumentów ludowych w latach 1979 – 1990 Był uznanym budowniczym instrumentów ludowych (kozły, sierszeńki), muzykantem instrumentalistą (kozioł weselny- biały, kozioł ślubny - czarny, klarnet Eb), laureatem wielu konkursów budowniczych instrumentów ludowych, instrumentalistów i kapel ludowych ( w Poznaniu, Ochli, Kazimierzu Dolnym n/Wisłą, Krobi).  1972 r. założył z dwoma synami Janem i Lucjanem rodzinną kapelę, z którą uczestniczył w wielu konkursach i przeglądach zespołów ludowych jak: Konfrontacje Kapel Dudziarskich w Poznaniu, Ogólnopolskie Spotkania Muzykujących Rodzin we Wrocławiu, Ogólnopolski Festiwal Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym n/Wisłą. Wiele nagrywał dla radia i telewizji, jako ekspert od instrumentów ludowych angażowany był przez filmowców i towarzystwa muzyczne. Współpracował z Zespołem Mazowsze - dla którego budował kozły, ZPiT „Łany” Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu oraz z Zespołem Folklorystycznym „Wesele Przyprostyńskie”.W czasie swojego krótkiego życia wykształcił ponad 40 uczniów, z których wielu osiąga mistrzowski poziom gry na instrumentach ludowych. W latach 1981-90 zbudował ponad 50 instrumentów, kozły weselne, ślubne oraz ponad 80 sierszenek służących do nauki gry na koźle. Za swą działalność muzyczną i pedagogiczną otrzymał wiele  nagród i wyróżnień, z których największym była przyznana w 1990 r. (na krótko przed śmiercią) Nagroda im. Oskara Kolberga „Za zasługi dla kultury ludowej”.
Od 1 września 2010 r. klasę instrumentów ludowych prowadził Jan Sylwester Prządka (1958-2021). Urodził się i mieszkał w Zbąszyniu. Był uczniem  klasy instrumentów ludowych mistrza Tomasza Śliwy i Zbigniewa Mańczaka (1968-1972). Spadkobierca rodzinnych tradycji muzycznych. Talent i zapał do muzyki ludowej odziedziczył po ojcu Czesławie koźlarzu, klarneciście i uznanym budowniczym kozłów, sierszenek, laureacie Nagrody im. Oskara Kolberga (1990), długoletnim nauczycielu klasy instrumentów ludowych PSM w Zbąszyniu. Naukę w PSM w Zbąszyniu rozpoczął w 1965r. w klasie skrzypiec u Bożeny Duszyńskiej, kolejnym nauczycielem skrzypiec był Modest Lipczyński i  Bogusław Stankowiak. W 1968 roku trafił do klasy instrumentów ludowych, wybrany przez Tomasza Śliwę. Był absolwentem Państwowej Szkoły Muzycznej I s. im. St. Moniuszki w Zbąszyniu w klasie skrzypiec i fagotu. Łączył różne metody nauczania gry na instrumentach ludowych. Uczył ze słuchu, z nut i metodą palcowego zapisu (z tabulatury). Posiadał bogate doświadczenie w grze na instrumentach ludowych, nabyte i kształtowane od najmłodszych lat przez mistrzów gry na koźle i skrzypcach. Swoją wiedzę i umiejętności chętnie przekazywał modemu pokoleniu. Organizował warsztaty koźlarskie w ramach: Szkoły Mistrzów Tradycji i Koźlarskiej Akademii Tradycji.  Zdobywał główne nagrody na Biesiadach Koźlarskich w Nądni (najlepszy skrzypek) i później w Zbąszyniu. Uczestniczył i w wielu Festiwalach, Konkursach i Przeglądach zespołów ludowych, których był wielokrotnym laureatem (Ogólnopolskie Konfrontacje Kapel Dudziarskich w Poznaniu, Konkurs Muzyki Ludowej w Kopanicy, Ogólnopolski Festiwal Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym n/Wisłą, Ogólnopolski Festiwal Folkloru Polskiego „Sabałowe Bajania” w Bukowinie Tatrzańskiej, Festiwal Dud Polskich i Biesiad Koźlarskich w Zbąszyniu i wielu zagranicznych m.in. w Niemczech, Danii, Szwajcarii, Holandii).  Najbardziej cenił sobie zdobycie „Złotej Baszty”- nagrody głównej w kategorii solistów w 2012r. podczas Ogólnopolskiego Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych  w Kazimierzu Dolnym, na koźle białym weselnym. Był  laureatem I nagrody Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego również na Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym w roku 2007 w składzie archetypowym (skrzypce, kozioł), z koźlarzem Edmundem Hildebrandtem, I miejsca w 2011 w składzie tradycyjnym (kozioł, skrzypce, Klarnet E_b) z Edwardem Kolendowiczem - klarnet E_b i koźlarzem Dariuszem Hildebrandtem, ponownie I miejsca w 2018 r. w składzie tradycyjnym (kozioł, skrzypce, Klarnet E_b) z Bernardem Frąckiem - klarnet E_b i koźlarzem Edmundem Hildebrandtem oraz II miejsca w 2019 z kapelą w składzie Jan S. Prządka - kozioł weselny, Kinga Grychta - skrzypce i Edward Kolendowicz - klarnet E_b.

            Był długoletnim członkiem (od 1974r. ) i działaczem Stowarzyszenia Muzyków Ludowych w Zbąszyniu, a od 2011 prezesem zarządu. Od 2012r. był członkiem zarządu "Forum Muzyki Tradycyjnej" w Warszawie. Odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi, Złotą Odznaką "Zasłużony dla Kultury Polskiej" (2014) i Brązowym Medalem "Zasłużony Kulturze Gloria Artis" (2019).
Przez te wszystkie lata umiejętności gry na sierszeńkach, mazankach i kozłach nabyło bardzo wielu absolwentów PSM w Zbąszyniu. Na wyróżnienie zasługują tutaj koźlarze, skrzypkowie i klarneciści, którzy do dnia dzisiejszego kontynuują i aktywnie propagują – oprócz wcześniej wspominanych – wiekowe tradycje naszych przodków. Są to doskonali mistrzowie i muzycy: Henryk Skotarczyk (1934), Władysław Mazur (1940), Bernard Frącek (1951), Jan S. Prządka (1958-2021), Przemysław Dudziński (1967), Błażej Szulc (1974) oraz młode pokolenie koźlarzy Błażej Centkowski (1982), Piotr Strugała (1985), Jarosław Mai (1985),  Marcin Szczechowiak (1987), Adam Kaiser (1988),  Katarzyna Obst (1988), Jacek Pawłowski (1989), Daniel Molenda (1989), Marcin Klorek (1990), Marzena Pawłowska (1991), Krzysztof Klorek (1992), Filip Pietrzak (1992), Tomasz Molenda (1993),Bartosz Pietrzak (1993), Dominika Malinowska (1993), Weronika Kokocińska (1994), Andżelika Drozda (1994), Adam Knobel (1994), Sławomir Kliemann (1994), Edyta Kliemann (1996), Mikołaj Taberski (1996), Jacek Marchwicki (1998), Agata Szulc (1998), Maksymilian Chwałkowski (2013), Olga Lauba (2016), Justyna Trześniewska  (2017), Łukasz Piątek (2017), Bartosz Kluj (2018), Kinga Grychta (2018), Natalia Śliwa (2019), Weronika Śliwa (2018).

Obecnie w klasie instrumentów ludowych uczy się co roku 20 młodych adeptów sztuki.
Po śmierci Jana Sylwestra Prządki klasę instrumentów ludowych objął w zastępstwie Marcin Klorek. Od września 2022 r. prowadzi ją Marcin Szczechowiak.