Regionalna Dyrekcja
Ochrony Środowiska w Szczecinie

Inwazyjne gatunki obce (IGO) to gatunki, które w oparciu o dostępne dowody naukowe:

1. uznane zostały za obce na terytorium Unii (z wyjątkiem regionów najbardziej oddalonych);
2. mogą stworzyć zdolną do przeżycia populację i rozprzestrzenić się w środowisku w obecnych oraz przewidywalnych warunkach zmiany klimatu w jednym regionie biogeograficznym wspólnym dla przynajmniej dwóch państw członkowskich lub w jednym podregionie morskim (z wyłączeniem ich regionów najbardziej oddalonych);
3. wskazano na prawdopodobieństwo, że mogą mieć znaczne niepożądane oddziaływanie na różnorodność biologiczną lub powiązane usługi ekosystemowe, a także mogą mieć niepożądane oddziaływanie na zdrowie ludzkie lub na gospodarkę,

a których niepożądane oddziaływanie na podstawie oceny ryzyka uznano za wymagające skoordynowanych działań na szczeblu Unijnym (dla IGO stwarzających zagrożenie dla Unii), bądź też na szczeblu krajowym (dla IGO stwarzających zagrożenie dla Polski).

Obecność IGO może się wiązać z różnymi negatywnymi skutkami dla rodzimej chronionej fauny i flory, w tym ograniczeniem bioróżnorodności, zmniejszeniem populacji lub eliminowaniem gatunków rodzimych, poprzez konkurencję pokarmową, drapieżnictwo lub przekazywanie patogenów oraz zakłócanie funkcjonowania ekosystemów.

Dla przykładu, badania naukowe wskazują, że zwierzęta zasiedlające nowe tereny, na których ich populacja jest bardzo nieliczna, wykazują wyższą agresję i terytorialność od gatunków rodzimych, których populacja jest ustabilizowana (co nie koniecznie oznacza, że jest liczna), przez co przepędzają rodzime gatunki z dogodnych terytoriów rozrodczych, czy żerowiskowych zmniejszając ich sukces rozrodczy i przyczyniając się do osłabienia i spadku populacji.

Obce gatunki przenoszą również choroby bakteryjne czy też wirusowe, na które na skutek wielopokoleniowej adaptacji uodporniły się, natomiast wprowadzone do nowego środowiska rozprzestrzeniają je wśród gatunków rodzimych, które tej odporności nie posiadają, powodując ich masową śmiertelność. Znany jest przykład raka pręgowanego i raka sygnałowego, które pomimo faktu, iż są zwierzętami znacznie mniejszymi od rodzimych raków europejskich (raka szlachetnego i błotnego) i nie będącymi w stanie fizycznie konkurować, są nosicielami tzw. dżumy raczej (choroby powodowanej przez Priosta), na którą nie wynaleziono jeszcze lekarstwa, a która jest śmiertelna dla naszych rodzimych raków. W ten sposób jeden uwolniony osobnik może się przyczynić do wymarcia całej lokalnej populacji rodzimych gatunków.

Kolejnym przykładem są szopy pracze oraz jenoty. Gatunki te są bardzo mobilne i bytują w rozmaitych siedliskach, od terenów podmokłych, po obszary leśne. Potrafią się doskonale wspinać, doskonale radzą sobie w terenach trudnodostępnych. W związku z powyższym, są ogromnym zagrożeniem dla rodzimych gatunków, dla których do czasu pojawienia się ww. IGO, wystarczającym systemem obronnym do zabezpieczenia lęgów było zlokalizowanie gniazda na nieodstępnych bagnach, trzcinowiskach czy tez wysoko na drzewie. Taka forma zabezpieczenia młodych sprawdza się wobec rodzimych gatunków drapieżników, ale jest zupełnie nieefektywna wobec szopa pracza, czy jenota, które bez problemu zjadają jaja czy też młode, często rzadkich ginących gatunków fauny rodzimej.

Szczególny problem stanowią zwierzęta domowe, których właściciele nie są świadomi zagrożeń jakie ww. gatunki stanowią dla rodzimej fauny, ani też obowiązujących wobec IGO przepisów. Poprzez brak wiedzy w przedmiotowym zakresie osoby posiadające IGO, często bez wymaganych przepisami prawa decyzji (w których Organ wydający (RDOŚ/GDOŚ) wskazuje konieczność stosowania środków ostrożności i zabezpieczeń koniecznych dla zapobieżenia ich ucieczkom), zaniedbują właściwe zabezpieczenie miejsca przetrzymywania, przez co zwierzęta uciekają do środowiska naturalnego. Zdarzają się również przypadki, w których właściciel „zwraca zwierzętom wolność” wypuszczając je do środowiska naturalnego, ponieważ „znudziło się domownikom”, czy też właściciel został przytłoczony skalą pracy potrzebną do utrzymania zwierzęcia. Jako przykład może tu służyć popularny w sklepach zoologicznych żółw ozdobny, sprawiający wrażenia niewielkiego i małokłopotliwego zwierzątka domowego. Przyszli właściciele najczęściej nie są świadomi faktu, iż żółwie, które w sklepach mają najczęściej wymiary nakrętki od niewielkiego słoika rosną bardzo szybko i bardzo brudzą, przez co wymagają częstej wymiany wody, czyszczenia filtrów, a także wymiany akwarium/akwaterrarium  na coraz większe dostosowane do wielkości zwierzęcia. Kiedy prace te stają się dla właściciela uciążliwe często zwierzęta te są wypuszczane wbrew prawu do środowiska naturalnego.

W tym miejscu podkreślić należy, iż kto narusza przepisy dotyczące IGO stwarzających zagrożenie dla Unii/Polski popełnia przestępstwo lub wykroczenie i może zostać obciążony administracyjną karą pieniężną do 1 000 000 zł. Posiadacze zapasu IGO, którzy nie zastosują się do ww. schematu postępowania podlegać będą także karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5, a gdy sprawca działa nieumyślnie, podlegać będzie grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Z kolei właściciele zwierząt domowych, którzy nie zastosują się do ww.  sposobu postępowania, podlegać także będą karze aresztu albo grzywny.

Aby przetrzymywać IGO przede wszystkim należy uzyskać odpowiednie zezwolenie od GDOŚ (w przypadku IGO stwarzającego zagrożenie dla Unii), bądź właściwego ze względu na miejsce przetrzymywania RDOŚ (w przypadku IGO stwarzającego zagrożenie dla Polski). Należy również dysponować odpowiednio dostosowanym pomieszczeniem, w którym będzie przetrzymywane IGO. Musi być ono izolowane i odpowiednio zabezpieczone przed wydostaniem się zwierzęcia, bądź rozprzestrzenieniem się rośliny. Jeżeli jest to możliwe należy zapobiec również możliwości rozmnażania się przetrzymywanych IGO np. poprzez kastrację lub izolowania zdolnych do rozrodu osobników.

Właściciele powinni być także przygotowani na powiadomienie odpowiednich władz w razie ucieczki zwierzęcia, aby umożliwić w razie potrzeby szybką reakcję. W ten sposób biorą oni udział w rozwiązywaniu potencjalnego problemu, o ile tylko mogą dowieść, że dołożyli wszelkich rozsądnych starań, aby zwierzęta bezpiecznie zatrzymać.

Więcej informacji dostępnych jest, na stronie GDOS na portalu www.gov.pl, lub np. w Europejskim kodeksie postępowania w sprawie zwierząt domowych i inwazyjnych gatunków obcych.