Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Miechowie

Na czym polega ekshumacja zwłok

Ekshumacja to wydobycie zwłok lub szczątków z grobu lub tymczasowego miejsca pochówku po to, aby przenieść je do innego grobu w obrębie cmentarza lub na inny cmentarz, wyremontować grób lub grobowiec albo przeprowadzić oględziny lekarsko-sądowe.

Za zwłoki uważa się ciała osób zmarłych i dzieci martwo urodzonych, bez względu na czas trwania ciąży. Natomiast za szczątki uważa się popioły powstałe ze spopielenia zwłok, pozostałości zwłok wydobyte przy kopaniu grobu lub w innych okolicznościach, a także części ciała ludzkiego.

Ekshumacją i transportem zwłok lub szczątków ludzkich zajmują się uprawnione do tego podmioty prowadzące działalność określoną w Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) pod hasłem „pogrzeby i działalność pokrewna”.

Kto może złożyć wniosek o ekshumację

Wniosek o zezwolenie na ekshumację może złożyć tylko osoba uprawniona do pochowania osoby zmarłej, czyli:

• mąż lub żona
• krewny zstępny (na przykład dziecko, wnuk, prawnuk)
• krewny wstępny (na przykład rodzic, dziadkowie, pradziadkowie)
• krewny boczny do 4 stopnia pokrewieństwa (na przykład rodzeństwo, ciotka, stryj, siostra lub brat cioteczny)
• powinowaty w linii prostej do 1 stopnia (teść, teściowa, zięć, synowa).

Możesz złożyć wniosek także, jeśli wcześniej dobrowolnie podjąłeś się pochowania zwłok lub szczątków.

Wniosek o ekshumację powinien pochodzić nie od jednej lub niektórych uprawnionych osób, ale od wszystkich i być podpisany przez wszystkie uprawnione osoby.

Zamiast podpisów pozostałych wnioskodawców, możesz złożyć pisemne oświadczenia innych uprawnionych osób z ich zgodą na przeprowadzenie ekshumacji lub prawomocne orzeczenia sądu zobowiązujące inne osoby uprawnione do złożenia stosownego oświadczenia woli.

Uwaga! Jeśli jesteś w sporze z innymi osobami, które też mają prawo do pochowania zmarłego, to sąd zadecyduje o tym, kto ma prawo do grobu.

Jakie są zasady ekshumacji zmarłych na choroby zakaźne

Muszą minąć co najmniej 2 lata od śmierci osoby zmarłej na chorobę zakaźną, aby państwowy inspektor sanitarny wydał zezwolenie na wydobycie jej zwłok lub szczątków.

Do chorób zakaźnych zalicza się:

• cholerę
• dur wysypkowy i inne riketsjozy
• dżumę
• gorączkę powrotną
• nagminne porażenie dziecięce
• nosaciznę
• trąd
• wąglik
• wściekliznę
• żółtą gorączkę i inne wirusowe gorączki krwotoczne.

Kiedy powinieneś załatwić sprawę

Wniosek możesz złożyć w dowolnym momencie.

Pamiętaj, że ekshumację można przeprowadzić:

• od 16 października do 15 kwietnia każdego roku i tylko we wczesnych godzinach rannych
• w innym czasie wyłącznie za zgodą państwowego inspektora sanitarnego, przy zachowaniu ustalonych przez niego środków ostrożności.

Gdzie załatwisz sprawę

Wniosek o ekshumację złóż do właściwego dla położenia grobu:

• państwowego powiatowego inspektora sanitarnego
• państwowego granicznego inspektora sanitarnego.

Jak prawidłowo wypełnić wniosek?

Prawidłowo wypełniony wniosek o wydanie zezwolenia na ekshumację zwłok lub szczątków

ludzkich winien zawierać:

1. Dane wnioskodawcy:

• imię i nazwisko oraz PESEL,
• dokładny adres zamieszkania wraz z numerem kodu pocztowego,
• seria i numer dowodu osobistego,

2. Treść wniosku

• Uzasadnienie
• Dane dotyczące zmarłego:
  • imię i nazwisko,
  • data i miejsce urodzenia,
  • data i miejsce zgonu,
  • przyczyna zgonu,
  • numer aktu zgonu,
  • miejsce pochowania przed ekshumacją,
  • miejsce pochowania po ekshumacji,
• Dane dotyczące wszystkich pozostałych uprawnionych do złożenia wniosku o ekshumację  
  • stopień pokrewieństwa wnioskodawcy z osobą zmarłą
  • pozostali uprawnieni
• Oświadczenie
• Podpisy wszystkich pozostałych uprawnionych do złożenia wniosku o ekshumację wraz z datą

3. Załączniki

• Dokument pełnomocnictwa, o ile został ustanowiony pełnomocnik
• Dokument stwierdzający, że zgon nie nastąpił na skutek choroby zakaźnej (cholera, dur wysypkowy i inne riketsjozy, dżuma, gorączka powrotna, nagminne porażenie dziecięce, nosacizna, trąd, wąglik, wścieklizna, żółta gorączka i inne wirusowe gorączki krwotoczne) wymagany w przypadku ekshumacji zwłok przed upływem 2 lat od pochówku i braku przyczyny zgonu w akcie zgonu lub innym dokumencie urzędowym stwierdzającym zgon
• Zaświadczenie wydane przez właściwy zarząd cmentarza o możliwości przeprowadzenia ekshumacji osoby wskazanej we wniosku
• Zaświadczenie wydane przez właściwy zarząd cmentarza o posiadaniu wolnego miejsca w grobie, w którym istnieje możliwość pochowania osoby wskazanej we wniosku po przeprowadzonej ekshumacji
• W przypadku braku podpisów pozostałych wnioskodawców należy przedłożyć pisemne oświadczenia innych uprawnionych osób z ich zgodą na przeprowadzenie ekshumacji lub prawomocne orzeczenia sądu zobowiązujące inne osoby uprawnione do złożenia stosownego oświadczenia woli.

Co zrobić krok po kroku?

1. Złóż wniosek o udzielenie zezwolenia na ekshumację zwłok i szczątków ludzkich:

• Wniosek o udzielenie zezwolenia na ekshumację zwłok i szczątków.

• Dokument stwierdzający, że zgon nie nastąpił na skutek choroby zakaźnej

Dokument możesz złożyć jako: Oryginał, Uwierzytelniona kopia

• Zaświadczenie o możliwości przeprowadzenia ekshumacji

Dokument możesz złożyć jako: Kopia

• Zaświadczenie o posiadaniu wolnego miejsca w grobie

Dokument możesz złożyć jako: Kopia

• Pełnomocnictwo w sprawach administracyjnych

Dokument możesz złożyć jako: Oryginał, Uwierzytelniona kopia

Dokument, który potwierdza, że zgon ekshumowanej osoby nie nastąpił na skutek choroby zakaźnej dołącz do wniosku, jeśli ekshumacja zwłok jest przeprowadzana przed upływem 2 lat od daty pochówku i nie określono przyczyny zgonu w akcie zgonu lub innym dokumencie urzędowym stwierdzającym zgon.

Do wniosku dołącz zaświadczenia od zarządców cmentarza o:

• możliwości przeprowadzenia ekshumacji
• posiadaniu wolnego miejsca w grobie, do którego mają być pochowane zwłoki lub szczątki  osoby wskazanej we wniosku, po przeprowadzonej ekshumacji.

Możesz dołączyć też inne dokumenty, które potwierdzają twoje prawo do grobu. Na przykład pisemne oświadczenia innych uprawnionych osób z ich zgodą na przeprowadzenie ekshumacji lub prawomocne orzeczenia sądu zobowiązujące inne osoby uprawnione do złożenia stosownego oświadczenia woli.

Jeżeli chcesz, aby reprezentował cię pełnomocnik, pamiętaj o tym, aby do wniosku dołączyć pełnomocnictwo i dowód zapłacenia opłaty skarbowej.

2. Inspekcja Sanitarna sprawdzi formalnie i merytorycznie twój wniosek.
3. Dostaniesz zezwolenie na ekshumację zwłok i szczątków ludzkich.

Jeśli dobrze uzasadnisz swoją prośbę, to państwowy inspektor sanitarny udzieli ci zezwolenia.

Pamiętaj, że państwowy inspektor sanitarny może odmówić udzielenia ci zezwolenia (np. ze względów bezpieczeństwa higieniczno-sanitarnego).

Ile będziesz czekać

Nie dłużej niż miesiąc. Termin może się wydłużyć do 2 miesięcy (dostaniesz o tym informację).

Jakie są obowiązki po uzyskaniu zezwolenia

Po uzyskaniu zezwolenia, musisz zawiadomić o zamiarze ekshumacji właściwego państwowego inspektora sanitarnego, który na nią zezwolił.

Inspektor może:

• uczestniczyć i nadzorować wydobycie zwłok i szczątków
• wyznaczyć inny termin poza dopuszczalnym okresem na przeprowadzanie ekshumacji. Jest to możliwe, jeśli wszyscy uczestnicy zachowają ustalone przez niego środki ostrożności.

O terminie ekshumacji powiadom pisemnie także zarządcę cmentarza.

Czy trzeba mieć pozwolenie na przewóz zwłok

Jeśli chcesz przewieźć zwłoki lub szczątki na inny cmentarz, musisz uzyskać odpowiednie pozwolenie lub zaświadczenie.

Uzyskaj pozwolenie od:

• państwowego powiatowego inspektora sanitarnego – jeśli chcesz przewieźć zwłoki lub szczątki:
  • koleją, samolotami i statkami w granicach Polski
  • poza granice Polski (osoba zmarła w Polsce)
• starosty właściwego ze względu na miejsce ponownego pochówku – jeśli chcesz sprowadzić zwłoki lub szczątki z zagranicy. Starosta wydaje zaświadczenie w porozumieniu z właściwym  państwowym powiatowym inspektorem sanitarnym.

Uzyskaj zaświadczenie od polskiego konsula:

• jeśli chcesz przewieźć zwłoki i szczątki przez Polskę – dokument potwierdza brak przeszkód do wjazdu na teren Polski z innego kraju
• jeśli chcesz przywieźć zwłoki i szczątki do Polski – konsul wyda ci zaświadczenie po tym, jak dostarczysz mu pozwolenie na sprowadzenie zwłok i szczątków z zagranicy od danego starosty.

Pozwolenie i zaświadczenie dostaniesz w ciągu 3 dni od złożenia wniosku. Jeśli osoba zmarła na chorobę zakaźną, pozwolenie dostaniesz dopiero po 2 latach od daty jej zgonu.

Jakie mogą być skutki prawne ekshumacji bez zezwolenia

Pamiętaj, że jeśli przeprowadzisz ekshumację bez zezwolenia, to grozi ci kara aresztu lub grzywny.

Kto może postanowić o ekshumacji z urzędu

Ekshumacje z urzędu odbywają się na podstawie:

• zarządzenia prokuratora lub sądu
• decyzji danego wojewody, wydanej na wniosek Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej — Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• decyzji państwowego inspektora sanitarnego w przypadku zmiany przeznaczenia terenu obecnego cmentarza.

W przypadku wywłaszczenia cmentarza, koszty ekshumacji oraz przeniesienia zwłok i szczątków w nowe miejsce spoczynku ponosi nabywca terenu.