Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Opolu

Zdaniem Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) szczepienia ochronne są jednym z najbardziej skutecznych sposobów zapobiegania chorobom zakaźnym. Szczepionka pomaga układowi odpornościowemu rozpoznawać i zwalczać patogeny, takie jak wirusy lub bakterie. Dzięki szczepionkom możemy czuć się bezpiecznie, jeśli chodzi o rozprzestrzenianie się m.in.  takich chorób jak: gruźlica, odra, polio, tężec, błonica, grypa, dur brzuszny, infekcje rotawirusowe czy rak szyjki macicy.

Jak Polska wypada na tle innych krajów europejskich pod kątem szczepień ochronnych? Obowiązkowe szczepienia przeciw gruźlicy całej populacji niemowląt realizowane jest w 14 z 37 krajów europejskich. W większości krajów podawana jest 1 dawka BCG. Jedynie na Ukrainie w Rosji oraz w Bułgarii szczepionka jest uzupełniana poprzez podanie kolejnej dawki. W 1 dobie życia dziecka szczepionka BCG podawana jest w pięciu krajach tj. w Bośni i Hercegowinie, Chorwacji, na Węgrzech, w Polsce oraz Serbii. W Bułgarii oraz Estonii niemowlęta szczepi się odpowiednio w 1.–2. oraz 1.–5. dobie życia. W pozostałych 7 krajach noworodki szczepi się po 1. dobie życia (2.–7. dż.), a najpóźniej na Ukrainie i Białorusi oraz w Rosji (nie wcześniej niż w 3. dż.). Szczepienia noworodków przeciw gruźlicy obowiązkowe są w Polsce, Bułgarii na Łotwie oraz na Węgrzech. W 6 z 37 analizowanych krajów (Austria, Niemcy, Hiszpania, Islandia, Włochy oraz Słowacja) całkowicie zrezygnowano ze szczepienia dzieci przeciwko gruźlicy.

Krajowe Programy Szczepień Ochronnych w Europie w zakresie zapobiegania zakażeniom pneumokokowym obejmują całą populację niemowląt i małych dzieci. Profilaktykę ww. zakażeń realizuje się według dwóch schematów szczepień podstawowych: 3+1 albo 2+1.  Od 2017 roku w Polsce obowiązują obowiązkowe szczepienia przeciw pneumokokom w populacji ogólnej dzieci i są realizowane szczepionką PVC-10 (schemat 2+1). Szczepienie dzieci urodzonych przedwcześnie (<37 tyg. ciąży) również są realizowane preparatem PCV-10 (schemat 3+1). Wyjątkiem są dzieci urodzone <27. tygodnia ciąży, oraz dzieci z grup wysokiego ryzyka zachorowania na zakażenia pneumokokowe, które są szczepione preparatem PCV-13. Wg danych Krajowego Ośrodka Referenyjnego ds. Diagnostyki Bakteryjnych Zakażeń Ośrodkowego Układu Nerowowego (KOROUN) wzrasta liczba zakażeń serotypami obecnymi w nierefundowanej szczepionce 13-walentnej. Polska na tle innych krajów europejskich wypada niestety bardzo niekorzystnie, gdyż większość krajów UE wykorzystuje w krajowych programach szczepieńPCV-13. Ciekawym przykładem jest Belgia, która chcąc obniżyć koszty, wróciła do szczepionki 10-walentnej. Jednak analizy efektywności wskazały na tyle istotny wzrost liczby zakażeń wywoływanych przez serotypy 19A i 3, że podjęto decyzję do powrotu do szczepionki 13-walentnej. Natomiast w Hiszpanii, gdzie stosowana jest szczepionka 13-walentna, dane z lat 2010–2016 pokazują, że problemu serotypu 19A nie ma, czyli nie ma wzrostu zachorowań na IChP wywołaną przez ten serotyp. Nadal czekamy na zmiany, aby szczepionka PCV-13 była w Polsce wykorzystywnaa w powszechnych, obligatoryjnych szczepieniach zapobiegających zakażeniom pneumokokowym a nie jak do tej pory tylko w wybranych grupach ryzyka.
Szczepienia przeciwko inwazyjnym zakażeniom meningokokowym są natomiast realizowane na terenie krajów UE według schematu 2+1, począwszy od wczesnego wieku niemowlęcego (w Grecji, Irlandii, Portugalii i Wielkiej Brytanii), lub poprzez podanie jednej dawki w 2. roku życia (Belgia, Cypr, Niemcy, Luksemburg, Holandia).

 

 

We wszystkich programach szczepień ochronnych krajów europejskich obowiązuje profilaktyka błonicy (D), tężca (T), krztuśca (P), zakażeń wywoływanych przez Haemophilus influenzae typu b (Hib), poliomyelitis (IPV) oraz wirusowego zapalenia wątroby (WZW) typu B. Biorąc pod uwagę aspekt ekonomiczny (koszt wizyt lekarskich, przechowywania i ewentualnej utylizacji szczepionek) w PSO krajów europejskich (a także Norwegii i Szwajcarii) – z wyjątkiem Polski – wprowadzono szczepionki wieloskładnikowe DTPa-IPV-Hib lub DTPa-IPV-Hib-HBV, które ułatwiają realizację dodatkowych  szczepień oraz stosowanie powszechnej profilaktyki, ograniczając liczbę wstrzyknięć do 2 lub maksymalnie 3 podczas jednej wizyty. W Polsce szczepionka przeciw krztuścowi podawana jest w jednym wstrzyknięciu jako szczepionka przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi (DTP) i jest obowiązkowa dla dzieci. 6 i 14 latki otrzymują w ramach PSO obowiązkowe szczepienie przeciw krztuścowi realizowane szczepionką acelularną (DTPa). W celu utrzymania odporności przeciw krztuścowi zalecane jest również szczepienie przypominające w 19 roku życia oraz dla osób dorosłych co 10 lat, jednakże te szczepienia nie są już finansowane z budżetu Państwa i dlatego poziom wyszczepialności przeciw krztuścowi u osób powyżej 18 r.ż. jest znikomy, co odbiega od standardów europejskich.

Aspekt minimalizacji liczby wstrzyknięć i związanego z nimi bólu oraz stresu dziecka jest jednym z najważniejszych we wszystkich krajach europejskich. Szczepionki 5-składnikowe zarejestrowano w Europie w latach 90. XX wieku, a 6-składnikowe w 2000 roku. Ich wprowadzenie do PSO krajów europejskich dało możliwość skorzystania z kilku różnych wariantów zastosowania ww. preparatów. Choć w ramach realizacji profilaktyki WZW typu B w wielu krajach tj. w  Hiszpanii, Irlandii, Belgii, Niemczech, Luksemburgu, w Czechach, Austrii, Włoszech, Grecji oraz na Słowacji i Łotwie stosuje się szczepionkę 6-składnikową (DTPa-IPV-Hib-HBV), to w krajach, w których rozpoczyna się ją w okresie poporodowym (np. w Bułgarii, Estonii, na Litwie), kontynuuje się szczepienia monowalentnym preparatem przeciwko WZW typu B, a pozostałe uodpornienia realizuje się szczepionką 5-składnikową (DTPa-IPV-Hib). Standardowy schemat obu rodzajów szczepionek to 3+1, jednak niektóre kraje stosują schemat 2+1 dla szczepionek 6-składnikowej (Włochy, Słowacja) lub 5-składnikowej (Szwecja, Dania, Finlandia). Różnice istnieją również pod względem wieku, w którym rozpoczyna się szczepienie. W większości krajów europejskich pierwsza dawka podawana jest w 2. miesiącu życia, natomiast tylko w kliku (Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Islandia, Norwegia, Słowenia oraz Szwecja) rozpoczęcie immunizacji odbywa się w 3. miesiącu życia dziecka.

 

 

Już 13 krajów UE europejskich wprowadziło powszechne szczepienia niemowląt przeciwko rotawirusom. Jest to: Austria, Belgia, Estonia, Finlandia, Grecja, Irlandia, Wielka Brytania, Litwa, Luksemburg, Niemcy, Szwecja, Włochy oraz Norwegia. W Polsce szczepienia doustne przeciw rotawirusom są wpisane do kalendarza szczepień jako zalecane. Rotawirusy są najczęstszą przyczyną ostrych biegunek zakaźnych u dzieci do 5 r. ż.  oraz wielu hospitalizacji. W Austrii, wprowadzenie szczepienia przeciw rotawirusom w 2007 r., jako powszechne szczepienie ochronne i uzyskanie wysokiego odsetka zaszczepienia, przełożyło się na znaczące zmniejszenie liczby hospitalizacji z powodu infekcji rotawirusowych:  o 41% w pierwszym roku i 75% w drugim roku od wprowadzenia szczepienia Na świecie rotawirusy są jednym z najczęstszych powodów zgonów dzieci do 5 roku życia, z powodu złego dostępu do opieki szpitalnej.

Polski Program Szczepień Ochronnych na tle programów profilaktycznych innych krajów UE wyróżnia się przede wszystkim m.in.: ograniczonym, a nie powszechnym dostępem do bezpłatnych bezkomórkowych szczepionek przeciwko krztuścowi (DTPa); a także większą liczbą wstrzyknięć u dzieci w pierwszych dwóch latach życia. W celu ujednolicenia programów profilaktyki chorób zakaźnych, słusznym rozwiązaniem byłaby centralny rejestr szczepień i zunifikowany kalendarz szczepień ochronnych. Jednak różnice w sytuacji epidemiologicznej oraz możliwości ekonomiczne krajów nie pozwalają na opracowanie jednolitego europejskiego programu szczepień.

 

Na stronie internetowej European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC) dostępne jest interaktywne narzędzie służące do porównywania programów szczepień realizowanych w poszczególnych krajach Unii Europejskiej. Mogą z niego skorzystać lekarze opiekujący się pacjentami szczepionymi zgodnie z programami obowiązującymi w innych krajach UE lub wyjeżdżającymi do tych krajów.

 

źródło:

Instytut Ochrony Zdrowia