UWAGA! KLESZCZ!

30.06.2021

UWAGA! KLESZCZ!

Mały kleszcz - duży problem! Tak często mówimy, bo chyba każdy z nas słyszał o boreliozie i kleszczowym zapaleniu mózgu, chorobach przenoszonych przez kleszcze. Lato sprzyja naszej dużej aktywności na łonie natury. Gdy jest ciepło i wilgotno, tam gdzie występują niewysokie drzewa, krzewy, liście, trawy, czyli ścieżki w lesie, polany, łąki, parki miejskie, okolice jezior i rzek możemy spotkać kleszcze. Powinniśmy również uważać w swoim ogrodzie, gdyż często te pajęczaki przemieszczają się na swoich ofiarach. Wybierając się na spacer warto pamiętać o prostych metodach zapobiegających ukłuciu przez kleszcze, takich jak stosowanie repelentów lub zakładanie odzieży z długimi rękawami i nogawkami, a po wizycie w takim miejscu zawsze musimy dokładnie się skontrolować.

Przeciwko boreliozie nie wynaleziono do tej pory szczepionki, choć prace nad nią trwają bardzo intensywne. Możemy natomiast zaszczepić się przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu (KZM). Dostępne są inaktywowane szczepionki przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu. Aby skutecznie ochronić się przed zakażeniem konieczne jest przyjęcie 3 dawek szczepienia pierwotnego oraz dawek przypominających co 3-5 lat. Zaszczepienie zimą lub wczesną wiosną zapewnia ochronę już od początku aktywności kleszczy (od kwietnia do października).

W przypadku szczepienia przeciw KZM w POZ kwalifikacja do szczepienia i procedura szczepienia wykonywane są bezpłatnie, za szczepionkę płaci osoba szczepiona (lub rodzice w przypadku szczepienia dziecka). Punkty szczepień w POZ mogą nie dysponować szczepionką, wtedy lekarz wystawia receptę, pacjent zgłasza się na szczepienie z samodzielnie zakupioną w aptece szczepionką. Punkty szczepień w prywatnych przychodniach/centrach medycznych (także w poradniach medycyny podróży, nawet jeśli działają w placówkach, które mają podpisaną umowę z NFZ) zwykle dysponują szczepionką. Osoba szczepiona płaci za kwalifikacje do szczepienia, szczepionkę i wykonanie szczepienia. (źródło: https://szczepienia.pzh.gov.pl/faq/jak-i-gdzie-mozna-zaszczepic-sie-przeciw-kleszczowemu-zapaleniu-mozgu/)

Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) to ostra choroba wirusowa, która często wiąże się z powikłaniami neurologicznymi. Źródłem infekcji może być ukąszenie przez zakażonego kleszcza, poprzez spożycie niepasteryzowanego mleka zakażonego zwierzęcia lub znacznie rzadziej poprzez transfuzję krwi lub przeszczep narządu od osoby w fazie wiremii. Okres inkubacji choroby wynosi od 7 do 14 dni. W pierwszej fazie, zakażenie przebiega bezobjawowo lub wywołuje objawy podobne do grypy. U części osób zakażonych, po 7-14 dniach dochodzi do zajęcia ośrodkowego układu nerwowego. Może dojść do zapalenia rdzenia kręgowego, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych. U 35%–58% chorych z zajęciem ośrodkowego układu nerwowego dochodzi do trwałych powikłań neurologicznych.

Borelioza (zwana też chorobą z Lyme) jest najczęstszą chorobą przenoszoną przez kleszcze. Wczesne stadium choroby (rumień wędrujący) występuje po upływie od kilku dni do kilku tygodni od zakażenia. Bezpośrednio po zakażeniu mogą się pojawiać nieswoiste objawy ogólnoustrojowe (grypopodobne). U chorych nieleczonych antybiotykami rumień wędrujący i objawy ogólnoustrojowe ustępują samoistnie w ciągu 4–12 tygodni, jednak kilka tygodni do kilku miesięcy po zakażeniu mogą się ujawnić objawy neurologiczne. Dalszy przebieg charakteryzuje się zmiennością nasilenia objawów i wielokrotnymi nawrotami w ciągu kilku tygodni lub miesięcy. Większość objawów fazy ostrej ustępuje z czasem samoistnie, ale u niektórych nieleczonych chorych umiarkowanie nasilone dolegliwości utrzymują się kilka lat lub dochodzi u nich do rozwoju przewlekłych objawów stadium późnego (mogą być pierwszą manifestacją boreliozy nawet kilka lat po zakażeniu – np. neuropatia obwodowa lub zapalenie stawów).

Co zrobić, gdy już zauważymy kleszcza „wbitego” w naszą skórę?

Kleszcza należy jak najszybciej usunąć. W tym celu mocno chwyć kleszcza np. pęsetą, lassem, haczykiem, jak najbliżej skóry i wyciągnij stanowczym, silnym ruchem wzdłuż osi wkłucia (do góry) tak, aby usunąć go w całości. Następnie zdezynfekuj skórę środkiem odkażającym. Jeżeli w ciele pozostaną jego fragmenty, możesz je wyciągnąć pęsetą lub jałową igłą. Jeśli nie wyciągniesz kleszcza w całości, zgłoś się jak najszybciej do lekarza. Po usunięciu kleszcza należy przez 30 dni obserwować okolicę ukłucia pod kątem wystąpienia rumienia pełzającego. Należy też zwrócić uwagę na objawy choroby występujące w późniejszych okresach zakażenia. Do skutecznego przeniesienia zakażenia niezbędny jest stosunkowo długi czas (24–48 h). Kleszcz przenoszący zakażenie na człowieka pozostaje zwykle niezauważony, a ten, który został zauważony i usunięty, zwykle pozostawał w skórze zbyt krótko, aby przenieść zakażenie.

Badanie kleszcza metodą PCR w celu wykrycia DNA Borrelia spp. należy do metod diagnostycznych, których przydatności klinicznej nie potwierdzono. Chodzi o to, że niektórych metod, między innymi badania kleszczy metodą PCR, nie poddano walidacji, czyli nie potwierdzono ograniczeń ich stosowania oraz powtarzalności wyników. Nie są zatem oficjalnie uznane i zalecane do stosowania przez towarzystwa naukowe. Podejmowanie decyzji na podstawie wyników uzyskanych za pomocą niezalecanych i niezwalidowanych metod diagnostycznych jest ryzykowne tak dla pacjenta, jak i lekarza.

W aktualnie obowiązujących standardach dotyczących leczenia boreliozy z Lyme profilaktyczne leczenie antybiotykami po pokłuciu przez kleszcza nie jest zalecane jako rutynowe postępowanie. Lekarz rozważy je w indywidualnych, wyjątkowych przypadkach.

Podawanie antybiotyków jest na pewno konieczne w przypadku klinicznie jawnej postaci boreliozy.

BORELIOZA NA TERENIE POWIATU OBORNICKIEGO 2019-2021

Na terenie powiatu obornickiego w trakcie ostatnich 3 lat zarejestrowano łącznie
16 przypadków zachorowań na boreliozę (w roku 2019 - 6, w roku 2020 - 9, do czerwca 2021 roku 1 ). U wszystkich osób lekarz rozpoznał rumień wędrujący.

Ponad 40% chorych nie pamiętało wcześniejszego kontaktu z kleszczem. Pozostałe osoby wskazywały na fakt ukąszenia przez kleszcza. Do narażenia dochodziło w miejscowościach zamieszkania, głównie podczas spacerów w lesie, ale także w ogródkach przydomowych i działkach. Jedna osoba była narażona zawodowo na boreliozę – wykonywała pracę leśniczego.

Tylko jeden przypadek wymagał hospitalizacji i leczenia antybiotykoterapią dożylną. Pozostałe przypadki leczone były antybiotykami doustnymi w warunkach ambulatoryjnych.

BORELIOZA

ROK 2019

L.P	GMINA	WIEK	PŁEĆ	NARAŻENIE (kontakt z kleszczem)	ZACHOROWANIE	ROZPOZNANIE
1	Rogoźno	64	M	05.2018 (działka)	06.2018 (rumień wędrujący)	01.2019
2.	Oborniki	59	M	11.2018 (narażenie zawodowe- leśniczy)	11.2018 (rumień wędrujący)	04.2019 hospitalizacja
3.	Rogoźno	55	K	05.2019 (ogródek)	05.2019 (rumień wędrujący)	06.2019
4.	Oborniki	56	K	06.2019 (łąka)	07.2019 (rumień wędrujący)	09.2019
5.	Oborniki	48	K	Nie pamięta kontaktu z kleszczem	09.2019 (rumień wędrujący)	10.2019
6.	Oborniki	63	K	Nie pamięta kontaktu z kleszczem	07.2019 (rumień wędrujący)	10.2019

ROK 2020

L.P	GMINA	WIEK	PŁEĆ	NARAŻENIE (kontakt z kleszczem)	ZACHOROWANIE	ROZPOZNANIE
1	Oborniki	50	K	Nie pamięta kontaktu z kleszczem	04.2020 (rumień wędrujący)	05.2020
2.	Rogoźno	34	M	05.2020 (miejscowość zamieszkania-las)	05.2020 (rumień wędrujący)	06.2020
3.	Oborniki	3	K	05.2020 (miejscowość zamieszkania-las)	07.2020 (rumień wędrujący)	07.2020
4.	Ryczywół	14	M	06.2020 (miejscowość zamieszkania-las)	06.2020 (rumień wędrujący)	06.2020
5.	Oborniki	45	M	06.2020 (miejscowość zamieszkania-las)	06.2020 (rumień wędrujący)	06.2020
6.	Oborniki	10	K	Nie pamięta kontaktu z kleszczem	06.2020 (rumień wędrujący)	06.2020
7.	Oborniki	42	K	05.2020 (ogródek)	06.2020 (rumień wędrujący)	07.2020
8	Rogożno	28	M	Nie pamięta kontaktu z kleszczem	06.2020 (rumień wędrujący)	07.2020
9.	Oborniki	39	M	Nie pamięta kontaktu z kleszczem	09.2020 (rumień wędrujący)	10.2020