Regionalna Dyrekcja
Ochrony Środowiska w Katowicach

Ochrona zadrzewień – najważniejsze aspekty

Zarządzanie zielenią i wydawanie zezwoleń na usunięcie drzewa

Sprawy dotyczące zieleni gminnej i zadrzewień zgodnie z ustawą z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym należą do zadań gminy. Ponadto, zgodnie z art. 91 pkt. 4 ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody wójt burmistrz lub prezydent miasta jest również organem ochrony przyrody, który posiada ustawowy katalog narzędzi umożliwiających realizację zadań związanych z ochroną przyrody w ramach wydawanych uzgodnień i zezwoleń. Do organu gminy należy zatem m.in. gospodarowanie zielenią, wydawanie zezwoleń na wycinkę drzew i krzewów.

Zezwolenia na usunięcie drzew lub krzewów wydawane są przez (art. 83a i 90 ustawy o ochronie przyrody) wójta, burmistrza albo prezydenta miasta, oraz:

• wojewódzkiego konserwatora zabytków - w przypadku gdy zezwolenie dotyczy usunięcia drzewa lub krzewu z terenu nieruchomości, lub jej części wpisanej do rejestru zabytków,
• starostę - w przypadku nieruchomości będących własnością gminy - z wyjątkiem nieruchomości będących w użytkowaniu wieczystym innego podmiotu,
• marszałka województwa - w przypadku nieruchomości będących własnością miasta na prawach powiatu, jeżeli prezydent miasta na prawach powiatu sprawuje funkcję starosty.

W odniesieniu do drzew rosnących w obrębie pasa drogowego, ze względu na walory przyrodnicze i krajobrazowe, organ wydający zezwolenie zobowiązany jest uzgodnić z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska projekt decyzji na ich usunięcie zgodnie z art. 83a ust. 2a ustawy o ochronie przyrody. Zatem w myśl ustawy o ochronie przyrody, regionalny dyrektor ochrony środowiska uzgadnia gotowy projekt decyzji zezwalającej na wycinkę drzew w pasie drogowym.

Należy nadmienić, że regionalny dyrektor ochrony środowiska nie pełni nadzoru nad wycinką drzew i krzewów. RDOŚ nie jest też w żaden sposób uprawniony do decydowania w zakresie realizacji powyższego zadania oraz wydawania organom gminy poleceń lub zaleceń w tych kwestiach.

Sytuacje, w których nie jest wymagane zezwolenie na usunięcie drzew i krzewów

Sytuacje, w których nie jest pobierana opłata za usunięcie drzew i krzewów

Wycinka drzewa a okres lęgowy ptaków i ochrona gatunkowa

Okres lęgowy

Termin między 1 marca a 15 października funkcjonuje umownie jako okres lęgowy ptaków i dla większości gatunków okres lęgowy faktycznie zawiera się w tym przedziale czasowym, może się on jednak różnić w zależności od gatunku (np. dla wróbli przypada od lutego/marca do sierpnia).

Ponadto przepisy prawa przewidują ogólne odstępstwo od zakazu usuwania ptasich gniazd (tj. bez konieczności uzyskiwania dodatkowego zezwolenia). Od 16 października do końca lutego dopuszczone jest bowiem usuwanie gniazd z budynków lub terenów zieleni (parków, zieleńców itp.) tylko wówczas, gdy wymagają tego względy bezpieczeństwa lub sanitarne. Innymi słowy, w tym okresie można zniszczyć np. gniazdo kawki w obrębie stropodachu lub gniazdo w obrębie rozdzielni/skrzynki elektrycznej, które mogłoby spowodować np. zwarcie instalacji.

W przepisach ustawy o ochronie przyrody co do zasady nie ma zakazu usuwania drzew i krzewów w sezonie lęgowym, zatem jeżeli zachodzi pewność, że usunięcie drzewa lub krzewu nie spowoduje naruszenia zakazów wobec gatunków chronionych, mogą one być usunięte także w okresie lęgowym ptaków. Należy mieć jednak na uwadze, że w przypadku przystąpienia do wycinki drzew w okresie wiosenno-letnim w momencie gęstego ulistnienia koron, przy znacznych rozmiarach lub w skupieniach drzew i krzewów, zachodzi jednak duże prawdopodobieństwo przeoczenia zasiedlonych gniazd, często z jajami lub pisklętami. Dlatego zaleca się, aby z przezorności w sytuacji, gdy mamy do czynienia z podejrzeniem gniazdowania, także ptaków nieobjętych ochroną prawną, wycinkę drzew i krzewów przeprowadzać poza okresem lęgowym ptaków, czyli od 16 października do 28 lutego, tak aby wykluczyć możliwość okaleczenia lub zabicia zwierząt, a tym samym naruszenia przepisu z art. 6 ust 1 oraz art. 35 ust. 1 ustawy o ochronie zwierząt.

Ochrona gatunkowa

Przed przystąpieniem do prac związanych z usuwaniem drzew i krzewów, należy w pierwszej kolejności ustalić, czy znajdują się tam gatunki objęte ochroną. Obowiązek ten spoczywa na właścicielu nieruchomości.

Jest to szczególnie istotne pod kątem gatunków objętych ochroną związanych z zadrzewieniami, m.in. ptaków, nietoperzy, owadów, porostów. W stosunku do zwierząt chronionych obowiązują zakazy m.in.:

• niszczenia siedlisk i ostoi, które są ich obszarem rozrodu, wychowu młodych, odpoczynku, migracji lub żerowania,
• niszczenia, usuwania lub uszkadzania gniazd oraz innych schronień,
• umyślnego płoszenia lub niepokojenia (w przypadku większości ssaków, rzadkich gatunków ptaków i innych wybranych gatunków),
• umyślnego płoszenia lub niepokojenia w miejscach noclegu, w okresie lęgowym w miejscach rozrodu lub wychowu młodych, lub w miejscach żerowania zgrupowań ptaków migrujących, lub zimujących (w przypadku większości ptaków).

Co istotne, zakazy wobec chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów obowiązują przez cały rok, co oznacza, że ustalenie, czy usuwane drzewo/drzewa jest lub są siedliskiem tych gatunków, obowiązuje niezależnie od planowanego terminu wykonania prac. W przypadku wątpliwości można skorzystać z pomocy np. botanika czy zoologa lub innej osoby, która potrafi zweryfikować stan faktyczny.

Odstępstwa od zakazów wobec ochrony gatunkowej możliwe są po uzyskaniu zezwolenia regionalnego dyrektora ochrony środowiska lub Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska (w zależności od reżimu ochronnego gatunku i rodzaju planowanych czynności).

Wspomniane zezwolenie na odstępstwa od zakazów może zostać wydane po spełnieniu ustawowych  przesłanek tj. w przypadku braku rozwiązań alternatywnych, jeżeli nie są szkodliwe dla zachowania we właściwym stanie ochrony dziko występujących populacji chronionych gatunków roślin, zwierząt lub grzybów oraz w przypadku gatunków objętych ochroną ścisłą, a wynikają z koniecznych wymogów nadrzędnego interesu publicznego, w tym wymogów o charakterze społecznym lub gospodarczym, lub wymogów związanych z korzystnymi skutkami o podstawowym znaczeniu dla środowiska.

Inne ograniczenia w zakresie usuwania drzew

Ograniczeniu w usuwaniu drzew i krzewów podlegają również obiekty będące pomnikiem przyrody lub rosnące na terenie obszarów chronionych tj.: park narodowy, rezerwat przyrody, obszar Natura 2000 (tylko jeżeli wycinka mogłaby znacząco negatywnie oddziaływać na cele ochrony obszaru Natura 2000), park krajobrazowy (jeżeli są to zadrzewienia śródpolne, nadwodne lub przydrożne), obszar chronionego krajobrazu (jeżeli są to zadrzewienia śródpolne, nadwodne lub przydrożne), stanowisko dokumentacyjne, użytek ekologiczny, zespół przyrodniczo-krajobrazowy. A także rosną na nieruchomości lub jej części wpisanej do rejestru zabytków, będącej parkiem, ogrodem lub inną formą zaprojektowanej zieleni.