Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna we Wrześni

Lato to czas, gdy więcej przebywamy na słońcu narażając się na działanie promieni słonecznych.  
Każda osoba, w tym w szczególności osoby z grupy podwyższonego ryzyka powinny przestrzegać zasad ochrony przed działaniem promieni słonecznych:

• unikać przebywania na bardzo intensywnym słońcu, szczególnie w godzinach 11:00-16:00,
• stosować kremy z wysokimi filtrami UVA oraz UVB na całe ciało,
•  nosić okulary przeciwsłoneczne i nakrycia głowy,
• nie opalać się w solarium,
• regularnie, raz w miesiącu, oglądać swoją skórę, aby szybko rozpoznać nowe i podejrzane zmiany,
• skonsultować się z dermatologiem lub chirurgiem-onkologiem, jeśli istnieje podejrzenie, że coś niedobrego dzieje się ze znamieniem

W przypadku stwierdzenia niepokojących zmian należy bezzwłocznie skontaktować się z lekarzem dermatologiem lub chirurgiem-onkologiem.

Niestosowanie się do powyższych zasad może doprowadzić do pojawienia się znamion nowotworowych. Do rodzaju nowotworów skóry należy: rak podstawnokomórkowy, rak kolczystokomórkowy oraz czerniak. Czerniak jest najrzadziej występującym, ale najbardziej niebezpiecznym rodzajem raka skóry. Jest nowotworem złośliwym najczęściej atakującym skórę, ale może również występować w obrębie błony śluzowej ust i nosa, a także na paznokciach i gałce ocznej. Choroba dotyka ludzi w każdym wieku, każdej rasy i każdego rodzaju skóry. Czerniak rozpoczyna się w komórkach produkujących pigment w skórze. Komórki te, zwane melanocytami, produkują barwnik – melaninę, która nadaje kolor skórze, włosom i oczom. Gdy komórki te stają się rakowe, mogą rozprzestrzeniać się na inne części ciała i stanowić zagrożenie dla życia.
Najczęstszymi objawami czerniaka to:

• pojawienie się nowego znamienia lub zmiany w istniejącym znamieniu,
• zmiana koloru, rozmiaru, kształtu lub tekstury znamienia,
• krwawienie lub swędzenie znamienia,
• pojawienie się niegojących ran,
• pojawienie się płatów skóry, które utraciły swój pigment.

Istnieje kilka czynników ryzyka, które zostały powiązane z rozwojem tego nowotworu.

• ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe (UV) pochodzące ze słońca, które może uszkodzić DNA w komórkach skóry, powodując mutacje, prowadzące do rozwoju czerniaka,
• genetyka - występowanie czerniaka w rodzinie,
• mnogie znamiona,
• posiadanie wielu pieprzyków oraz piegów,
• wiek i płeć,
• fototyp skóry: jasna skóra, rude lub blond włosy, jasne oczy,
• niska tolerancja słońca i utrudnione opalanie,
• blizny po stanach zapalnych i oparzeniach,
• urazy skórne,
• łatwość ulegania poparzeniom słonecznym,
• zakażenie HPV,
• osoby, które w przeszłości chorowały na raka skóry są również w grupie podwyższonego ryzyka rozwoju czerniaka.

Wczesne wykrycie czerniaka jest kluczowe dla pomyślnego wyniku leczenia. Należy regularnie sprawdzać skórę pod kątem zmian w wyglądzie pieprzyków lub innych znamion skórnych.

Wczesnego rozpoznania czerniaka można dokonać samodzielnie, stosując kryteria ABCDE czerniaka:
A - asymetria np. znamię "wylewające się" na jedną stronę;
B - brzegi nieregularne, nierównomierne, poszarpane, posiadające zgrubienia;
C - czerwony lub czarny i niejednolity kolor;
D - duży rozmiar, wielkość zmiany powyżej 0,5 cm;
E - ewolucja, czyli postępujące zmiany zachodzące w znamieniu.

Należy zgłaszać wszelkie zmiany swojemu lekarzowi. Co najmniej raz w roku należy również poddać się badaniu skóry przez dermatologa w celu sprawdzenia, czy nie występują na niej oznaki raka skóry.

Leczenie czerniaka zależy od stadium nowotworu i lokalizacji guza. Opcje mogą obejmować chirurgię, radioterapię i chemioterapię. W niektórych przypadkach może być również stosowana immunoterapia lub terapia celowana.

Czerniak jest poważną chorobą, która może mieć poważne konsekwencje, jeżeli nie będzie leczona. Liczba zachorowań na tą chorobę na całym świecie wzrasta z każdym rokiem. Najwięcej zachorowań odnotowuje się w Australii i Stanach Zjednoczonych. W Europie zapadalność na czerniaka skóry zmniejsza się geograficznie w kierunku południowym, co wynika z ciemniejszego koloru skóry mieszkańców basenu Morza Śródziemnego. W Polsce czerniaki są nowotworami o największej dynamice wzrostu zachorowań. Dlatego należy pamiętać o ochronie skóry przed słońcem oraz regularnych badaniach skóry, a w razie jakichkolwiek wątpliwości niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.