Błonica
25.03.2025
Błonica jest bakteryjną chorobą zakaźną wywoływaną przez maczugowce błonicy (Corynebacterium diphteriae). Głównym czynnikiem chorobotwórczym jest toksyna błonicza wytwarzana przez szczepy bakterii zakażone bakteriofagiem niosącym gen tox. Egzotoksyna uwalniana z komórek bakterii uszkadza nabłonek dróg oddechowych powodując powstawanie błon rzekomych. Po przedostaniu się do naczyń krwionośnych toksyna wraz z krwią dociera do narządów wewnętrznych wywołując systemowe objawy błonicy.
Jedynym źródłem zakażenia jest człowiek (chory, ozdrowieniec, nosiciel). Główną drogą przenoszenia drobnoustrojów jest droga kropelkowa. Objawy infekcji pojawiają się zazwyczaj po 2-4 dniach choroby (1-10 dni). Zakaźność chorego zaczyna się w okresie wylęgania choroby (na dwa dni przed pojawieniem objawów), przez cały okres objawów klinicznych oraz do 4 dni od ustąpienia choroby u osób leczonych i 2-3 tyg. u osób nieleczonych.
Najczęstszymi postaciami błonicy są błonica gardła (inaczej dyfteryt) oraz błonica krtani, zwana dawniej krupem. Rzadziej dochodzi do zajęcia spojówek, ucha środkowego, błon śluzowych narządów płciowych albo zranionej skóry.
Do zagrażających życiu powikłań błonicy należą:
- niedrożność dróg oddechowych
- zapalenie mięśnia sercowego
- uszkodzenie nerwów obwodowych (czuciowych, ruchowych)
Błonica zawsze wymaga leczenia szpitalnego, które polega na podawaniu antytoksyny, surowicy zawierającej przeciwciała przeciwko toksynie błoniczej, oraz stosowaniu antybiotyków.
Szczepienia ochronne są najlepszym, najbardziej skutecznym sposobem zabezpieczenia przed zachorowaniem na błonicę. Szczepionka zawiera nieaktywną toksynę błoniczą (toksoid). Zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych (PSO), szczepienie przeciwko błonicy należy do szczepień obowiązkowych u wszystkich dzieci i młodzieży do ukończenia 19 roku życia.
Szczepienie przeciwko błonicy jest szczepieniem wielodawkowym. Zgodnie z aktualnym PSO, każde dziecko powinno zostać zaszczepione 4 dawkami szczepionki zawierającej komponent błoniczy w 2., 3-4., 5. i 16-18. miesiącu życia jako tzw. szczepienie podstawowe. Dodatkowo, w celu wzmocnienia odporności, dziecko powinno przyjąć dawki przypominające w 6, 14 oraz 19 roku życia.
Ze względu na spadek odporności z upływem czasu, osobom dorosłym zalecane są co 10 lat dawki przypominające. Jest to szczególnie ważne dla osób podróżujących do krajów endemicznego występowania błonicy. Szczepienie przypominające może być wykonywane szczepionką przeciw błonicy i tężcowi lub szczepionką przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi.
