Polska w Republice Mołdawii

Współpraca polityczna w okresie III RP

Baza prawna stosunków dwustronnych obejmuje traktat podstawowy z 15.11.1994 r. oraz umowy międzyrządowe dot.: współpracy w dziedzinie kultury i nauki, ochrony środowiska, turystyki, współpracy międzyregionalnej, unikania podwójnego opodatkowania, wzajemnej ochrony i wspierania inwestycji, umowy międzyresortowe o współpracy wojskowej, a także inne porozumienia. W dn. 09.10.2015 podpisano Protokół o obowiązywaniu w stosunkach między RP a Republiką Mołdawii umów dwustronnych zawartych między 1944-1991. Stosunki polityczne między naszymi krajami są tradycyjnie bardzo dobre. Polska jest postrzegana w Kiszyniowie jako partner o znaczeniu strategicznym, szczególnie w kontekście europejskich aspiracji Republiki Mołdawii, co jest główną przesłanką dla aktywnego dialogu politycznego i częstej wymiany wizyt. Polska m. in. udziela Republice Mołdawii pomocy w reformowaniu struktur administracyjnych oraz gospodarki. Realizowane są także wspólne projekty w obszarach kultury i edukacji oraz gospodarki, zwłaszcza w  rolnictwie. Intensywnie rozwijają się relacje na wymiarze  międzyparlamentarnym, m.in. w ramach Polsko-Mołdawskiego Zgromadzenia Parlamentarnego. Polska opowiada się za uregulowaniem problemu Naddniestrza, położonego na wschodnim brzegu Dniestru regionu, który nie uznaje zwierzchnictwa rządu mołdawskiego, na zasadzie poszanowania integralności terytorialnej Republiki Mołdawii.

Republika Mołdawii jest członkiem WTO i międzynarodowych organizacji regionalnych: Wspólnoty Niepodległych Państw (WNP), GUAM (Gruzja, Ukraina, Azerbejdżan, Republika Mołdawii), BSEC (Organizacji Czarnomorskiej Współpracy Gospodarczej). Od 1992r. jest członkiem MFW; przystąpiła do Strefy Wolnego Handlu Europy Południowo – Wschodniej CEFTA, podpisując Porozumienie CEFTA w 2006 roku. Wcześniej podpisała dwustronne umowy o wolnym handlu z krajami CEFTA. Z krajami WNP Republika Mołdawii ma zawarte dwustronne umowy o wolnym handlu, na podstawie których w handlu wzajemnym nie są pobierane cła (z pewnymi wyjątkami). Od 2010 roku Republika Mołdawii jest członkiem Traktatu Wspólnoty Energetycznej.

Ramy prawno-traktatowe dwustronnej współpracy gospodarczej Polski z Republiką Mołdawii 

W czerwcu 2014 r. została podpisana Umowa Stowarzyszeniowa pomiędzy UE a Republiką Mołdawii. Umowa ta weszła w życie od lipca 2016 r. We wrześniu 2014 r. Republika Mołdawia podpisała z UE Umowę DCFTA. Podstawę prawną dwustronnych stosunków gospodarczych Polski i Republiki Mołdawii  stanowią m.in. Umowa między RP a Republiką Mołdawii o wzajemnym popieraniu i ochronie inwestycji, obowiązująca od 27 lipca 1995r.; Traktat między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Mołdawii o przyjaźni i współpracy, obowiązujący od 2 marca 1996r.; Konwencja między RP a Republiką Mołdawii w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i majątku, obowiązująca od 27 października 1995r.; Umowa między Rządem RP a Rządem Republiki Mołdawii o międzynarodowych przewozach drogowych, obowiązująca od 23 marca 1999r.; Porozumienie między Rządem RP a Rządem Republiki Mołdawii o współpracy międzyregionalnej, obowiązujące od 13 stycznia 2000r.; Porozumienie między Ministerstwem Obrony Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej a Ministerstwem Obrony Republiki Mołdawii o współpracy w dziedzinie wojskowej, obowiązujące od 23 grudnia 2004r.; Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Mołdawii o współpracy i wzajemnej pomocy w sprawach celnych, obowiązująca od 29 sierpnia 2004r.; Umowa między Rządem RP a Rządem Rep. Mołdawii o udzieleniu kredytu w ramach pomocy wiązanej, obowiązująca od 14 sierpnia 2007r.; Umowa pomiędzy Ministrem Zdrowia RP a Ministerstwem Zdrowia Rep. Mołdawii o współpracy w dziedzinie ochrony zdrowia i nauk medycznych, obowiązująca od 27 grudnia 2011r.; Umowa między Rządem RP a Rządem Rep. Mołdawii o współpracy gospodarczej, obowiązująca od 24 maja 2007r.; Umowa między Rządem RP a Rządem Rep. Mołdawii o udzieleniu kredytu w ramach pomocy wiązanej, obowiązująca od 8 sierpnia 2014r.
Teksty obowiązujących umów dostępne są m.in. na portalu http://www.traktaty.msz.gov.pl/.

Relacje handlowe UE z Republiką Mołdawii

W polsko–mołdawskich stosunkach gospodarczych obowiązuje szereg umów i porozumień, między innymi umowy międzyrządowe: o unikaniu podwójnego opodatkowania z 16 listopada 1994 r. i o wzajemnym popieraniu i ochronie inwestycji z 16 listopada 1994 r., a także o udzieleniu kredytu w ramach pomocy wiązanej z 14 maja 2014 r.

Głównym forum współpracy gospodarczej jest Komisja Mieszana ds. Współpracy Gospodarczej. Jej I posiedzenie odbyło się w Warszawie w czerwcu 2008 r.[1] Uwzględniając zainteresowanie polskich i mołdawskich podmiotów zintensyfikowaniem współpracy w dziedzinie efektywności energetycznej i odnawialnych źródeł energii w ramach Komisji, powołana została grupa robocza do spraw efektywności energetycznej i odnawialnych źródeł energii. Ostatnie VI posiedzenie Polsko-Mołdawskiej Międzyrządowej Komisji ds. Handlu i Współpracy Gospodarczej, któremu przewodzili wiceminister rozwoju i technologii Grzegorz Piechowiak i minister gospodarki Sergiu Gaibu odbyło się 13 września 2022 r. w Warszawie. Omówiono bezpieczeństwo energetyczne, współpracę handlowo-inwestycyjną, w sferze usług cyfrowych, rozwój kolejowego transportu kontenerowego, perspektywy stworzenia w MD rolno-spożywczego rynku hurtowego na wzór warszawskiego rynku w Broniszach. M. Gaibu dziękował za udzielenie kredytu w wys. 100 mln EUR na projekty inwestycyjne stymulujące dwustronne stosunki gospodarcze. Przy okazji wizyty spotkał się z dyrektor BGK Beatą Daszyńską-Muzyczką, omawiając możliwości zaangażowania BGK w MD. Wedle banku mogą to np. być działania przy wsparciu Instrumentu Sąsiedztwa, Rozwoju i Współpracy Międzynarodowej UE; sfery zainteresowania BGK to efektywność energetyczna, ochrony środowiska, rozwój obszarów zurbanizowanych, wsparcie MSP. Wedle danych MD, PL jest w pierwszej dziesiątce największych partnerów handlowych MD. Wymiana dwustronna w I poł. 2022 r. wyniosła 208,1 mln USD (+18% w analogicznego okresu ub.r.).

Ostatnie Polsko-Mołdawskie Forum Gospodarcze miało miejsce w listopadzie 2019 roku w Kiszyniowie. Wzięło w nim udział ponad stu uczestników, w tym delegacja Samorządu Dolnego Śląska z Marszałkiem Województwa Dolnośląskiego Cezarym Przybylskim, przedstawiciele Wrocławskiego Centrum Transferu Technologii oraz Izby Przemysłowo-Handlowej Republiki Mołdawii. W 2021 roku w formacie hybrydowym w Bielcach odbyło się forum „Doing business in Moldova” z udziałem przedstawicieli Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego, Wielkopolskiego Funduszu Rozwoju oraz Agencji Rozwoju Regionalnego Północ.

Wymiana handlowa

Narodowe Biuro Statystyki MD informuje, że wartość eksportu towarów w I półroczu 2022 roku wyniosła 2 290,4 mln USD. Wynik ten zwiększył się o 1,7 razy w porównaniu do analogicznego okresu roku poprzedniego. Eksport do krajów UE wyniósł 1 410,3 mln USD (61,6% eksportu ogółem), co oznacza wzrost o 1,6 razy w porównaniu do I półrocza 2021 r. Eksport do krajów WNP wyniósł 410,0 mln USD (17,9% eksportu ogółem) i zwiększył się w 2,2 razy w porównaniu do analogicznego okresu roku ubiegłego. Eksport do pozostałych krajów wyniósł 470,1 mln USD (20,5% eksportu ogółem), rosnąc o 1,8 razy więcej w porównaniu do tego samego okresu r/r. Wg danych Głównego Urzędu Statystycznego w ciągu pierwszych 8 miesięcy br. eksport PL do MD wyniósł 241,2 mln USD, co oznacza w zrost o 20%, a import wart był 132,3 mln USD, co oznacza spadek o 16,% w stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego. Zgodnie z informacjami Narodowego Biura Statystyki (strona Mołdawska nie uwzględnia obrotów towarowych dokonywanych z Naddniestrzem) w okresie styczeń-czerwiec 2022 r. export MD do RP wyniósł 63,0 mln USD, o 21,7% więcej niż w okresie I-VI 2021 r. Import wyniósł 145,1 mln USD, co stanowi wzrost o 16,5%. W mołdawskim eksporcie do krajów UE za omawiany okres, Polska zachowuje 5 miejsce generując 2,7% eksportu ogółem. W mołdawskim imporcie z krajów UE - 4 miejsce, generując 3,3% importu ogółem.

 

Wymiana handlowa PL – MD według GUS w latach 2016 - 2021:

	2016		2017		2018		2019		2020		2021
	mln USD	%r/r	mln USD	%r/r	mln USD	%r/r	mln USD	%r/r	mln USD	%r/r	mln USD	%r/r
Eksport	161,4	5,3	194,8	20,7	231,9	19,1	253,1	9,1	276	9	314,1	13,8
Import	66,3	0,7	123,5	86,3	176,1	42,6	150,9	-14	146,7	-3	246,1	67,8
Obroty	227,7	3,9	318,3	39,8	408,1	28,2	404	-1	422,7	4,6	560,2	32,5
Saldo	95,1		71,3		55,8		102,2		129,7		68

 

Polski kredyt rządowy dla Mołdawii

Po tym, jak w maju 2014 podpisano umowę o udzieleniu kredytu pomocy wiązanej w wysokości 100 mln EUR, a następnie zawieszono jej wykonywanie ze względu na niskim poziom wykorzystania alokowanych środków od 2021 roku wznowiono rozmowy na temat odnowienia umowy kredytowej. 

Komunikacja lotnicza

Funkcjonujące od lat bezpośrednie połączenie lotnicze łączące warszawskie i kiszyniowskie porty lotnicze WAW – KIV – WAW było zawieszane okresowo w latach 2020 oraz 2021 ze względu na ograniczenia i obostrzenia związane z ograniczaniem rozprzestrzeniania pandemii koronawirusa. Następnie zostało czasowo zawieszone po 24.02.2022 na około miesiąc, a PLL LOT wykonywał połączenia ze znajdującym się na terenie Rumunii portem lotniczym w Iaşi: WAW – LRIA - WAW. Liczba pasażerów podróżujących na trasie WAW – KIV – WAW systematycznie rośnie. Od października 2022 Air Moldova uruchomiło alternatywne, bezpośrednie połączenie obsługujące trasę z kiszyniowskiego lotniska do Modlina: KIV – WMI – KIV.

Współpraca rozwojowa

Mołdawia jest krajem priorytetowym programu współpracy rozwojowej od 2004 r. W latach 2004-2021 na realizację ponad 250 projektów przeznaczono łącznie blisko 27 mln EUR.

 

Pomoc dwustronna

W ramach pomocy dwustronnej kierowana jest pomoc rozwojowa poprzez konkurs administracji rządowej oraz w ramach systemu małych grantów przez Ambasadę RP w Kiszyniowie. Priorytetami tematycznymi są dobre rządzenie oraz rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich.

 

 

Pomoc humanitarna

Polska aktywnie wsparła Republikę Mołdawii w trakcie kryzysu wywołanego pandemią COVID-19. W ramach szeregu działań przekazano wyposażenie i sprzęt medyczny dla ochrony ludności i walki z wirusem, jak też dokonano szeregu działań, które miały na celu łagodzenie społeczno-ekonomicznych następstw pandemii koronawirusa. W sumie wartość przekazanej pomocy wyniosła około 170 tys. EUR, z czego 120 tys. warte było wyposażenie przywiezione przez Straż Pożarną w ramach Polskiej Pomocy w czerwcu 2020 roku.

W następstwie ustaleń wizyty Prezydenta Andrzeja Dudy w Kiszyniowie w dniu 21.03.2022 roku Republika Mołdawii otrzymała wsparcie w wysokości 20 mln euro nieoprocentowanego kredytu celem łagodzenia następstw kryzysu uchodźców z ogarniętej wojną Ukrainy. Według potwierdzeń Ministerstwa Finansów Republiki Mołdawii była to pierwsza faktyczna wpłata jaką Rząd w Kiszyniowie otrzymał od partnerów zagranicznych na ten cel.

W sierpniu 2022 roku w rezultacie uzgodnień z wizyty Ministra Zdrowia Adama Niedzielskiego przekazano wyposażenie medyczne wartości 1 853 150,05 PLN na rzecz Instytutu Matki i Dziecka w Kiszyniowie, kluczowego mołdawskiego ośrodka usług zdrowotnych w dziedzinie położnictwa, ginekologii, neonatologii, pediatrii i chirurgii, od 24 lutego br. udzielającego także pomocy ukraińskim uchodźcom.

Współpraca w zakresie edukacji, nauki i kultury

Dnia 08.04.2022 roku podczas wizyty Premier Natalii Gavrilițy w Warszawie podpisano „Program wykonawczego w dziedzinie kultury, edukacji i nauki na lata 2022-2025”. Ze strony polskiej sygnatariuszem dokumentu, który reguluje zasady współpracy na najbliższe trzy lata był Premier Mateusz Morawiecki.

Od 2011 roku realizowany jest Program Akademia Administracji Publicznej Partnerstwa Wschodniego (AAPPW) we współpracy z Krajową Szkołą Administracji Publicznej, w ramach którego grupa przedstawicieli administracji mołdawskiej uczestniczy w szkoleniach z zakresu wdrażania Umowy Stowarzyszeniowej z UE oraz Umowy o pogłębionej strefie wolnego handlu – DCFTA, a także w stażu w zakresie służby cywilnej. W latach 2020 oraz 2021 współpraca była częściowo realizowana zdalnie.

Współpracę w zakresie edukacji prowadzą także m.in. Straż Graniczna, Szkoła Główna Służby Pożarniczej oraz Policja. Od 2022 roku Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta nawiązał współpracę z Komisją ds. Konkurencji oraz Agencją Ochrony Konsumenta i Badań Rynkowych.

Twinning

W latach 2017-2022 polskie instytucje administracji publicznej realizowały w Republice Mołdawii 6 projektów twinningowych na łączną sumę 10 100 000 euro. Mołdawia jest obok Ukrainy i Gruzji najczęstszym obszarem zainteresowania polskiej administracji. Warto zaznaczyć, że wybieralność ofert polskich wyniosła w tym okresie 100%. Tematyka polskich projektów dotyczyła: rolnictwa, reform policji, rynku medycznego, przeciwdziałaniu praniu pieniędzy, geodezji i kartografii. Wszystkie projekty realizowane były w konsorcjach z instytucjami z innych państw UE. W tym jeden projekt zat. “Further support to agriculture, rural development and food safety in the Republic of Moldova” realizowany był przez ARIMR jako główny partner z instytucjami z Austrii i Litwy. W pozostałych projektach Polskie instytucje pełniły role młodszych partnerów. W październiku 2022 roku trwają jeszcze działania projektu twinningowego „Improving Spatial Data Services in the Republic of Moldova following EU standards” którego partnerem jest GUGIK.

W ramach udzielonej kanałem wielostronnym pomocy Republika Mołdawii była beneficjentem inicjatywy #TeamEurope for Eastern Partnership countries dystrybucji szczepionek przeciw COVID-19.

Współpraca z władzami lokalnymi

Flagową inicjatywą Polski na rzecz wsparcia władz lokalnych jest działalność kiszyniowskiego oddziału Fundacji Solidarności Międzynarodowej, który rozpoczął działalność jako Centrum Informacyjne dla Władz Lokalnych Mołdawii, powołane na podstawie Memorandum of Understanding między Ministerstwem Rozwoju Regionalnego i Budownictwa w Mołdawii oraz MSZ RP w 2012 r. Kiszyniowski oddział Fundacji Solidarności Międzynarodowej realizuje szereg zadań o charakterze rozwojowym korzystając ze środków finansowych MSZ RP, a także w określonych obszarach ze źródeł finansowania pozyskanych na realizację programów wespół z UE oraz USAID. W drugiej połowie 2022 roku zatrudniał ok. 50 osób.

W ramach stypendiów zrealizowano: Program stypendialny im. Gen. Wł. Andersa; Program stypendialny im. S. Banacha; pozostałe stypendia.

W zakresie współpracy kulturalnej Placówka współdziała z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP, Ministerstwem Edukacji, Kultury i Badań RM, instytucjami kultury obu krajów oraz innymi organami administracji publicznej na szczeblu centralnym i lokalnym. Szczegóły współpracy reguluje Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Mołdawii w dziedzinie kultury, edukacji i nauki na lata 2019 – 2022.

Linki
Instytut Polski w Bukareszcie