Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Suchej Beskidzkiej

Powiat suski leży w Beskidach, na południowo-zachodnim krańcu województwa małopolskiego i graniczy od zachodu z powiatem żywieckim w województwie śląskim, od północy i wschodu z trzema innymi powiatami wchodzącymi w skład województwa małopolskiego: wadowickim, myślenickim i nowotarskim, a od południa z okresem Namiestovo na Słowacji.
Jest to obszar typowo górski, a naturalne bogactwo regionu stanowią lasy, zajmujące niemal 50 % jego powierzchni. Powiat suski obejmuje 9 gmin, które tworzą: dwa miasta (Sucha Beskidzka, Jordanów), jedna gmina miejsko-wiejska (Maków Podhalański) i sześć gmin wiejskich (Budzów, Bystra-Sidzina, Jordanów, Stryszawa, Zawoja, Zembrzyce). W skład powiatu wchodzi łącznie 37 miejscowości. Łaczną powierzchnię 687 km kw. zamieszkuje około 82 tys. mieszkańców.

Południowa część powiatu, położona najwyżej, znajduje się na terenie Beskidu Żywieckiego. Charakterystycznym elementem krajobrazu północnej części powiatu są natomiast wzniesienia należące do niższych grup górskich - Pasma Leskowca i Łamanej w Beskidzie Małym. 

Niemal cały teren powiatu leży w dorzeczu górnej Skawy, która jest główną rzeką regionu. Właśnie nad Skawą leżą trzy miasta: Sucha Beskidzka, Maków Podhalański i Jordanów. Do najważniejszych dopływów Skawy na tym terenie należą: Pożoga, Toporzyski Potok, Bystrzanka, Cadynka, Skawica, Grzechynia, Stryszawka i Tarnawka (lewobrzeżne), oraz Malejów, Osielec, Wieprzec, Żarnowianka i Paleczka (prawobrzeżne).

W celu ochrony unikalnych walorów krajobrazowych i przyrodniczych Babiej Góry na południowych krańcach obecnego powiatu został utworzony w 1954 r. Babiogórski Park Narodowy, kilka lat temu włączony do międzynarodowej sieci rezerwatów biosfery UNESCO. Na terenie powiatu suskiego znajduje się także południowo-wschodnia część Parku Krajobrazowego Beskidu Małego, powstałego w 1998 r. W przyszłości planowane jest utworzenie tutaj rezerwatu "Leskowiec" celem ochrony fragmentu naturalnej buczyny, porastającej grzbiet pomiędzy Leskowcem a Groniem Jana Pawła II.

obszerne fragmenty monografii autorstwa Agaty Porzyckiej

Historia Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Suchej Beskidzkiej rozpoczyna się niemalże równocześnie z ogłoszonym 14 sierpnia 1954 r. Dekretem o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. Nr 37, poz. 160). Niemniej jednak szerzenie oświaty zdrowotnej i wprowadzenie elementarnych zasad higieny miało miejsce już w okresie Polski Międzywojennej, kiedy to na terenie Suchej Beskidzkiej i jej okolic (ówczesny powiat makowski, potem żywiecki) działali lekarze, prowadzący działalność w tym zakresie. Wśród najbardziej zasłużonych na uwagę zasługuje lek. med. Jan Paweł Gawlik, który w latach 1868-1928 z polecenia prof. Dietla uzyskał stanowisko lekarza skarbowego dóbr Branickich w Suchej Beskidzkiej. Od samego początku pobytu w Suchej wiele uwagi poświęcał szerzeniu oświaty zdrowotnej, publikując między innymi artykuły na łamach „Przeglądu Lekarskiego”. Po jego śmierci, działalność w zakresie lecznictwa i oświaty zdrowotnej prowadziła, pochodząca z Makowa Podhalańskiego lek. med. Zofia Karaś. Praca, w tym mało rozwiniętym gospodarczo terenie, była trudnym zajęciem, bowiem do wybuchu II Wojny Światowej na obszarze powiatu działał tylko jeden ośrodek zdrowia. W okresie tym, podobnie jak w latach poprzednich odnotowywano przypadki duru brzusznego, duru plamistego, czerwonki, choroby Heine-Medina, błonicy, gruźlicy, szkarlatyny, ospy wietrznej. Dopiero w roku 1941 powstał pierwszy 20-łóżkowy szpitalik w Makowie Podhalańskim. 

Rozpoczęcie działalności Inspekcji Sanitarnej na terenie Suchej Beskidzkiej i jej okolic było związane z wejściem w życie Dekretu o Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz aktów wykonawczych, tj. Uchwały Rady Ministrów z dnia 10 czerwca 1950 r. w sprawie organizacji wewnętrznej i etatów wydziałów prezydiów rad narodowych (M.P. z 1952r. Nr A-8, poz. 76 z późn. zm.).

Zgodnie z wyżej wymienionymi aktami prawnymi wojewódzkimi organami administracji służby zdrowia były wydziały zdrowia prezydiów wojewódzkich rad narodowych. W szczególności do zakresu działania wydziału zdrowia należały sprawy nadzoru nad działalnością sanitarno–przeciwepidemiczną zakładów służby zdrowia, organizowanie profilaktyki i lecznictwa oraz nadzór lekarski nad zwalczaniem chorób zakaźnych, w tym gruźlicy. Organami służby zdrowia na szczeblu powiatowym był wydział zdrowia prezydiów powiatowych lub miejskich rad narodowych. Obok tych organów administracji służby zdrowia działali: na terenie województw – wojewódzcy państwowi inspektorzy sanitarni, na terenie powiatów – powiatowi państwowi inspektorzy sanitarni. Państwowi inspektorzy sanitarni byli jednocześnie zastępcami kierowników wydziałów zdrowia prezydiów rad narodowych. Z drugiej strony podporządkowani byli odpowiednim inspektorom sanitarnym wyższego stopnia. 

Do roku 1956 nadzór nad stanem sanitarno-epidemiologicznym tutejszego powiatu pełnił Powiatowy Państwowy Inspektor Sanitarny oraz Kierownik Wydziału Zdrowia Prezydium Rady Narodowej w Wadowicach.

Przełomowym momentem w rozwoju miasta Sucha Beskidzka i jej okolic było utworzenie w roku 1956 powiatu suskiego decyzją z dnia 12 listopada 1955 roku. Powiat suski utworzony został z peryferyjnych ziem powiatów żywieckiego, wadowickiego i myślenickiego. Powiat Sucha ciągnął się od Kotliny Żywieckiej na wschód po obniżenie obok Myślenic na zachód. Na północy wspierał się o Podgórze Lanckorońskie, a na południu o Beskid wysoki – pasmo babiogórskie. Powiat suski graniczył, na północy z powiatem wadowickim, na południu z nowotarskim i Czechosłowacją, na wschodzie z powiatem myślenickim i na zachodzie z powiatem żywieckim. 

Wobec trudnych warunków lokalowych w samej stolicy powiatu, umieszczono konieczne urzędy, w lokalach zastępczych oraz przystąpiono do budowy pomieszczeń dla Powiatowej Rady Narodowej, które całkowicie ukończono w 1958 roku. Z tej przyczyny, utworzona 1 sierpnia 1956r., przy Wydziale Zdrowia Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Suchej Beskidzkiej, Powiatowa Kolumna Sanitarno-Epidemiologiczna miała siedzibę w Makowie Podhalańskim, przy ul. Rynek. Budynki, które zajmowała przylegały bezpośrednio do ul. Kościelnej. Pierwszym dyrektorem Kolumny został lek. med. Jerzy Kulczyński. Swoim nadzorem sanitarno-epidemiologicznym objęła 3 miasta: Suchą Beskidzką, Maków Podhalański i Jordanów oraz 26 gromad: Białkę, Bieńkówkę, Budzów, Bystrą, Grzechynię, Hucisko, Jachówkę, Juszczyn, Kojszówkę, Krzeszów, Kuków, Lachowice, Łętownię, Naprawę, Osielec, Palczę, Sidzinę, Skawicę, Spytkowice, Stryszawę, Śleszowice, Tarnowę Dolną, Toporzysko, Zawoję, Zembrzyce i Żarnówkę. 

We wrześniu 1957 r. placówkę Kolumny przeniesiono do Suchej Beskidzkiej, do nowo wybudowanego budynku Prezydium Miasta przy ul. Mickiewicza. Warunki lokalowe, które zostały przydzielone dla Kolumny były bardzo skromne. Zajmowała ona jedno pomieszczenie (pokój ok. 18 m2), mieszczący się na II piętrze i było przeznaczone dla pracowników podstawowej działalności. Sprawy kadrowo-personalne rozpatrywałai prowadziła wspólna komórka organizacyjna Wydziału Zdrowia. W grudniu 1957 r. Powiatową Kolumnę Sanitarno-Epidemiologiczną przekształcono w Powiatową Stację Sanitarno-Epidemiologiczną, którą kierował do roku 1964 lek. med. Janusz Marcinowski. Początkowo w Kolumnie, a potem w Stacji zatrudnieni byli: epidemiolog, felczer ds. szczepień ochronnych, dezynfektor, instruktor ds. higieny żywienia, instruktor ds. higieny komunalnej, instruktor ds. higieny szkolnej i statystyk. Ponadto w terenie, przy ośrodkach zdrowia zatrudniono kontrolerów sanitarnych, nad którymi merytoryczny nadzór mieli poszczególni instruktorzy higieny. 

W roku 1964 nastąpiła zmiana na stanowisku Inspektora Sanitarnego, które objął i piastował do 1970 r. lek.med. Andrzej Szuperski. 

W miarę rozwoju działalności Stacji, rosły także jej potrzeby, przede wszystkim lokalowe. W roku 1967 było zatrudnionych 12 pracowników. Pomieszczenie, które zajmowała Stacja, stało się niewystarczające. Było to powodem przeniesienia w 1968 roku siedziby Stacji do budynku dwukondygnacyjnego z podpiwniczeniem przy ul. Konopnickiej 7 w Suchej Beskidzkiej. Budynek ten stał się siedzibą Inspektora Sanitarnego, pracowników działalności podstawowej, administracji, od roku 1971 księgowości, kontrolerów sanitarnych, którzy to od roku 1973 zostali wcieleni w struktury Stacji. Budynek ten do chwili obecnej jest siedzibą PSSE Sucha Beskidzka.

W roku 1970 lek. med. Andrzeja Szuperskiego na stanowisku Inspektora Sanitarnego zastąpiła lek. med. Stanisława Ciźla, która podjęła działania w kierunku rozszerzenia działalności Stacji o badania laboratoryjne fizyko-chemiczne oraz bakteriologiczne wody i żywności. Laboratorium rozpoczęło swoją działalność w roku 1971 i mieściło się na I piętrze siedziby Stacji. Nadzorującym jego pracę został mgr inż. Kazimierz Piergies. 

Po dwuletnim okresie pełnienia obowiązków Inspektora Sanitarnego przez lek. med. Stanisławę Ciźlę stanowisko to objął lek med. Lesław Piątek i pełnił swe obowiązki do roku 1984. 

Pomiędzy kadencjami osób mianowanych przez Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego i Kierownika Wydziału Zdrowia obowiązki Inspektora Sanitarnego w Suchej Beskidzkiej wypełniał pan Edward Brach. 

Istnienie powiatu przekreśliła ustawa sejmowa z dnia 29 listopada 1972 roku o zmianie konstytucji i utworzeniu gmin. Zlikwidowano wówczas szczebel pośredni, jakim były powiaty, wprowadzając dwustopniową strukturę: województwo i gmina. Tym samym przestał istnieć po prawie 20 latach powiat suski. 

Konsekwencją tak znaczących zmian administracyjnych, była reorganizacja Inspekcji Sanitarnej. W roku 1975 powołano 40 państwowych wojewódzkich inspektorów sanitarnych, a zamiast powiatowych państwowych inspektorów sanitarnych – państwowych terenowych inspektorów sanitarnych. 

Po reformie administracyjnej Państwowy Terenowy Inspektor Sanitarny w Suchej Beskidzkiej merytorycznie i administracyjne podlegał Państwowemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu w Bielsku-Białej. 

Teren, na którym zlokalizowany był powiat suski, należący do województwa krakowskiego, po reformie administracyjnej, został rozdzielony pomiędzy województwo nowotarskie i bielskie, a sama Sucha Beskidzka znalazła się w tym ostatnim. Zmianie uległ także zasięg działania Inspekcji Sanitarnej na tym terenie. Nadzór sanitarno-epidemiologiczny nad miejscowościami: Jordanów, Bystra, Łętownia, Naprawa, Osielec, Sidzina, Spytkowice, Toporzysko przejął Państwowy Terenowy Inspektor Sanitarny w Nowym Targu. Gminy Mucharz i Stryszów, będące uprzednio w rejonie działania PPIS w Wadowicach zostały przekazane tutejszemu Inspektorowi. Jednak stan ten nie trwał długo. Z powodu trudności, jakie nastręczał dojazd do tych terenów, zostały one na powrót przyłączone i przekazane w nadzór Państwowemu Terenowemu Inspektorowi Sanitarnemu w Wadowicach. 

Tak więc Państwowy Terenowy Inspektor Sanitarny w Suchej Beskidzkiej pełnił do roku 1998 nadzór sanitarno-epidemiologiczny w miastach i gminach: Sucha Beskidzka, Maków Podhalański, Budzów, Stryszawa, Zawoja, Zembrzyce.

W okresie od maja do końca września obowiązki Inspektora Sanitarnego pełniła pani Anna Rejowska. W październiku 1984 na stanowisko Państwowego Terenowego Inspektora Sanitarnego w Suchej Beskidzkiej została powołana lek. med. Maria Dorosz, która do chwili obecnej pełni jego obowiązki.

Mając na uwadze, dostosowanie Stacji do coraz to większych wymagań, jakie stawiane są Inspekcji Sanitarnej, Dyrektor Palka podjęła starania w celu polepszenia warunków lokalowych. W wyniku tego w 1989 roku Laboratorium Stacji, mieszczące się na piętrze siedziby, zostało przeniesione do nowych pomieszczeń zlokalizowanych w Przychodni Rejonowej w Suchej Beskidzkiej. 

W tym też roku, na skutek polepszenia warunków lokalowych Stacji poszerzono zakres badań, wykonywanych w tutejszym Laboratorium, o badanie bakteriologiczne kału. Do tej pory, bowiem, Stacja prowadzała punkt odbioru materiału do badań, które następnie przekazywano do laboratorium przy PSSE Wadowice.

W roku 1999 po zasadniczych zmianach, jakie wprowadziła reforma ustrojowa państwa i ustawa kompetencyjna (Dz. U. z 1998 r. Nr 106, poz. 668) Państwowa Inspekcja Sanitarna znalazła się w zespolonych strukturach rządowych i samorządowych, bowiem z państwowego organu rządowej administracji specjalnej została przekształcona w rządową zespoloną inspekcję sanitarną na szczeblu wojewódzkim, a na szczeblu lokalnym – weszła w skład powiatowej inspekcji zespolonej. 

Z byłych 49 wojewódzkich stacji sanitarno-epidemiologicznych utworzono 16 wojewódzkich stacji odpowiadających strukturze administracyjnej kraju, z pozostałych 33 utworzono oddziały zamiejscowe tych stacji. Z kolei terenowe stacje sanitarno-epidemiologiczne przekształcono w powiatowe stacje sanitarno-epidemiologiczne. Podobnież Terenowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Suchej Beskidzkiej otrzymała nazwę Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Suchej Beskidzkiej, a Państwowy Terenowy Inspektor Sanitarny został przemianowany na Powiatowego Inspektora Sanitarnego. 

Po reformie ustrojowej, która wprowadziła pośredni szczebel administracji, tj. powiaty, Powiatowy Inspektor Sanitarny swoją działalnością objął teren powiatu suskiego, należącego do województwa małopolskiego ze stolicą w Krakowie. Wobec powyższego zmianie uległ także zasięg działania Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Suchej Beskidzkiej, który rozciągnął nadzór sanitarno-epidemiologiczny nad gminami wchodzącymi w skład nowo utworzonego powiatu, tj.: miasto Sucha Beskidzka, miasto i gmina Maków Podhalański, miasto Jordanów, gmina Jordanów, gmina Budzów, gmina Stryszawa, gmina Zawoja, gmina Zembrzyce. 

Ponadto z dniem 1 stycznia 1999 roku po likwidacji Kolejowej Inspekcji Sanitarnej Powiatowy Inspektor Sanitarny w Suchej Beskidzkiej objął swoim nadzorem obiekty, które uprzednio nadzorował Kolejowy Inspektor Sanitarny. 

Kolejny wymóg dostosowania się do wymagań spowodował, że po długich staraniach w roku 2001 poszerzono zakres badań, wykonywanych w Laboratorium, o badania z zakresu środowiska pracy. 

W dniu 1 stycznia 2002 roku weszła w życie ustawa z dnia 24 sierpnia 2001r. o zmianie ustawy o Inspekcji Sanitarnej oraz niektórych ustaw (Dz. U. nr 128, poz. 1407). Wprowadzone przedmiotową ustawą zmiany przepisów na nowo określiły charakter Inspekcji Sanitarnej, która przestała wchodzić w skład zespolonej administracji rządowej stopnia wojewódzkiego i samorządowej stopnia powiatowego. Z przedmiotowymi zmianami wiązała się, dokonana ustawą z dnia 1 marca 2002r. o zmianie ustawy o Inspekcji Sanitarnej oraz zmianie innych ustaw (Dz. U. nr 37, poz. 329) zmiana nazwy Inspekcji na Państwową Inspekcję Sanitarną. W związku z powyższym Powiatowy Inspektor Sanitarny w Suchej Beskidzkiej otrzymał nazwę Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Suchej Beskidzkiej i podlega merytorycznie i administracyjnie Państwowemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu w Krakowie z pominięciem Starosty i jego aparatu pomocniczego. 

Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna pełni służbę publiczną zapewniając wykonywanie przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Suchej Beskidzkiej zadań wynikających ze sprawowania przez niego funkcji statutowych i ustawowych. Ponieważ profesjonalne pełnienie tej roli wiążemy z budową trwałych podstaw do podnoszenia jakości świadczonych przez nas usług, dlatego wdrażamy i sukcesywnie doskonalimy System Zarządzania Jakością, określony w Normie PN-EN 45004 Ogólne kryteria działania różnych rodzajów jednostek kontrolujących, z którego w przyszłości chcemy również korzystać rozwijając procesy integracji z Unią Europejską.