Retencja

Projekt zintegrowanegy LIFE na „Wdrażanie planu gospodarowania wodami w dorzeczu Wisły na przykładzie zlewni Pilicy” w skrócie tzw. "LIFE Pilica" to interdyscyplinarny projekt finansowany przez Komisję Europejską i Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW). Jego głównym celem jest poprawa jakości wód w zlewni Pilicy oraz zwiększenie ich retencji poprzez wspieranie wdrażania Planu gospodarowania wodami na  obszarze dorzecza Wisły (PGW). Projekt realizowany jest w zlewni Pilicy, która ma powierzchnię ok. 9 tys. km² i położona jest na obszarze 93 gmin w obrębie 5 województw (łódzkiego, małopolskiego, mazowieckiego, śląskiego oraz świętokrzyskiego). Projekt realizowany  jest w okresie od 1.01.2021 r. do 31.12.2030 r.

Projekt LIFE Pilica jest współrealizowany przez:

• Europejskie Regionalne Centrum Ekohydrologii Polskiej Akademii Nauk (ERCE PAN)
• FPP Enviro (FPP)
• Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Warszawie  (PGW WP RZGW w Warszawie)
• Fundację na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa (FDPA)

Co to jest zlewnia?

W najprostszym ujęciu zlewnia to obszar, z którego wszystkie wody powierzchniowe spływają do rzeki. W zlewni rzeki Pilicy znajdują się cztery parki krajobrazowe, 60 rezerwatów przyrody i 34 obszary Natura 2000. Zlewnia Pilicy i Zalew Sulejowski są ważnymi obiektami turystycznymi województwa. Ramowa Dyrektywa Wodna UE wymaga od państw członkowskich osiągnięcia dobrego stanu ekologicznego i chemicznego wszystkich części wód. Jak dotąd jedynie 21% wszystkich jednolitych części wód w zlewni Pilicy osiągnęło dobry stan.

Jak i w jakiej  w  kwocie zostaną sfinansowane działania?

Całkowity budżet projektu LIFE Pilica to ok. 74 mln złotych, a środki te pochodzą z różnych źródeł (60%  Komisja Europejska, 35% NFOŚiGW , 5% wkłady własne Beneficjentów).

Po co ten projekt?

Głównym problemem zlewni rzeki Pilicy są zanieczyszczenia związane z jej użytkowaniem rolniczym. W projekcie wskazano działania komplementarne obejmujące finansowanie działań inwestycji w zakresie gospodarki ściekowej, poprawy warunków hydromorfologicznych potoków i rekultywacji Zbiornika Sulejów. Celem jest m.in.: zwiększenie celów środowiskowych do poziomu 60%,  zmniejszenie zakwitów sinicowo-zielonych glonów na Zbiorniku Sulejów o 25%, wzrost usług ekosystemowych (np. turystycznych) w zlewni Pilicy o 20%, podniesienie świadomości społeczeństwa na temat PGW na obszarze dorzecza Wisły o 30%.

Jakie działania zostały przewidziane w ramach projektu?

Trudno cokolwiek kontrolować bez szerokiej i szczegółowej bazy danych. Zarządzanie nią wymaga z kolei odpowiednich narzędzi jak np. konkretne aplikacje. Pozyskanie szczegółowych miarodajnych danych wymaga szczegółowych i specjalistycznych badań. Dlatego też znaczna część celów dotyczy właśnie budowania bazy danych i dofinansowania abonamentu do aplikacji.

1. Zarządzanie zasobami wodnymi w zlewni Pilicy

Sednem tego działania jest zapewnienie mieszkańcom wody odpowiedniej jakości, ilości oraz ochrona przed powodzią i suszą. W tym celu zostanie stworzona rozbudowana baza danych oraz narzędzia cyfrowe umożliwiające ich analizę. Część z nich będzie ogólnodostępna, a bardziej zaawansowane narzędzia wspomogą pracę podmiotów zarządzających infrastrukturą wodną np. pracowników Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie.

2. Ograniczenie presji komunalnej w zlewni Pilicy

Gospodarkę wodno-ściekową znacznie łatwiej kontrolować na obszarach miejskich, gdzie większość gospodarstw domowych jest podłączona do kanalizacji. Znaczna część tej zlewni obejmuje obszary wiejskie. Dlatego w ramach programu przewiduje się opracowanie jednolitej dokumentacji dla wszystkich gmin w zlewni. 50 gmin otrzyma również dofinansowanie abonamentu do aplikacji, dzięki której stworzą szczegółową bazę danych dotyczących zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków.

3. Adaptacja miast do zmian klimatu

Na różnych szczeblach planowania przestrzennego powstają plany adaptacji do zmian klimatu. Ułatwiają zarządzanie i pozyskanie kolejnych środków finansowych. W ramach miejskich planów adaptacji do zmian klimatu (MPA), które zostaną opracowane dla miast leżących w zlewni Pilicy, przewiduje się również poprawę systemu kanalizacji deszczowej i analizy klimatyczne i ekonomiczne.

Rozwiązania oparte na przyrodzie takie jak np. przywracanie terenów zalewowych czy wycinanie drzew iglastych w lasach, w celu dostosowania drzewostanu do siedliska, mogą budzić liczne obawy, dlatego równie ważne co zakup nowoczesnej infrastruktury i rozbudowa bazy danych są działania promocyjne i informacyjne dla różnych grup interesariuszy. W ramach projektu zostaną wdrożone w sposób demonstracyjny: biotechnologie ekohydrologiczne opracowane w ERCE PAN, błękitno-zielona infrastruktura oraz sekwencyjne systemy sedymentacyjno- biofiltracyjne.  Sekwencyjny system sedymentacyjno-biofiltracyjny (SSSB) to hydrotechniczny układ samooczyszczania się wód, redukujący zanieczyszczenia, głównie w zakresie składników biogennych (fosforu i azotu) poprzez ich geochemiczne i biologiczne wiązanie (unieruchomienie w obiegu pierwiastkowym). Działania te umożliwią efektywniejsze zarządzanie wodami opadowymi i zwiększenie retencji wodnej.

Zdecydowano, o wytypowaniu 5 demonstracyjnych miast, w których powołane zostaną zespoły miejskie (ZM). Są to grupy różnego rodzaju interesariuszy np. przedstawiciele samorządów, odpowiedzialni za opracowanie miejskich planów adaptacji (MPA) i ich wdrożenie.

4. Ograniczenie presji rolniczej w zlewni Pilicy

By wprowadzić nowoczesne rozwiązania w rolnictwie konieczna jest kampania informacyjno-promocyjna na obszarach rolnych. Rolnikom trzeba zaproponować konkretne działania, przestawić korzyści z nich płynące. W tym celu zostaną utworzone Demonstracyjne Gospodarstwa rolne LIFE Pilica w zakresie efektywnego zarządzania azotem i fosforem. W ramach tego działania przewidziane zostało, doradztwo, opracowanie dokumentacji projektowej i wdrożenie działań demonstracyjnych. Do wspomnianych Demonstracyjnych Gospodarstw organizowane są wyjazdy rolników.

Przeprowadzono również liczne szkolenia dla rolników, doradców rolniczych, nauczycieli uczniów szkół rolniczych. Na piknikach rodzinnych prowadzone są punkty informacyjne dotyczące gospodarki nawozami. Dla uczniów przewidziano natomiast multimedialne materiały edukacyjne.

5. Przywracanie drożności cieków, odtwarzanie starorzeczy i mokradeł w dolinie Pilicy

Działanie to opiera się  na rozwiązaniach opartych na przyrodzie (tzw. Nature-based solutions - NBS). Obejmuje aktywną ochronę lub odtwarzanie ekosystemów. Wśród celów szczegółowych wskazano również na potrzebę istnienia jazów z przepławkami dla ryb na Zbiorniku Sulejowskim. Przepławki umożliwiają rybom pokonywanie przeszkód takich jak infrastruktura techniczna wspomagająca retencję.

Przewidziano również przegląd starorzeczy i mokradeł na terenie województwa łódzkiego. Na tej podstawie zostaną wybrane konkretne obiekty dla których opracowana zostanie dokumentacja będąca podstawą do ich przyszłej ochrony.

6. Budowanie potencjału dla wspierania wdrożenia planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy (PGW) i ich drugiej aktualizacji

By móc przeprowadzać jakiekolwiek działania w sposób efektywny konieczna jest współpraca i ujednolicenie standardów. W tym celu zorganizowane zostaną szkolenia dla pracowników Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie (PGW WP). Konieczne jest również stworzenie warunków do skutecznej komunikacji między PGW a współpracującymi z nim podmiotami. W tym celu organizowane będą cykliczne Regionalne i Zlewiskowe Spotkania Interesariuszy, spotkania ogólnodostępne, kampanie medialne, wykorzystane social media. Współpraca międzynarodowa pozwala z kolei na wymianę doświadczeń z innymi beneficjentami krajowymi i zagranicznymi programu LIFE w celu ulepszenia swoich działań ale też ich promocję na innych obszarach.

7. Monitoring wpływu projektu na środowisko i socjoekonomiczny rozwój regionu.

Chcąc uzyskać jak najwięcej korzyści z przeprowadzonych działań konieczny jest monitoring. Zaprojektowano go w taki sposób by móc wychwytywać negatywne skutki różnych działań i naprawiać je w trakcie trwania projektu a nie po jego zakończeniu. Skutki te mogą dotyczyć np. jakości wody, kwestii społeczno-gospodarczych, zmiany świadomości różnych podmiotów. W ramach monitoringu sprawdza się wpływ podjętych działań na:

- jakość wód i bioróżnorodność

- zmianę świadomości mieszkańców

-wartość ekonomiczną obszaru zlewni Pilicy

-współpracę różnych podmiotów z PGW Wody Polskie

8. Zarządzanie projektem, promocja i rozpowszechnianie wyników

By projekt mógł zostać przeprowadzony konieczne jest powołanie zespołu projektowego który sprawnie i w wyznaczonym terminie go zrealizuje. W ramach promocji projektu przewidziano różne materiały promocyjne jak np. strona internetowa i ulotki.

Podsumowując projekt LIFE Pilica powstał po to by przede wszystkim podnieść świadomość ekologiczną dotyczącą zasobów wodnych. Warunkiem powodzenia przeprowadzonych działań jest przekonanie władz samorządowych, że dbanie o zasoby hydrologiczne jest ważne z wielu powodów.

    

Aktualne informacje dotyczące działań w ramach programu można znaleźć na stronie www.lifepilica.pl